ماجرای تیراندازی به خودروی مستندسازان ایرانی در مرز اسرائیل ـ لبنان چه بود؟

بعد از ظهر پنجشنبه گروهی از مستندسازان ایرانی برنامه ثریا که برای تهیه مستندی از جنگ غزه در مرز لبنان مستقر بودند هدف گلوله بارن ارتش اسرائیل قرار گرفتند که با شهادت یک عضو لبنانی این تیم خبری و پنج ساعت گلوله باران محل استقرار خبرنگاران ایرانی همراه بود.

 

به گزارش خبرآنلاین، برنامه ثریا مستندی متعلق به شبکه یک صداوسیما است که تهیه کنندگان آن حول مسئله ای مرتبط با سیاست یا اقتصاد ایران، به کشورهای مختلف سفر می کند. برابر آنچه محسن مقصودی مجری این برنامه در شبکه های اجتماعی هم رسانی کرده، قرار بوده به دلیل تقارن رویدادهای این روزها با جنگ غزه، مستندی درباره حملات اسرائیل به لبنان و فلسطین تهیه شود. اما بعد از حضور تیم مستندسازان برنامه ثریا در مرز لبنان و اسرائیل و فیلمبرداری از دو منطقه، در حالی که در نزدیکی یکی از پایگاه های اسرائیل قرار می گیرند، با گلوله باران اسرائیلی ها مواجه می شوند.

 

هنوز مشخص نیست اسرائیل و حزب الله به طور اتفاقی و طبق برنامه قبلی تبادل آتش کردند و یا حضور تیم خبرنگاران در مرز، به اسرائیل امکان داده تا آن ها را هدف قرار دهد. چه آنکه در روزهای قبل نیز بیش از 40 خبرنگار در جریان حملات اسرائیل کشته شده بودند.

 

با شدت گرفتن گلوله باران محل حضور خبرنگاران ایرانی، با هدف نجات این گروه ، یونیفل (نیروهای حافظ صلح سازمان ملل مستقر در لبنان) با درخواست از نیروهای مسلح اسرائیل برای توقف تیراندازی، مجوزی از ارتش اسرائیل دریافت می کند که هفت نفر را در نزدیکی «خط آبی» (مرزی) لبنان و اسرائیل نجات دهند. در اطلاعیه یونیفل آمده است: «عصر پنجشنبه، نیروهای مسلح لبنان از یونیفل برای هفت نفری که در نزدیکی خط آبی (مرزی)، نزدیک آرامگاه شیخ آباد، در جریان تبادل آتش سنگین در سراسر این نوار مرزی گیر افتاده بودند، درخواست کمک کردند.»

 

انتشار خبر گیرافتادن خبرنگاران ایرانی در مرز اسرائیل به شایعه کشته شدن آنها دامن زد.  کاربران ایرانی شبکه های اجتماعی، اخبار تایید نشده ای از شهادت خبرنگاران ایرانی منتشر کردند.اما  بعد از خروج مستندسازان از مرز و نجات آنها توسط نیروهای حافظ صلح سازمان ملل، محسن مقصودی مجری برنامه ثریا که از توئیتر خودش ماجرای گیرافتادن در مرز لبنان و اسرائیل را اطلاع رسانی عمومی کرده بود، با انتشار ویدئویی در توضیح آن ماجرا گفت «گروه مستندساز ثریا برای تهیه گزارش و مستند، در مرز جنوبی لبنان با اسرائیل و فلسطین مستقر بود که مورد حمله رژیم صهیونیستی قرار گرفت» او تاکید کرد « اسرائیل بارها تیم ثریا را با شلیک های دائم، مستقیم و خمپاره مورد حمله قرار داده تا جایی که امکان خروج از معرکه نیز فراهم نشد و تیم ثریا با یاری ارتش لبنان و حزب الله از تیررس گلوله های دشمن خارج شده است»

اگرچه روابط عمومی حزب الله لبنان با انتشار بیانیه تاکید کرده بود « این تجاوز در ادامۀ جنایات قبلی اشغالگران علیه اصحاب رسانه در لبنان و فلسطین با هدف جلوگیری از انتقال حقایق صورت گرفته» اما ساعتی بعد اخبار تایید نشده ای از ورود بدون مجوز این تیم مستندساز ایرانی در شبکه های اجتماعی منتشر شد که انتقاد کارشناسان رسانه و علوم ارتباطات به اقدام غیرحرفه ای آنها را به دنبال داشت.در همین راستا؛ بعد از خبر رهایی تیم مستند ایرانی از صحنه تبادل آتش اسرائیل با ارتش لبنان، فعالان رسانه ای، پیام دیگری از واحد ارتباطات حزب الله منتشر کردند که در آن از حضور بدون هماهنگی مجری و عوامل برنامه ثریا در مرز انتقاد شده بود.

 

مقصودی مجری ثریا، در پاسخ به انتشار این خبرها تصویری از مجوز حضور تیم ثریا در مرز لبنان را که با روابط حزب الله لبنان هماهنگ شده بود منتشر کرد. او تاکید کرده بود «مجوز تهیه این مستند پیشتر برای واحد هماهنگ کننده حزب الله لبنان ارسال شده بود و هماهنگی برای عبور خودرو و اعضای تیم مستندساز از قبل انجام شده بود و قرار بوده روایت تهاجم اسرائیل به فلسطین و لبنان را با تصویربرداری از مناطق مرزی و روایت گری مجری برنامه برای صداوسیمای ایران تهیه نمایند. »

ماجرای حضور تیم خبرنگاران ایرانی در مرز لبنان بار دیگر ضرورت آموزش خبرنگاران از سوی نهادها و دستگاه های داخل کشور را مطرح کرد. اگرچه تیم مستندساز ایرانی از قبل مجوز حضور در منطقه جنگی را در اختیار داشته اما شواهد منتشر شده نشان می دهد، این تیم رسانه ای، تجهیزات ایمن برای حضور خبرنگاران در مناطق جنگی را به همراه نداشتند. چه آنکه برابر مقررات بین المللی حضور خبرنگاران با جلیقه خبرنگاری با نوشته Press و کلاه ایمن که آنها را از غیرنظامیان و نظامیان حاضر در صحنه های نبرد جداسازی می کند، ضروری است.همین موضوع نیز دست مایه برخی انتقادات به این گروه شد.

 

نخستین انتقاد را روابط عمومی حزب الله درباره عملکرد خبرنگاران ایرانی مطرح کرد و از ضرورت هماهنگی های دقیق تر برای تعیین مکان خبرنگاران و حضور آنها با خودروهای مخصوص به همراه لباس و نشانه های مخصوص خبرنگاران، قبل از استقرار در مناطق جنگی، سخن گفت. حادثه ای که می توانست علاوه بر خلق فاجعه ای انسانی، ابعاد سیاسی و بین المللی برای ایران داشته باشد.

 

برخی دیگر از فعالان رسانه ای با انتشار تصاویر خبرنگاران سایر کشورها، از به همراه نداشتن تجهیزات ایمن همچون کلاه و جلیقه ضدگلوله توسط تیم مستندساز انتقاد کردند.همچنین انتشار تصویر همراه با لبخند مقصودی مجری برنامه ثریا در صحنه گلوله باران آنها توسط اسرائیل به موضوع انتقاد بخش دیگری از خبرنگاران داخلی تبدیل شده بود.آنها در پیام های منتشر شده رفتار مقصودی را غیرحرفه ای و خارج از عرف خبرنگاری توصیف کرده بودند که به دنبال نمایش رسانه ای بوده است. انتقاد از رفتار مقصودی آنجا بالا گرفت که او ویدئوی از بستری شدن در بیمارستان منتشر کرد و برخی دیگر از دوستان این مجری صداوسیما، برای جانباز شدن او پیام های تبریک منتشر کردند.

 

منتقدان به عملکرد خبرنگاران صداوسیما معتقدند خبرنگاری جنگ و خبرنگاری بحران، از رشته های مهم در خبرنگاری حرفه ای است که تاکنون سازوکار مشخصی برای آموزش و تجهیز این خبرنگاران در کشور تعریف نشده است و دست کم از صداوسیما با دارای بودن گستره ای از پرسنل حرفه ای انتظار می رفت افرادی را برای تهیه گزارش به لبنان اعزام کند که تجربه بیشتری برای حضور در صحنه های عملیات نظامی داشته اند.چه آنکه حضور خبرنگاران رسانه های داخلی در رویدادهای بین المللی که ایران نیز جزئی از معادله آن است، از آنجا اهمیت دارد که روایت ایرانی از آن ماجرا برای مخاطب داخلی از اهمیت دو چندانی برخوردار است.

در جنگ غزه نیز خبرنگاران اروپایی،امریکایی و عربی حضور فعالانه داشتند و تلاش تیم ثریای شبکه یک اگرچه آغازی برای حضور خبرنگاران ایرانی در موقعیت های این چنینی بوده اما عدم آموزش آنها و فقدان هماهنگی با مراجع رسمی برای حضورشان در موقعیت های جنگی،عدم تدبیر برای چگونگی واکنش در موقعیت های اضطراری، عدم تدبیر و پیشبینی تیم های پشتیبان و از سوی دیگر عدم تعریف پروتکل های داخلی برای سفارتخانه ها و نهادهای متولی کشور برای حمایت از خبرنگاران و تامین تجهیزات انفرادی و خودرویی برای آنها، از انتقاداتی است که بعد از نجات خبرنگاران ایرانی در شبکه های اجتماعی همرسانی شد. انتقاداتی که کارشناسان رسانه ای ضرورت تدوین و اصلاح دستورالعمل های صداوسیما،وزارت ارشاد و وزارت خارجه برای حمایت از خبرنگاران در خارج از کشور را یادآور شدند.