هادی خانیکی در نشست دانشگاه، امر اخلاقی و مسئولیت اجتماعی که امروز (۱۰ آبان‌ماه) در دانشکده مهندسی دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد، اظهار کرد: منظور از این نشست، طرح مسأله در شرایط دشواری است که بر جامعه ما و جهان ما می‌گذرد. به عبارت دیگر در شرایطی که هر شهروند و نهاد و کنشگری با نگرانی زندگی می‌کند، نمی‌داند که افق پیش رو کی گشوده خواهد شد یا اصلا گشوده خواهد شد؟ یا نمی‌داند که فجایع بزرگی که در حال شکل‌گیری در بخشی از جهان، در فلسطین است تا کجا و چگونه ادامه خواهد داشت و بر سرنوشت او در هر جای جهان چگونه تاثیر خواهد گذاشت.
به گزارش ایسنا، وی افزود: این‌جا است که روایت‌های ناامیدی و نگرانی شکل می‌گیرد و گویی هر کسی با اطلاعات محدود و فهم مسئولیت فردی خود برای آینده پاسخگو نیست.
خانیکی گفت: شنیدن و دیدن ما از واقعیت و آنچه در جامعه و جهان می‌گذرد دچار اختلال شده است. گویا با یک دیگری مخرب و دشمن روبه‌رو هستیم. وقتی از دکتر شریعتی پرسیدند این چه طرز کار کردن شما است که بی‌نظم و پرکار هستید و معلوم نیست کی می‌خوابید و کی به کلاس می‌روید؟ جواب داد که فکر می‌کنم مدت زمان کمی دارم برای اینکه کارهای زیادی انجام دهم و این مرا بی‌تاب می‌کند.
وی با اشاره به نوشته اخیر خود گفت: روایت رنج و امید در تاریکی را در روزهای اخیر نوشتم. آیا روایتی داریم که برای رنج مسئولان در دانشگاه باشد یا اینکه بدون روایت و تنها با اطلاعات پراکنده، روزشمار را در کنار هم می‌گذاریم و امید ورود مسئولانه و کنشگرانه به شرایط و مسائل، نامعین است؟
این استاد ارتباطات گفت: وقتی خوشبینی و بدبینی ما نسبت به وضعیت مشخص نیست، در چنین وضعیتی در شرایط مه‌آلود قرار می‌گیریم و در این شرایط است که می‌توانیم معرفی و خلق امید کنیم؛ از آنچه در دانشگاه می‌گذرد روایت و گفت‌وگویی داشته باشیم و ناامیدانه به وضعیت امروز نگاه نکنیم. باید پرسید که انسان دانشگاهی و دانشگاه چیست و چه باید کند؟ و تجربه دوران معاصر و به طور خاص بعد از انقلاب چیست؟
وی خطاب به دانشگاهیان حاضر در نشست، عنوان کرد: شما دانشگاهیان، میراث‌دار نهاد تمدنی و علمی جندی شاپور هستید که توانسته ظرفیت تمدنی ایران و بعدها اسلامی را نشان دهد. به گفته دکتر شفیعی کدکنی در گذشته چه ساختار علمی وجود داشت؟ گذشتگان چگونه توانستند چنین نهادهایی بسازد؟ آیا جامعه امروز ما نمی‌تواند چنین نهادهایی را بسازد؟ پاسخ شفیعی کدکنی این بود که ساختارهایی که به همه چیز از جمله سیاست فرهنگ، اجتماع و... وجهه می‌داد، علم بود. هر نهادی که از این طریق درخشیده است، در سطح بالایی قرار دارد.
خانیکی ادامه داد: اما آن ساختار عالمانه، امروز دچار چه وضعیتی است؟ سه سوال مشخص در برابر ما دانشگاهیان است؛ اول اینکه مسأله بنیادینی که در توسعه علمی است، چیست؟ اکنون گفت‌وگویی درباره آینده ایران شکل می‌گیرد که این مسأله را مطرح می‌کند که آیا باید امیدوار بود یا نگران؟ اول درباره فرسایش و زوال مادی توسعه از جمله آب، نفت، محیط زیست و معادن صحبت می‌شود و بررسی می‌شود که چقدر از این منابع از دست رفته‌اند و آیا می‌توان این‌ها را بازگرداند یا نه؟ در برابر آن، به توسعه نیز نگاه می‌شود. همچنین به مسأله مهاجرت از دانشگاه به بیرون و از دانشگاه به خارج از کشور نیز نگاه می‌شود. در این کشمکش و گفت‌وگوی علمی، افرادی هستند که مطرح می‌کنند که ما گرفتار فرسایش منابع شده‌ایم و از طرف دیگر افرادی می‌گویند مهم، منابع معنوی توسعه است؛ اما حلقه پیوند این دو مساله، توسعه علمی است.
وی گفت: توسعه علمی به عنوان ضامن بها، برای کشور یکی از برنامه‌هایی بود که در دورانی مطرح شد و بر اساس آن، تحول ساختار علوم، تحقیقات و فناوری شکل گرفت و دانشگاه‌ها وارد فاز امیدوار کننده‌تری شدند.
استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به مسأله امر اخلاقی در دانشگاه، گفت: وقتی می‌خواهیم از امر اخلاقی صحبت کنیم، باید به این سوالات پاسخ دهیم که اکنون توسعه علمی در کشور در چه وضعیتی است؟ باید دانست که بالا بردن ظرفیت‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به مدد دانش و فناوری است. همچنین این سوال مطرح می‌شود که آیا دانشگاه دچار ناکارکردی شده است؟ وضعیت بخش‌های مختلف آموزش پژوهش در ایفای نقش فرهنگی چگونه است؟
وی افزود: برای این سوالات، سه معیار جدید وجود دارد. یکی توجه به سرشت جهانی علم است؛ علم امروز زیست جهانی دارد، علم را نمی‌شود در یک جا محدود کرد. سرشت جهانی علم برای اثربخشی، به دو مولفه وابسته است، یکی استقلال نهاد دانشگاه است که بر اساس آن، دانشگاه باید کاملا با پرسش‌های آزادانه و فهم شفاف و به دور از ملاحظات، بتواند وظیفه خود را در برابر مسائل از جمله آب، نفت، عدالت، نابرابری، آزادی و هرچیز دیگری ایفا کند. استقلال علمی طبیعتاً نیازمند مسأله آزادی‌های آکادمیک برای حفظ استقلال علم است.
خانیکی گفت: دانشگاه در تعریف امروز، یک عمارت نیست. از وقتی دانشگاه را ساختیم گفتیم عمارت است اما فراتر از این، دانشگاه یک نهاد تاریخی است. باید دانشگاه را به عنوان یک نهاد تاریخی در نظر بگیریم که فارغ از مسائل مدنی و پیوند با جامعه نیست.
وی بیان کرد: در قاهره بقایای یک بیمارستان از دوران شکوفایی تمدن اسلامی وجود دارد. آنجا را از نزدیک دیده‌ام اما مهمتر از آن تاریخ است. در آن بیمارستان دو سیاست وضع شده بود؛ اول حمایت از خانواده بیماران بود و به این منظور به خانواده کمک می‌کردند و دوم بالا بردن امید در زندگی بین بیماران بود. هر بیمار به ازای کتابی که می‌خواند پول دریافت می‌کرد. این همان مدنیت است که دانشگاه را جایی بیرون از سیاست و فرهنگ و اقتصاد نمی‌بیند.
این استاد ارتباطات گفت: در ادبیات امروز، دانشگاه عقل نقاد، دیده‌بان علمی، قطب‌نما و نهاد مسأله‌شناسی است و نه نهاد مسأله‌گریزی. وقتی دانشگاه از پایه‌های مدنی دور می‌شود و هراس دارد از اینکه مستقیما به مسائل پیرامون ورود کند، مسأله‌گریز می‌شود و در فضای انتزاعی به سر می‌برد.
وی افزود: وقتی می‌خواهیم دانشگاه را با مسئولیت اجتماعی پیوند دهیم، چقدر می‌توانیم کارکرد دانشگاه را به نقل نقادانه معطوف کنیم؟ هرکدام از ما بر اساس گمانه خود و حجت ظن در برابر حجت علم، چگونه می‌تواند بر این غلبه کند؟ بنابراین باید عقل نقاد را توصیف کنیم.
خانیکی عنوان کرد: چنین دانشگاهی باید مکان گفت‌وگو باشد و تربیت‌شدگانش اعم از استادان، دانشجویان و کارکنان کسانی هستند که قدرت ارتباطی دارند و می‌توانند با محیط خود تماس بگیرند. وقتی سیستم آموزش عالی ایران در دهه ۵۰ مورد انتقاد قرار گرفت، بنیاد این انتقاد را با تأسیس دانشگاه بوعلی سینای همدان شروع کردند. در این دانشگاه هر کس هر رشته‌ای که قبول شده بود مقید بود که یک سال تحت هدایت اساتید با مردم شهر و روستا ارتباط برقرار کند تا بداند که مسأله جامعه چیست. موفقیت این طرح در این بود که فرد قدرت ارتباطی با پیرامون خود پیدا می‌کرد. این قدرت ارتباطی خیلی مهم است. وقتی قدرت ارتباطی بالا می‌رود تربیت شهروندان مسئول بیشتر می‌شود؛ شهروندی که قدرت نقد دارد و البته این نقد به معنای دو قطبی کردن جامعه نیست، بلکه به ظرفیت فرهنگی و اجتماعی وقوف پیدا می‌کنند.
وی افزود: کسانی که نگران هستند که دانشگاه جامعه را دچار گسستی نکند، باید به این توجه کنند که اگر دانشگاه بتواند قدرت پرسشگری را بالا ببرد و مکان گفت‌وگو شود، می‌تواند نقش دینی تاریخی و سیاسی خود را ایفا کند.
استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: امام علی(ره) می‌فرمایند خدا از دانشمندان تعهد گرفته است که از گرسنگی مظلوم و سیری ظالم بی‌تفاوت نگذرند. این مسأله اکنون مربوط به دانشگاهی است که ذکر شد و طبیعتاً امری اخلاقی است که دانشگاه را جلو می‌برد و به معنای موعظه نیست بلکه در جهت فهمیدن حقیقت و تحولات جامعه و جهان و تلاش برای کاهش آلام اجتماعی است.
وی ادامه داد: امر اخلاقی که در برابر ما قرار دارد، حتی امری مقدم بر دینداری ما است. این امر اخلاقی، بر پایه شناخت حقوق دیگری و کسانی استوار است که متفاوت با ما هستند و یک کنش است و انفعال نیست، بلکه عمل است.
خانیکی گفت: سوال‌های جدی در برابر ما این است که اول نسبت به وضعیت توسعه علمی کشور و نگرانی‌ها، بی‌تفاوت نباشیم. امر خطیر را گوشزد کردن به معنای ترساندن و تو دل خالی کردن نیست. بلکه به معنای این است که به موقع بفهمیم با چه تهدیداتی روبه‌رو هستیم و از فرصت‌ها استفاده کنیم.
وی افزود: دومین مسئولیت، این است که در برابر فرسایش سرمایه‌های اجتماعی و انسانی به قدر فرسایش منابع مادی باید نگران باشیم. مهاجرت مغزها در میان جوانان و دانشجویان، از اتلاف منابع مادی ما مهمتر است.
این استاد ارتباطات گفت: باید نهاد علم و معرفت علمی را جدی بگیریم زیرا خاص و محدود به دانشگاه نیست. بلکه اقتصاد و معیشت را باید علمی بفهمیم و دینداری و تهدیدات نسبت به باورها و مناسک و اجتماعات دینی را نیز باید علمی بفهمیم. باید باور کنیم که فهم عالمانه تهدید برای جامعه سیاسی و فرهنگی و اجتماعی نیست، بلکه فهم عالمانه به ما کمک می‌کند مسأله را درست بفهمیم. راه‌حل‌ها وقتی جواب می‌دهند که مساله را درست بفهمیم.
وی گفت: باید اجتماع را قوی کنیم و برای این کار، نهادها و انجمن‌های علمی را توسعه دهیم. این توسعه است که جامعه را به سمت انسجام می‌برد زیرا درد جامعه زیاد پیچیده و مزمن است و این درد مشترک هرگز جدا جدا درمان نمی‌شود.
به گزارش ایسنا، همچنین علی‌محمد آخوندعلی، رئیس دانشگاه شهید چمران اهواز در این نشست در سخنانی کوتاه با گرامیداشت یاد و خاطره دکتر احمدعلی معاضدی گفت: ایشان جزو متدینین آزاداندیش بود. اگرچه حزب و جناح‌هایی در دانشگاه وجود داشت اما وابستگی نداشت و واقعا آزاداندیش بود و در هنگام ادای حق ملاحظه نمی‌کرد و منصف بود.
در این نشست، یاد احمدعلی معاضدی، استاد فقید دانشکده علوم و موسس انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه شهید چمران اهواز گرامی داشته شد.
انتهای پیام
