گلوکومانان یک فیبر غذایی طبیعی و محلول در آب است که از ریشه گیاه Amorphophallus paeoniifolius یا " یام پای فیل " استخراج می‌شود. این گیاه تحت عنوان کنجاک نیز شناخته می‌شود. به گفته محققان اگر گلوکومانان به درستی مصرف شود، می‌تواند یک مکمل کاهش وزن موثر باشد. البته کاهش وزن هیچگاه آسان نبوده و موفقیت طولانی مدت نیاز به استمرار و پشتکار فراوان دارد.
علاقه مندان می‌توانند مکمل‌های حاوی این ترکیب را از داروخانه‌های سراسر کشور تهیه و به منظور کاهش وزن از آن‌ها استفاده کنند. همچنین گفتنی است که اطلاعات مورد بحث از طریق وب سایت کتابخانه ملی پزشکی آمریکا قابل دسترسی هستند.
گلوکومانان به شکل مکمل، در مخلوط نوشیدنی‌های مختلف و همچنین به عنوان افزودنی به محصولات غذایی مانند ماکارونی و آرد استفاده می‌شود. این ترکیب همچنین ماده اصلی نودل شیراتاکی است.
گلوکومانان ۴۰ درصد وزن خشک گیاه یام پای فیل را به خود اختصاص می‌دهد که در اصل از آسیای جنوب شرقی منشا می‌گیرد. این ماده سابقه‌ای طولانی در تهیه مخلوط‌های گیاهی و غذا‌های سنتی مانند توفو، نودل و ژله کونجاک دارد. از طرفی دیگر علاوه بر این که به عنوان یک مکمل غذایی فروخته می‌شود، در قالب افزودنی خوراکی، امولسیفایر و غلیظ کننده هم کاربرد دارد.
گلوکومانان قابلیتی استثنایی در جذب آب دارد و یکی از چسبناک‌ترین فیبر‌های غذایی شناخته شده است. این ماده به اندازه‌ای مایع جذب می‌کند که مقدار کمی گلوکومانان اضافه شده به یک لیوان آب کل محتوای آن را به ژل تبدیل خواهد کرد. اعتقاد بر این است که این خواص منحصر به فرد اثرگذاری آن بر کاهش وزن را تفسیر می‌کنند.
گلوکومانان یک فیبر غذایی محلول در آب است و مانند سایر فیبر‌های محلول، از راه‌های مختلفی باعث کاهش وزن می‌شود:
- بسیار کم کالری است. این ماده بخشی از فضای معده را اشغال می‌کند و باعث القای احساس سیری می‌شود. بدین ترتیب مصرف غذا را در وعده‌های غذایی بعدی کاهش می‌دهد.
- تخلیه معده را به تاخیر می‌اندازد و به افزایش احساس سیری کمک می‌کند.
- مانند سایر فیبر‌های محلول، جذب پروتئین و چربی را کاهش می‌دهد.
- باکتری‌های مفید روده را تغذیه می‌کند که می‌توانند آن را به اسید‌های چرب با زنجیره کوتاه مانند بوتیرات تبدیل کنند. برخی از مطالعات حیوانی نشان داده اند که این ترکیب از افزایش سطح چربی جلوگیری می‌کند.
تغذیه باکتری‌های روده ممکن است فواید دیگری نیز داشته باشد. برخی از مطالعات ارتباط مثبت قابل توجهی را میان باکتری‌های تغییر یافته روده و وزن بدن نشان داده اند. گلوکومانان با بسیاری از فیبر‌های محلول دیگر متفاوت است، زیرا چسبندگی استثنایی دارد و از این رو به نظر می‌رسد که در راستای کاهش وزن موثرتر از سایر فیبر‌ها است.
تاکنون چندین کارآزمایی کنترل شده اثرات گلوکومانان را بر کاهش وزن مورد مطالعه قرار داده اند. این نوع مطالعات استاندارد طلایی تحقیقات علمی در انسان هستند. در بزرگترین مطالعه، ۱۷۶ فرد سالم دچار اضافه وزن که رژیم غذایی با کالری محدود داشتند، به طور تصادفی مکمل گلوکومانان یا دارونما دریافت کردند.
در این پژوهش سه مکمل مختلف گلوکومانان با دوز‌های متفاوت مورد آزمایش قرار گرفتند.
نتایج بعد از ۵ هفته به صورت زیر بود:
همانطور که مشخص است، کاهش وزن در افرادی که مکمل گلوکومانان را دریافت کرده اند به طور قابل توجهی بیشتر است. چندین مطالعه دیگر نیز با این نتایج همسو هستند. در حالتی که به طور منظم پیش از غذا مصرف شود، گلوکومانان عمدتا با ایجاد احساس سیری و کاهش کالری دریافتی باعث کاهش وزن متوسط در افراد دارای اضافه وزن و مبتلا به چاقی می‌شود.
این سیستم به ویژه هنگامی که با یک رژیم غذایی کاهش وزن ترکیب شود، موثرتر است. همین امر در مورد همه روش‌های کاهش وزن صدق می‌کند. آن‌ها در ترکیب با متد‌های تکمیلی بهترین عملکرد را دارند.
علاوه بر کاهش وزن، گلوکومانان ممکن است برخی از عوامل خطر امراض قلبی و عروقی را نیز بهبود ببخشد. بر اساس یک بررسی سیستماتیک روی ۱۴ مطالعه، گلوکومانان می‌تواند سبب کاهش موارد زیر شود:
- کلسترول تام ۱۹ میلی گرم در دسی لیتر
- کلسترول LDL یا "کلسترول بد" ۱۶ میلی گرم در دسی لیتر
- تری گلیسیرید ۱۱ میلی گرم در دسی لیتر
- قند خون ناشتا ۷.۴ میلی گرم در دسی لیتر
این ماده در درجه اول با کاهش جذب کلسترول در روده، کلسترول خون را کاهش می‌دهد. در نتیجه بر اساس این تحقیقات، افزودن گلوکومانان به رژیم غذایی می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و دیابت نوع ۲ را کاهش دهد.
گلوکومانان به عنوان یک فیبر محلول در آب با موفقیت برای درمان یبوست نیز استفاده شده است.
برای کاهش وزن، دوز ۱ گرم گلوکومانان به صورت ۳ بار در روز کافی در نظر گرفته می‌شود.
گلوکومانان با آب مخلوط می‌شود و می‌تواند تا ۵۰ برابر وزن خود آب جذب کند. بنابراین، دوز توصیه شده گلوکومانان در مقایسه با سایر مکمل‌های فیبری کمتر است. علاوه بر این گلوکومانان هیچ تاثیری در کاهش وزن ندارد مگر اینکه قبل از غذا مصرف شود. زمان بندی توصیه شده از ۱۵ دقیقه تا ۱ ساعت قبل از غذا متغیر است.
گلوکومانان به خوبی تحمل و به طور کلی بی خطر در نظر گرفته می‌شود. با این حال، اگر این ماده قبل از رسیدن به معده منبسط شود، ممکن است باعث خفگی یا انسداد گلو و مری شود. برای جلوگیری از این امر، باید آن را با ۱-۲ لیوان آب یا مایعات دیگر مصرف کنیم.
برخی از افراد ممکن است عوارض جانبی خفیفی مانند نفخ، مدفوع نرم یا اسهال را تجربه کنند، اما این عوارض به طور کلی غیر معمول هستند. گلوکومانان همچنین می‌تواند جذب دارو‌های خوراکی از جمله سولفونیل اوره ها، دسته‌ای از دارو‌های ضد دیابت را کاهش دهد. گفتنی است که با مصرف دارو حداقل چهار ساعت بعد یا یک ساعت قبل از گلوکومانان می‌توان از این امر جلوگیری کرد.
