«حسین مسرّت» پژوهشگر و محقق یزدی در گفت‌وگو با ایسنا در مورد این پزشک نامی یزد بنا بر اسناد تاریخی می‌گوید: «عبدالله» فرزند «کمال الدّین حسین»، جدّش «حاج میرزا رضی الدّین بن حاج میرزا عبدالحسین» بود و دیوان بیگی درباره‌ی اشتهار وی و خاندانش می‌نویسد: «کلیه‌ی سلسله آنها قدیم و همیشه در میانشان حکما و علما و اطبا بوده‌اند و به سلسله‌ی حکیم عبدالله معروف‌اند.»
وی اضافه می‌کند: کامل‌ترین جایی که به زندگی حکیم عبدالله پرداخته در کتاب جامع مفیدی است که در این باره آورده است؛ اعلم اطبای خطه‌ی یزد بود که در جوانی راهی هند شد و چون پادشاهان و فرمانروایان آن دیار از ورودش با خبر شدند، به او احترام فراوان گذاشتند و از محضر و دانش و تخصّص او بهره‌ها بردند و در دربار پادشاهان آنجا به طبابت پرداخت.
مسرت به نقل از کتاب جامع مفیدی ادامه می‌دهد: حکیم عبدالله سال‌ها در هند طبابت و زندگانی کرد تا آن که به قصد یزد از آنجا بیرون شد؛ نخست به حجاز و یثرب رفت و پس از زیارت بیت الله الحرام و دیدار از مدینه و زیارت بارگاه پیامبر اکرم به یزد برگشت و در زادگاه خویش به کار طبابت مشغول شد.
وی در مورد زمان حیات این طبیب شهر یزدی می‌گوید: کاظمینی نوشته که او در سده‌ی یازدهم قمری می‌زیست ولی در فنخا(فهرستگان نسخه‌های خطّی ایران)، سده‌ی دهم قمری آمده است.
این پژوهشگر فرهنگی در ادامه خاطرنشان می‌کند: محمود ملکی یزدی در دیباچه‌ی دیوان حکیم(دیوان غزلیات حاج میرزا محمّدعلی طبیب متخلّص به حکیم) آورده که او از وزرا و اطبای دربار شاه عباس صفوی هم بوده است.
به گفته وی، حکیم عبدالله دارای تالیفات فراوانی بوده که بسیاری از آنها به چاپ نرسیده است و از آن جمله نسخه‌ای خطی در طب به نام «تحفة البیان» به زبان عربی بسیار فصیح در سه جلد و بیش از دو هزار صفحه است که به شاه عبّاس صفوی تقدیم شده و در کتابخانه‌ی شخصی ملکی یزدی موجود بوده است.
مسرت به نقل از صفحات 20 و 33 دیوان حکیم ذکر می‌کند: این کتاب در آذر 1320 شمسی چند ماهی نزد میرزا محمّدعلی فروغی نخست وزیر عصر پهلوی بوده تا دستور چاپ آن را بدهد که موفق به انجام آن نشده است.
وی معتقد است؛ بی‌گمان این نسخه اکنون در دسترس ورثه‌ی محمود ملکی یزدی قرار دارد ولی نسخه‌هایی از آن با نام کامل «تحفة البیان فی تدبیر بدن الانسان» در کتابخانه‌ی وزیری یزد به شماره‌ی 471 نسخ سده‌ی 11 قمری در 113 برگ اهدایی حاج سید علی محمّد وزیری؛ دایرة المعارف بزرگ اسلامی به شماره 95 نسخ سده‌ی 11 قمری در 290 برگ؛ دانشگاه بوعلی سینا همدان به شماره 90 نسخ سده‌ی 12 قمری در 424 برگ و کتابخانه‌های دیگری مانند کتابخانه صدوقی یزد، کتابخانه خانقاه احمدیه شیراز، کتابخانه آستان قدس رضوی، کتابخانه محمّدحسین مفتاح، کتابخانه ملی ایران نیز موجود است.
نویسنده کتاب «یزد، یادگار تاریخ» که تاکنون سه جلد از آن منتشر شده است، در پایان یادآور می‌شود؛ از حکیم عبدالله سه فرزند به نام‌های «میرزا محمّد مقیم» که در زمان شاه عبّاس صفوی نظارت خالصه‌ی یزد را برعهده داشت، «حاج میرزا محمّد شفیع» که عالمی پرهیزکار بود و «حاج میرزا محمّدکاظم» به جای مانده بود.
انتهای پیام
