تا دیروز یک صیاد باید با شناور به دنبال ماهی در دریا بود و حتی ماهی چندانی نیز به تور او نمی‌آمد به تعبیری با صید ماهیان جنوب توسط کشتی‌های بزرگ صید به صیادان خرده پا نمی‌رسد، اما صید ماهی در قفس به روش علمی و تضمین شده که صیادان با رهاسازی بچه ماهی در قفس‌ها در یک دوره خاص ۶تا ۸ماهه پس از بالغ شدن ماهیان یکجا برداشت می‌کنند، روزنه‌های امید را در دل صیادان روشن کرده است.
پرورش ماهی درقفس در استان هرمزگان با ۹۰۰ کیلومتر ساحل و۱۴ جزیره دریک دهه اخیر به عنوان تجارتی پرسود و کم‌هزینه دربین انواع صیدها با استقبال صیادان و ساحل‌نشینان روبرو شده، به طوری که امروز در بین استان‌های ساحلی این نوع صید مقام نخست را در اختیار دارند.
این استان با داشتن ۳۱هزار کیلومتر مربع وسعت در سطح جزیره و دریا، منحصر به فردترین استان در تولید وپرورش ماهی بوده که شمار زیادی از صیادان قدیمی نیز به جای صید در دریا به پرورش ماهی در قفس رو آورده چراکه معتقدند ضمن کاهش هزینه‌های فراوان صید، ماهی رها شده در این استخرهای دریایی به صورت تضمینی برداشت می‌شود.
در ایران سابقه زیادی در پرورش ماهی در قفس ثبت نشده، اما پرورش این نوع آبزی از سال‌های ۱۳۶۱ با پرورش ماهی در قفس در سد« دز» استان خوزستان به صورت آزمایشی آغاز و در سال ۱۳۶۴ تولید آن در این دریاچه شروع شد و هم اکنون این صنعت درحال توسعه است.
در سال ۱۳۶۹ نیز پرورش ماهی در قفس با بسته شدن قراردادی بین شیلات ایران و یک شرکت نروژی در دریای خزر و دریای عمان شکل جدی‌تری به خود گرفت و طرح پرورشی آن در استان هرمزگان به ظرفیت ۱۸۰ تن اجرا شد و همچنان ادامه دارد.
هرمزگان پیشتاز در توسعه طرح‌های پرورش ماهی درقفس و حفظ ذخایر آبزیان
پرورش ماهیان دریایی در قفس علاوه بر کمک به حفظ ذخایر آبزیان، به عنوان یکی از فرصت‌های مناسب سرمایه‌گذاری در حوزه شیلات استان هرمزگان محسوب می‌شود که به صورت آزمایشی از سال ۸۶ در جزیره هنگام و بندر آفتاب اجرایی شد.
مسوولان و کارشناسان حوزه شیلات، ظرفیت بالای تولید به علت وسعت دریاها، نبود نیاز به هوادهی، کاهش هزینه‌های تامین و نگه‌داری، شرایط مناسب پرورشی و کمبود گونه‌های مناسب که طیف وسیعی از غذای مردم را تشکیل می‌دهند را از مهم‌ترین علل موفقیت این استان در پرورش ماهی در دریا عنوان می‌کنند.
رییس گروه پروش ماهیان دریایی شیلات هرمزگان یکی از برنامه‌های اولویت‌دار در راستای حفظ ذخایر طبیعی آبزیان دریایی به مشارکت تعاونی‌های صیادی در اجرای آن اشاره کرد و افزود: در سال‌های اخیر با افزایش صید بی‌رویه و کاهش ذخایر برخی آبزیان، لزوم توسعه طرح‌های مرتبط با پرورش ماهی در قفس در هرمزگان دو چندان شده است.
ایرج قایینی در گفت‌وگو با ایرنا افزود: این طرح علاوه بر اشتغال جامعه صیادی در آبزی‌پروری موجب کاهش برداشت از ذخایر طبیعی آبزیان می‌شود و نقش موثری در حفظ این ذخایر خواهد داشت.
وی همچنین از طرح پرورش ماهی در قفس به عنوان شاخص ارزیابی فعالیت‌های شیلاتی و مهم‌ترین طرح اقتصاد مقاومتی شیلات یاد کرد.
رییس گروه پروش ماهیان دریایی شیلات هرمزگان یادآورشد: بازسازی ذخایر آبزیان نقش مهمی در ایجاد اشتغال پایدار صیادان ایفا کرده اما با توجه به اینکه این ذخایر درخطر نابودی قرار گرفته، توجه به این موضوع بسیار مهم است.
قایینی عنوان کرد: استان هرمزگان به واسطه گستردگی دریا و جزیره‌ها و وجود ۵۳ واحد قفس علاوه بر صیدهای عادی و استخرهای پرورش آبزیان درساحل، در تولید پرورش ماهی در قفس در کشور پیشرو است.
فعال‌سازی اتحادیه‌ها و واحدهای تحقیق گامی درتوسعه صنعت دریامحور
استاندارهرمزگان نیز اخیرا در آیین تجلیل از کشاورزان نمونه کشوری و استانی هرمزگان اظهارداشت: در آغاز دولت تدبیر و امید در سال ۹۲ صنعت پرورش ماهی در قفس در این استان وجود نداشت، اما اکنون نزدیک به ۶ هزار تن تولید می‌شود.
به گفته فریدون همتی، تولید پنج هزار تن ماهی در دریا در این استان در دستورکار قرار دارد و به زودی عملیاتی می‌شود.
وی، استفاده از ظرفیت سایت‌های پرورش میگو را یکی دیگر از مزیت‌های هرمزگان برشمرد و افزود: با راه‌اندازی این سایت‌های پرورشی زنجیره تولید و اشتغال در استان ایجاد خواهد شد که از صرفه اقتصادی خوبی نیز برخوردار است.
همتی با اشاره به نقش فعال‌سازی اتحادیه‌ها و واحدهای تحقیق و توسعه برای پشتیبانی از این صنعت دریامحور، تکثیر لارو، تامین خوراک، بازرگانی خارجی و حمل و نقل را از مشاغلی عنوان کرد که با راه‌اندازی این سایت‌ها رونق پیدا می‌کند و می‌تواند در ایجاد اشتغال پایدار برای جامعه محلی موثر باشد.
وی با بیان اینکه دولت علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری دراین بخش با اولویت مردم ساکن نوارساحلی است، خاطرنشان کرد: صیادان محلی می‌توانند در قالب تعاونی با دریافت تسهیلات ارزان قیمت برای سرمایه گذاری دراین بخش ورود کنند و از حمایت‌های لازم بهره‌مند شوند.
راه‌اندازی مرکز تکثیر ذخایرماهیان دریایی جنوب طرحی زیربنایی برای تولید مدرن
درحالی که استاندارهرمزگان درآیین تجلیل از کشاورزان نمونه کشوری و استانی هرمزگان اعلام کرد در آغاز دولت تدبیر و امید در سال ۹۲ صنعت پرورش ماهی در قفس در این استان وجود نداشت، مدیرکل شیلات این استان، طرح پرورش ماهیان دریایی درقفس را یکی از فرصت‌های مناسب سرمایه‌گذاری در حوزه شیلات عنوان کرد که به صورت آزمایشی از سال ۸۶ در جزیره هنگام و بندر آفتاب در شهرستان بندرلنگه اجرایی شد.
عبدالرسول دریایی در گفت‌وگو با ایرنا، رکورداری میانگین تولید در هکتار میگوی پرورشی، رتبه اول تولید لارو میگو در کشور، کسب مقام اول تولید ماهی در قفس، پیشرو در تولید ماهیان خاویاری در جنوب کشور و ایجاد اشتغال پایدار و دائمی برای افزون‌بر ۴۵ هزارنفر در بخش‌های شیلاتی را بخشی از توانمندی‌های شیلاتی استان هرمزگان اعلام کرد.
به گفته وی، ظرف سال گذشته یک میلیون و ۸۰۰هزار قطعه بچه ماهی در این استان تولید شده که درصورت تامین اعتبار برای راه‌اندازی مرکز تکثیر و بازسازی ذخایر ماهیان دریایی در جنوب کشور علاوه بر با افزایش مصنوعی آبزیان و رهاسازی در زیستگاه طبیعی، می‌توان بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون بچه‌ماهی به صورت مدرن تولید کرد.
مدیرکل شیلات هرمزگان گفت: تامین اعتبار مورد نیاز برای مرمت و بازسازی تجهیزات مرکز کلاهی به دنبال وقوع طوفان و سیلاب، پرورش ۱۵ هزار قطعه ماهیان خاویاری گونه فیل ماهی از مرکز شهید بهشتی گیلان و شمال کشور در منابع آب شیرین استان و استفاده از ماهیان آب شیرین گرم‌آبی از استان‌های خوزستان و سیستان‌وبلوچستان ازجمله پیشنهادهای شیلات استان هرمزگان در برنامه‌های سال جاری است.
دریایی ابرازداشت: شیلات به عنوان محور طلایی توسعه پایدارهرمزگان درحوزه آبزی‌پروری نیز با داشتن افزون‌بر۵۰ هزار هکتار زمین‌های مستعد پرورش میگو، ظرفیت تولید ۱۸۰ هزار تن در سال و همچنین ظرفیت پرورش ماهی در دریا با ۱۱۳ هزارتن در آینده به قطب اول تولید و پروش آبزیان در کشور تبدیل خواهد شد.
ایران ظرفیت تولید پنج میلیون تن پرورش ماهی درقفس را دارد
قائم مقام سازمان شیلات ایران نیز اخیرا در نشست با مدیران شیلات کشور در بندرعباس گفته است: بر اساس مطالعات مهندسان مشاور داخلی و نظارت شرکت‌های معتبر خارجی، ایران ظرفیت تولید بین سه تا پنج میلیون تن پرورش ماهی در قفس در دریا را دارد.
به گفته سیف‌الله حقیقی، مجموع تولید آبزیان از محل آبزی پروری و صید از سواحل شمال و جنوب کشور (دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان) و فراسرزمینی (اقیانوس هند) سال گذشته حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزارتن بود.
مجری طرح پرورش ماهی در قفس وزارت جهاد کشاورزی، متوسط برداشت ماهیان گرمابی در سواحل جنوب کشور را ۴تن در هکتار کرد که اگر بخواهیم به تولید ۵هزارتن ماهی گرمابی دست پیدا کنیم باید حدود یک هزار و ۵۰۰ هکتار زمین و آب شیرین داشته باشیم اما در روش پرورش ماهی در قفس می‌توانیم این میزان تولید را در ۶۰ هکتار عرصه آبی انجام بدهیم.
وی با بیان اینکه پرورش ماهی در قفس در دریا به دلیل صرفه‌جویی در منابع آبی کشور و ارزآوری بالا از محورهای اقتصاد مقاومتی است، معتقد است: تخصیص ارز دولتی به منظور واردات تجهیزات پرورش ماهی در قفس در دریا به دلیل ارزآوری ۸۰۰ میلیون دلاری توجیه اقتصادی دارد.
بندرلنگه قطب اصلی پرورش ماهی در قفس کشور
استان هرمزگان با ظرفیت افزون بر ۱۱۳هزار تن بزرگترین و مهم‌ترین استان شیلاتی کشور است و شهرستان بندرلنگه در این استان نیز با برخورداری از ۶۰هزار تن ظرفیت تولید ماهی در قفس می‌تواند در آینده‌ای نزدیک به یکی از قطب‌های تولید ماهیان دریایی تبدیل شود.
آذرماه سال ۹۷ مرکز نرسری (بزرگترین مزرعه پرورش ماهی در دریای خاورمیانه در منطقه گرزه شهرستان بندرلنگه) با سرمایه‌گذاری افزون بر ۳۹۰ میلیارد ریال وظرفیت تولید افزون بر ۱۰ میلیون قطعه بچه ماهی شانک و سوف دریایی با حضور رییس مجلس شورای اسلامی، استاندارهرمزگان، وزیرجهاد کشاورزی، قائم مقام سازمان شیلات ایران و جمعی از مسئولان کشوری و استانی به بهره‌برداری رسید و عملیات کارخانه فرآوری و مرکز تکثیر این مزرعه نیز آغاز شد.
از دیگر ظرفیت‌های مهم شهرستان بندرلنگه در توسعه طرح‌های پرورش ماهی در قفس در این شهرستان می‌توان به نصب قفس‌های پرورش ماهیان دریایی با ظرفیت ۵۰۰ تن در بندر صیادی چیروئیه اشاره کرد.
نصب قفس‌های پرورش ماهیان دریایی بندرصیادی چیروئیه به صورت داخلی و بومی با حمایت شیلات و به همت صیادان و متخصصان جوان انجام شده که علاوه بر جلوگیری خروج ارز از کشور، هزینه‌های آن نیز نسبت به مشابه خارجی با ۵۰ درصد کاهش همراه بوده است.
آغاز آبگیری آزمایشی مجتمع پرورش میگوی هزار هکتاری حسینه بندرلنگه توسط بخش خصوصی نیز از دیگر ظرفیت‌های شیلاتی استان هرمزگان است که با زیر کشت رفتن این ۴۰۰ هکتار افزون بر هزار و ٢٠٠تن میگو تولید خواهد شد که زمینه اشتغال ۳۰۰ نفر را فراهم می‌سازد.
مدیرکل شیلات هرمزگان در این باره بیان داشت: پس از پایان عملیات کامل آبگیری و مراحل ابتدایی کار، در مرحله نخست آن تا اسفندماه امسال، ۴۰۰ هکتار از اراضی پرورش میگو این مجتمع به زیرکشت می‌رود.
دریایی ادامه داد: با زیر کشت رفتن این ۴۰۰ هکتار بالغ بر هزار و ٢٠٠تن میگو تولید خواهد شد که زمینه اشتغال ۳۰۰ نفر را فراهم می‌سازد.
وی با بیان اینکه در مرحله دوم این مجتمع نیز تا هفته دولت سال آینده افزون بر ۶۰۰ هکتار از اراضی این مجتمع به زیر کشت می‌رود، افزود: بدون شک ورود این مجتمع به چرخه تولید می‌تواند نقش بسزایی در تحقق اشتغال زایی، اقتصاد مقاومتی، ارز آوری، رونق و جهش تولید در شهرستان بندرلنگه و استان هرمزگان داشته باشد.
سرمایه‌گذاران به دنبال توسعه صنعت پرورش ماهی درقفس درقشم و کیش
در راستای اهمیت حضور سرمایه‌گذاران در ایجاد طرح‌های شیلاتی قشم و کیش ۲ نمونه موفق هستند که بخش خصوصی و مراکز نوآوری در حوزه پرورش ماهی در قفس طرح‌های هدف‌مندی را دنبال می‌کنند که از جمله آن می‌توان به مرزعه پرورش ماهی نیک‌زا در کیش اشاره کرد.
این مزرعه پرورش ماهی در دریا، مجموعه‌ای است که تمام بخش‌های صنعت پرورش ماهی در قفس را پوشش می‌دهد و بر رعایت پروتکل، مانیتورینگ تور و قفس‌ها و بحث‌های تولیدی و رشد ماهی نظارت دقیق صورت می‌گیرد.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد کیش ششم آبان امسال به همراه رییس جهاد دانشگاهی از این مزرعه بازدید کرد و افزود: جزیره کیش به عنوان منطقه اقتصادی و گردشگرمحور در جذب فعالان بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در کیش موفق عمل کرده و این منطقه می‌تواند کانونی برای فعالیت و توسعه صنعت پرورش ماهی در قفس باشد.
غلامحسین مظفری، حمایت و همکاری جهاد دانشگاهی درخصوص توسعه صنعت پرورش ماهی در قفس و ارتقا فرآیند بسته‌بندی و عرضه محصولات با بهره‌گیری از امکانات حمل و نقل هوایی کیش در بستر شبکه آنلاین را مثبت ارزیابی کرد و گفت: با پیشرفت تکنولوژی می‌توان این محصولات را در بستر اینترنت به تمام نقاط دنیا ارائه کرد.
حسین یوسفی، مدیرعامل شرکت نیک‌زا نیز با بیان این که این مزرعه در بستر دریا، مجهز به ۲۴ قفس است و بر اساس آخرین دستاوردهای تکنولوژی پرورش ماهی در دریا با همکاری شرکت اکوا گروپ نروژ و همچنین با مشاوره شرکت آکوالند از ابتدای سال ۹۵ فعالیتش را آغاز کرده است، گفت: هرقفس ظرفیت ۱۲۵ تا ۱۶۰ تن ماهی درگونه‌های مختلف دارد که توسط سامانه اتوماتیک، قفس‌ها هدایت و غذادهی به ماهی‌ها در نوبت های مختلف بر اساس نیازشان تنظیم می‌شود.
شهرستان قشم شامل جزیره‌های قشم، هنگام و لارک با ۱۵۰ هزار نفر جمعیت از تنگه هرمز به موازات سواحل هرمزگان به طول ۱۵۰ کیلومتر و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر در آب های خلیج فارس گسترده شده و به دلیل دارا بودن شرایط ویژه و برخورداری از امکانات مناسب، منطقه آزاد و دسترسی آسان تر به بازارهای صادراتی از نقاط مناسب برای سرمایه‌گذاری و تولید ماهی در دریا است.
در راستای رونق تولید درحوزه شیلات،مدیرکل شیلات هرمزگان نیز آذرماه امسال از راه‌اندازی طرح پنج هزار تنی پرورش ماهی در دریای صلخ قشم خبرداد و پیش‌بینی کرد تا پایان سال پنج هزار تن پرورش ماهی در قفس این طرح بهره‌برداری شود.
آب‌وهوای سواحل قشم به دلیل گرم و مرطوب بودن، وجود تنوع آبزیان متفاوت در آب‌های خلیج‌فارس، نزدیکی به مناطق آزاد و مناطق صادراتی، قرارگیری تولید ماهی در قفس زمینه لازم را برای احداث مجتمع‌های پرورش ماهی در قفس را داراست.
حمایت کمیسیون کشاورزی از طرح‌های پرورش ماهی در دریا
حمایت و تامین اعتبار زیرساخت‌های برق مزارع میگو، تخصیص ردیف اعتباری ویژه برای یگان حفاظت از منابع آبزیان، تأمین اعتبار برای احداث جاده بین مزارع کشاورزی و شیلاتی، تامین اعتبار ساخت سه مرکز بازسازی ذخائر آبزیان و حمایت از طرح‌های پرورش ماهی در دریا به‌صورت یارانه تولید نیز از جمله درخواست‌های اخیر بخش شیلات استان هرمزگان در کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی بود که با حضور استاندار هرمزگان، معاونان وزاری جهاد کشاورزی و نیرو، معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری هرمزگان، نماینده مردم شرق هرمزگان در مجلس شورای اسلامی، مدیران و برخی از مدیران استانی تشکیل جلسه داد.
سید جواد سادات‌نژاد رییس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس ۲۶ بهمن امسال با بیان اینکه منطقه شرق هرمزگان قطب کشاورزی است، ابرازداشت: به دلیل ملاحظات منطقه‌ای تصمیم گرفتیم مسائل مربوط به جهش تولید شیلات را با جدیت بیشتری در کمیسیون کشاورزی پیگیری کنیم بر همین اساس هم موضوع مذکور را در دستور کار قرار دادیم و امیدواریم موانع آن در سال ۱۴۰۰ برطرف شده و شاهد رشد مناسبی درحوزه شیلات و پرورش آبزیان باشیم.
مدیرکل شیلات هرمزگان نیز در این نشست با اشاره به کسب رتبه نخست این استان در پرورش ماهی در قفس و صادرات آبزیان کشور، این مهم را با وجود شرایط موجود کشور نشان از تلاش جهادی شیلات در مسیر توسعه دانست و اظهارداشت: در صورت تامین اعتبار و رفع موانع بودجه‌ای، شاهد رونق و توسعه بیش از پیش شیلات هرمزگان در سطح ملی و فراملی خواهیم بود.
عبدالرسول دریایی، تکمیل و تجهیز ۲۲ بندر صیادی و تحویل به سازمان شیلات ایران، تخصیص ردیف اعتبار ویژه برای یگان حفاظت منابع آبزیان شیلات هرمزگان در برخورد با صید غیرمجاز، تخصیص یارانه تولید مزارع پرورش ماهی در قفس به مدت حداقل سه سال، حمایت اعتباری در خصوص راه‌اندازی سه مرکز بازسازی ذخایر و اصلاح قوانین و مقررات ژنتیکی آبزیان، اصلاح قوانین و مقررات حفاظت از منابع آبزیان جمهوری اسلامی ایران، تامین اعتبار جاری بین مزارع کشاورزی و شیلاتی را از مهم‌ترین خواسته‌ها و دغدغه‌های جامعه شیلاتی در این استان عنوان کرد.
پرورش‌دهندگاه ماهی درقفس به صورت کامل حمایت می‌شوند
وزیرجهادکشاورزی نیز ششم مهرماه امسال در نشست ستاد راهبردی اقتصادی هرمزگان گفت: طرح‌های پرورش ماهی در قفس مورد حمایت این وزارتخانه قرار می‌گیرند و موسسه تحقیقاتی علوم شیلاتی در کنار فعالان این بخش قرار دارد.
به گفته کاظم خاوازی، یکی از بخش‌های این صنعت تولید بچه‌ماهی است که از این بخش به صورت کامل حمایت می‌شود.
وزیرجهاد کشاورزی با اشاره به درخواست فعالان بخش پرورش ماهی در قفس برای توسعه بخش خود، ادامه داد: این بخش در زمان شکل‌گیری در کشور ناشناخته و مسایل و مشکلات آن نامعلوم بود اما اکنون محدودیتی برای حمایت از این بخش برای توسعه و ورود سرمایه‌گذاران جدید نداریم.
استان هرمزگان با ۲۲ بندر صیادی و بهره‌مندی از ۴هزارو۵۰۰ فروند شناور صیادی، اشتغال پایدار برای ۳۱ هزار صیاد، صید سالانه افزون بر۲۷۰هزار تن انواع آبزی، ۳۰درصد بندرهای صیادی و ۳۶ درصد صید انواع آبزیان کشور را به خود اختصاص داده است که این آمارها نشان از جایگاه و اهمیت فعالیت‌های شیلاتی این استان در کشور دارد.
