به گزارش خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس، روز دوشنبه اول آبان ماه تهران شاهد حضور چهار وزیر خارجه از کشورهای حوزه قفقاز جنوبی و همسایگان آنها بود. نشستی با عنوان «نوبت صلح، همکاری و پیشرفت در قفقاز جنوبی» و نخستین نشست فرمت ۳+۳ آن هم در سطح وزرای خارجه. فرمت ۳+۳ شامل سه کشور قفقاز جنوبی (آذربایجان، ارمنستان و گرجستان) و سه کشور همسایه با این منطقه شامل روسیه، ترکیه و جمهوری اسلامی ایران است.
«سرگئی لاوروف»، «هاکان فیدان»، «جیحون بایراموف» و «آرارات میرزویان» وزرای خارجه روسیه، ترکیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان در این نشست که به میزبانی حسین امیرعبداللهیان در محل وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران برگزار شده بود شرکت کردند و درباره اوضاع قفقاز به رایزنی پرداختند. گرچه از وزیر خارجه گرجستان یک طرف این فرمت هم برای شرکت در نشست دعوت به عمل آمده بود، ولی این کشور به دلیل مشکلات و اختلافاتی که با روسیه دارد نه در این نشست و نه در نشست قبلی این فرمت که در سطح معاونان وزرای خارجه در آذر ماه ۱۴۰۰ در مسکو برگزار شده بود، نیز شرکت نکرده بود. گرچه امیرعبداللهیان در سخنرانی مراسم افتتاحیه این نشست ابراز امیدواری کرد که در نشست‌های آینده شاهد حضور موثر گرجستان باشند.
حضور دو وزیر خارجه جمهوری آذربایجان و ارمنستان آن هم در کنار هم و دوشادوش و پس از تحولات اخیر در منطقه قره‌باغ هم از جمله تحولات روز گذشته در تهران بود.
جمهوری اسلامی ایران پیش از این آمادگی خود را برای برگزاری نشست مذکور اعلام کرده بود. حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه پس از تصدی وزارت خارجه و در سفری که به مسکو داشت در گفت‌وگو با یک رسانه روسی درباره فرمت ۳+۳ گفته بود: فرمت‌های متعددی برای حل مناقشات مطرح شده، یکی از این فرمت‌‌ها ۳+۳ است که از زمان اوج گیری بحران در قره باغ مطرح شد. ما فکر می‌کنیم از مسیر گفت‌وگو می‌شود سوءتفاهمات را برطرف کرد و تمامیت ارضی کشورها در گفت‌وگوها می‌تواند مورد تأکید قرار بگیرد، نتیجه آن را هم می‌توانیم روی زمین پیاده کنیم.
پس از درگیری‌های جدید در ۲۸ شهریور ماه سالجاری هم ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه در اظهاراتی، با تأکید بر نقش کشورهای منطقه برای کمک به حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات، آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای برگزاری نشست ۳+۳ (ایران، روسیه، گرجستان،ترکیه، آذربایجان و ارمنستان) در این زمینه را مورد اشاره قرار داد.
حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران پیش از آغاز رسمی این نشست در صفحه خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: اجلاس وزرای امور خارجه کشورهای فرمت ۳+۳ جهت بررسی تحولات قفقاز جنوبی امروز در تهران برگزار می‌شود.نوبت این نشست «نوبت صلح، همکاری و پیشرفت در قفقاز جنوبی» است و می‌تواند سنگ بنای مسیر برقراری آرامش و پایان چالش‌ها در قفقاز جنوبی با مشارکت بازیگران دورن منطقه‌ای و همسایگان باشد.
از سوی دیگر «سید عباس موسوی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در باکو در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس درباره این نشست نوشت: برگزاری نشست وزرای خارجه عضو ابتکار ۳+۳ در تهران گام بلندی در ادامه و تکمیل سیاست همسایگی دولت جمهوری اسلامی ایران است. منطقه گرایی و شکل گیری سازوکارهای منطقه‌ای با اهداف متنوع از ویژگی‌های نظم جهانی در حال ظهور است. سفیر ایران در باکو پیام این نشست را «حضور و دخالت نیروهای فرامنطقه در مسائل قفقاز ممنوع!» عنوان کرد.
علاوه بر این کاظم جلالی سفیر ایران در مسکو هم درباره این نشست عنوان کرد: برگزاری نشست وزیران خارجه در فرمت ۳+۳ درباره قفقاز به میزبانی تهران در چارچوب سیاست همسایگی جمهوری اسلامی ایران، تقویت ثبات، صلح و امنیت منطقه‌ای را در دستورکار دارد. مسائل پیرامونی با همکاری و تعامل کشورهای منطقه و عدم دخالت بازیگران بیرونی، قابل مذاکره و حل و فصل است.
«آرارات میرزویان» یک روز قبل از نشست و در روز یکشنبه ۳۰ مهرماه وارد تهران شد و وزرای خارجه جمهوری آذربایجان، ترکیه و روسیه هم صبح و بعدازظهر دوشنبه اول آبان ماه وارد تهران شدند تا در این نشست که به میزبانی جمهوری اسلامی ایران و در راستای حل و فصل مسائل منطقه آن هم از طریق سازوکارهای منطقه‌ای برگزار شده، حضور یابند.
نشست بعدازظهر روز دوشنبه اول آبان ماه با حضور گسترده رسانه‌های داخلی و خارجی و با سخنرانی امیرعبداللهیان آغاز شد و او در ابتدای این نشست به روح همه شهدای فلسطینی زنان و کودکانی که این روزها زیر بمباران‌ها و نقض فاحش حقوق بشر با پدیدهای شوم به نام نسل کشی رژیم صهیونیستی مواجه هستند، درود فرستاد. در دو طرف محل برگزاری این نشست نیز در راستای حمایت از مردم مظلوم فلسطین پرچم فلسطین برافراشته شده بود.
رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: معتقدیم امروز فرصت تاریخی در اختیار همه کشورهای ماست. جنگ در قفقاز جنوبی اکنون پایان یافته است و نوبت صلح، همکاری و پیشرفت در قفقاز فرارسیده است. امید فراوان دارم که این سازوکار به سرعت کارایی خود را در حل و فصل مسائل قفقاز جنوبی، عبور از دوره جنگ و مناقشه به دوره صلح و همزیستی و گشودن فصلی نو در همگرایی و شکوفایی منطقه نشان خواهد داد. امروز فرصتی تاریخی در اختیار ماست. اکنون نوبت صلح در قفقاز است.
وی گفت: ما امروز این جا هستیم که سهمی و نقشی در ترویج فضای صلح و همکاری در قفقاز جنوبی و ساختن راه‌های تقویت همگرایی منطقه‌ای و شکوفایی آن ایفا کنیم. ما از مذاکرات صلح بین جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان حمایت می‌کنیم و شناسایی متقابل تمامیت ارضی توسط دو کشور را گامی سازنده برای رسیدن به توافق صلح ارزیابی می‌کنیم.
وزیر خارجه به تشریح الزامات صلح از جمله راه صلح، زبان صلح و موضوع فضای مذاکره پرداخت و نخستین الزام را احترام متقابل دولت‌ها به حاکمیت ملی، استقلال سیاسی و تمامیت ارضی یکدیگر برشمرد و گفت: راه صلح، راه گفت‌وگو و مذاکره است، استفاده از زور یا تهدید به توسل به زور نمی‌تواند به صلح پایدار بینجامد.. زبان صلح، زبان احترام، همزیستی و مدارا و بردباری است. مذاکره برای صلح، نیازمند فضایی متوازن و عاری از فشار و اجبار است.
امیرعبداللهیان بیان کرد: صلح واقعی و پایدار حاصل نمی‌شود مگر زمانی که ملت‌ها به صلح برسند و ملت‌ها به صلح نمی‌رسند مگر آنکه صلح، در ذهن و زبان و روح و روان ملت‌ها حاکم باشد.
* قفقاز نباید به صحنه رقابت و میدان زورآزمایی قدرت‌ها تبدیل شود
رئیس دستگاه دیپلماسی با بیان اینکه ما از هر ابتکاری که نقشی سازنده در ترویج فضای گفت‌وگو و رسیدن به صلح ایفا کند، استقبال می‌کنیم، اظهار داشت: معتقدیم نباید قفقاز به صحنه رقابت و میدان زورآزمایی قدرت‌ها تبدیل شود. قفقاز اگر به هر دلیلی یا به هر طریقی به میدان تسویه حساب قدرت‌ها تبدیل شود، از صلح و ثبات دور خواهد شد. امنیت منطقه‌ای را باید در سازوکارهای منطقه‌ای جستجو کرد. حضور و نفوذ قدرت‌های بیگانه، معمای امنیت در منطقه را پیچیده‌تر و صلح در منطقه را به تاخیر می‌اندازد.
وی گفت: قفقاز کنونی شرایط لازم برای ایجاد شبکه‌های حمل و نقل جاده‌ای و ریلی را پیدا کرده است. تحقق کریدورهای حمل و نقل شمال- جنوب و شرق- غرب در چنین فضایی مفهوم پیدا می‌کند. پیشنهاد ما آن است که نقشه راه جامع حمل و نقلی منطقه مبتنی بر منافع همه کشورهای منطقه تدوین شود و در همین راستا نشست وزرای حمل و نقل هم برگزار شود. جمهوری اسلامی ایران آماده است از این نشست میزبانی کند.
امیرعبداللهیان به موضوع انرژی هم اشاره کرد و گفت: اتصال شبکه‌های برق کشورهای منطقه و سنکرون سازی (همسازی) آن، همچنین ایجاد شبکه انتقال و تامین انرژی در بین کشورهای منطقه به منظور استفاده از ظرفیت‌های یکدیگر می‌تواند در دستورکار قرار گیرد.
در نهایت این نشست با صدور بیانیه‌ای ۹ بندی به کار خود خاتمه داد و براساس توافق طرفین حاضر مقرر شد نشست بعدی در ترکیه برگزار شود.
وزرای حاضر در نشست با توجه به اهمیت توسعه مناسبات دوستانه بین کشورها بر اساس منافع متقابل و حسن همجواری، بر اهمیت حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات بر اساس منشور ملل متحد، احترام به حاکمیت، استقلال سیاسی، تمامیت ارضی، خدشه‌ناپذیری مرزهای شناخته شده بین‌المللی، عدم مداخله در امور داخلی، منع تهدید یا توسل به زور و احترام به حقوق بشر تأکید کردند. وزرا ضمن بیان دیدگاه‌های خود در خصوص مسائل گوناگون بین‌المللی، مهم‌ترین موضوعات مطرح در منطقه را بررسی کرده و بر اهمیت سازوکارهایی مانند سازوکار مشورتی منطقه‌ای «۳+۳» در فراهم آوردن فرصت‌های گفت‌وگوی سازنده و ایجاد همکاری‌های متقابلاً سودمند بین کشورهای منطقه که در این زمینه نقش اصلی را دارند، تأکید کردند.
تأکید بر نقش مثبت همکاری‌های اقتصادی، اهمیت همکاری‌های فرهنگی و ارتباطات مردمی، تقویت رایزنی و تعاملات دوجانبه در راستای ایجاد صلح پایدار و توسعه اقتصادی منطقه، استقبال از روندهای جاری عادی‌سازی و توسعه مناسبات بین همه کشورهای منطقه، باز بودن این نشست برای مشارکت برابر گرجستان از جمله مورادی بود که در این بیانیه به آن اشاره شد.
وزرای خارجه همچنین در مورد وضعیت غزه تبادل نظر کرده و بر لزوم خاتمه فوری هدف قرار دادن غیرنظامیان بی‌گناه تأکید کردند. (بیشتر بخوانید)
وزرای خارجه روسیه، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ترکیه همچنین روز دوشنبه با آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور به صورت جداگانه دیدار کردند.
رئیسی در دیدار جیحون بایراموف ابراز امیدواری کرد، گفت‌وگوهای این نشست منشاء تقویت همکاری‌های سازنده و تعاملات منطقه‌ای شود و با بیان اینکه قبلاً به آقای الهام علی‌اف گفته بودم که رژیم صهیونیستی نه دوست شما و نه دوست هیچ کشور مسلمانی نخواهد شد، افزود: وضعیت امروز غزه، تابلویی پیش روی تمام ملت‌های منطقه است تا ببینند غربی‌ها و در رأس آنها آمریکا با حمایت تمام قد از جنایات صهیونیست‌ها، نه تنها دوست و دلسوز کشورهای منطقه نیستند، بلکه فقط پیشبرد منافع نژادپرستانه خود در منطقه را دنبال می‌کنند.
رئیس جمهور در دیدار میرزویان وزیر خارجه ارمنستان هم با تأکید بر اهمیت امنیت منطقه قفقاز برای کشورها و ملت‌های منطقه، دخالت بیگانگان را برای صلح و ثبات منطقه‌ای مضر خواند و آمادگی ایران را برای کمک به حل و فصل اختلافات موجود بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان اعلام کرد. (اینجا بخوانید)
«سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه نیز به دیدار آیت‌الله رئیسی رفت و در این دیدار ضمن تأکید بر پایبندی روسیه به اجرای همه توافقات و همکاری‌های خود با ایران در عرصه‌های اقتصادی، تجاری، حمل و نقل، فرهنگی و انرژی، گفت: شرکت در نشست ۳+۳ در تهران جلوه‌ای از همکاری‌های منطقه‌ای روسیه با ایران است.
رئیس‌جمهور همچنین در دیدار «هاکان فیدان» وزیر خارجه ترکیه همگرایی و همفکری ایجاد شده بین کشورهای منطقه را در حل مسائل و چالش‌های موجود مؤثر خواند و گفت: ما به همان میزان که معتقدیم گفت‌وگوها بین کشورهای منطقه قفقاز زمینه‌ساز حل مشکلات خواهد شد، دخالت بیگانگان را موجب پیچیده‌تر شدن مسائل و تشدید مشکلات منطقه می‌دانیم.
* جمهوری اسلامی ایران در مسائل منطقه از کنشگری فعال برخوردار است
در پایان نیز حسین امیرعبداللهیان با حضور در جمع خبرنگاران به تشریح رایزنی‌های انجام شده در نشست مذکور و تحولات کنونی در غزه پرداخت.
وی در این باره گفت: اینکه همزمان با بحران در غزه و عملیات‌های نظامی و تجاوزات مستمر رژیم جعلی اسرائیل علیه ساکنان غیرنظامی در غزه این نشست در تهران برگزار می‌شود، دو پیام مهم داشت. پیام اول اینکه ما از فرصت حضور وزرای خارجه این کشورها برای پرداختن و تمرکز بیشتر و رایزنی و مشورت‌های دوجانبه در سطح وزرا و همچنین فرصت دیدار با رئیس جمهور آقای رئیسی استفاده کرده و تلاش کردیم در خصوص یافتن راهکارهایی برای توقف فوری جنایات جنگی رژیم صهیونیستی، ارسال کمک‌های انساندوستانه و متوقف کردن اقدامات برای کوچ اجباری ساکنان غزه به جنوب منطقه فلسطین رایزنی‌های نزدیک و ثمربخشی را داشته باشیم. این اجلاس همچنین این پیام را داشت که جمهوری اسلامی ایران در مسائل منطقه از کنشگری فعال برخوردار است و در اوج بحران در منطقه غرب آسیا نسبت به تحولات در قفقاز جنوبی توجه دارد.
امیرعبداللهیان افزود: شعار و عنوان اجلاس امروز تمرکز بر نوبت صلح و همکاری و پیشرفت در قفقاز جنوبی و گفت‌وگوهای ما در متن بیانیه مترکز بود که امیدواریم در آینده شاهد به کارگیری زبان زور در قفقاز جنوبی نباشیم و امیدوارم بعد از ترکیه، این نشست‌ها در باکو و ایروان استمرار یابد.
رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به سؤالی عنوان کرد: نفع اینکه وزرای خارجه ارمنستان و آذربایجان در تهران در کنار هم قرار گرفتند یک گام عملی و شاخص در راستای حرکت دو کشور به سوی صلح و دوستی بود. در حاشیه اجلاس نیز فرصتی فراهم شد که وزرای خارجه دو کشور با هم گفت‌وگویی را داشته باشند.این اجلاس بستری را فراهم کرد که در آن چارچوب امیدواریم هر چه زودتر شاهد برقراری صلح و امنیت پایدار در قفقاز جنوبی باشیم. اینکه ارمنستان حاکمیت آذربایجان را بر منطقه قره‌باغ به رسمیت می‌شناسد و آذربایجان تامین امنیت و حفاظت از ارامنه ساکن در منطقه قره‌باغ را به عنوان مسؤولیت اصلی خود اعلام می‌کند گام مثبت است. امیدواریم هر چه زودتر شاهد یک توافق خوب بین ارمنستان و آذربایجان باشیم.
* آمریکایی‌ها حداقل دو بار به ایران در جنگ غزه پیام دادند
اکثر سؤالات این نشست حول محور غزه مطرح شد و امیرعبداللهیان در این نشست اعلام کرد که آمریکایی‌ها حداقل دو بار به ایران پیام داده‌اند این پیام شامل دو محور اساسی است. محور اول اینکه ما مایل به گسترش جنگ نیستیم و محور دوم اینکه از ایران می‌خواهیم خویشتنداری کند حتی در برخی از پیام‌ها تأکید بر این دارند که ایران به خویشتنداری دیگر کشورها و طرف‌ها و کنشگران توصیه کند. این در حالی است که اگر آمریکا که ادعا می‌کند ما به دنبال توسعه دامنه جنگ نیستیم، اما آمریکا در دو هفته اخیر ثابت کرده با ارسال ده‌ها و هزاران محموله سلاح و حمایت تمام عیار از رژیم صهیونیستی در حال تشدید شدت دامنه نبرد در غزه و کرانه و بر روی زنان و کودکان و غیرنظامیان در فلسطین است.
وی در پاسخ به پرسش خبرنگار خبرگزاری فارس درباره اینکه آمریکا پیش نویس قطعنامه‌ای را به شورای امنیت سازمان ملل ارائه داده و ضمن حمایت از جنایات رژیم صهیونیستی خواهان فشار بر حزب‌الله و گروه‌های مقاومت است و ادعاهای بی اساسی درباره ایران مطرح و درخواست کرده که ایران ارسال تسلیحات به گروه‌های مقاومت را متوقف کند، گفت: متاسفانه آمریکا به صورت یک طرفه و تمام قد در کنار رژیم صهیونیستی قرار گرفته است. امروز با اطلاعات دقیق اعلام می‌کنم، مدیریت جنگ علیه فلسطین در اختیار نظامیان و دستگاه امنیتی آمریکاست. سیستم امنیتی و سیستم حکومتی و سیاسی در سرزمین‌های اشغالی کاملا فروپاشیده، ولی ماشین جنگی رژیم صهیونیستی با فرماندهی و هدایت نظامیان و دستگاه امنیتی و بخش سیاسی آمریکا تلاش می‌کنند که رژیم اسرائیل فروپاشیده را از این بحران نجات دهند.
وزیر خارجه گفت: علاوه بر تماس‌ها و سفر آقای بایدن به تل آویو و سفرهای مکرر مقام‌های نظامی، امنیتی و سیاسی آمریکا به سرزمین‌های اشغالی در سطح بین‌المللی آمریکایی‌ها به دنبال این هستند که قطعنامه‌ای با این محتوا در شورای امنیت صادر بشود. این قطعنامه محل چالش است. با لاوروف که امروز در نشست حضور داشت و حق وتوی قطعنامه را دارد گفت‌وگوی مهمی را در این خصوص داشتیم. با چین هم در این رابطه در حال رایزنی هستیم و همه تلاش‌ها در جریان است برای اینکه قطعنامه‌ای علیه منافع فلسطین صادر نشود و آمریکایی‌ها به صورت یکجانبه به رفتار خود ادامه ندهند.
* بیانیه روسیه و واکنش آمریکا
وزارت خارجه روسیه نیز درباره این نشست و سفر لاوروف به تهران بیانیه‌ای صادر و اعلام کرد: دستورکار دوجانبه کنونی با تأکید بر تقویت بیشتر مشارکت چندجانبه روسیه و ایران در این سفر مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.
این نشست واکنش آمریکایی‌ها را نیز به همراه داشت. در همین خصوص «متیو میلر» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در این باره گفت: ایالات متحده از هرگونه تعامل با حسن نیت که به صلح در قفقاز جنوبی کمک می‌کند، استقبال می‌کند. وی درباره مناسبات جمهوری آذربایجان و ارمنستان نیز افزود: «ما از هرگونه تعاملات با حسن نیت که به صلح و ثبات مردم قفقاز جنوبی کمک می‌کند، صرف‌نظر از این که این مذاکرات کجا انجام می‌شود، یا چه کسی میزبان آن است، استقبال می‌کنیم». وی در عین حال درباره روابط ایران و روسیه نیز نظر داد و افزود: این کشورها را شرکای قابل اعتمادی نیافتیم.
ناصر کنعانی سخنگوی دستگاه دیپلماسی هم امروز در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: در حالی که آمریکا همراه با برخی متحدانش با حمایت تمام عیار از رژیم شرور صهیونیستی در حال تشدید جنگ افروزی، بی‌ثباتی و ناامنی در منطقه هستند، تهران میزبان دومین نشست سازوکار منطقه‌ای ۳+۳ تحت عنوان «نوبت صلح، همکاری و پیشرفت در قفقاز جنوبی» با حضور وزرای امور خارجه کشورهای آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و روسیه بود. ایران ستون و لنگر ثبات و امنیت در منطقه بر اساس دکترین امنیت دسته جمعی بومی و معتقد به ظرفیت و توان مؤثر کشورهای منطقه برای حل و فصل مشکلات و بحران‌ها، امنیت و ثبات پایدار برای تأمین منافع مشترک و توسعه و پیشرفت جمعی است. پیگیری این راهبرد در جای جای منطقه می‌تواند بدون مداخلات سودجویانه بازیگران فرامنطقه‌ای، تأمین کننده منافع کشورها و توسعه پایدار منطقه ما باشد.
پایان پیام/م
