استاندارد ایزو ۹۰۰۱ یک استاندارد بین‌المللی است که مقررات و الزامات یک سیستم مدیریت کیفیت (QMS) را تعیین می‌کند. این استاندارد توسط سازمان‌ها به‌منظور نشان دادن توانایی‌شان در ارائه مداوم محصولات و خدماتی که مطابق الزامات، نیازهای مشتریان و مقررات هستند، به‌کار گرفته می‌شود.
ایزو ۹۰۰۱ معتبرترین استاندارد در مجموعه استانداردهای سری ایزو ۹۰۰۰ است و تنها استاندارد در این بین است که می‌تواند به عنوان گواهی ارائه گردد. در این مقاله، ما شما را با معرفی جامع استاندارد ایزو ۹۰۰۱ و تاریخچه تغییرات آن آشنا خواهیم ساخت و الزامات و موارد مهم آن را معرفی خواهیم کرد.
استاندارد ایزو ۹۰۰۱ یک استاندارد بین‌المللی برای ایجاد یک سیستم مدیریت کیفیت (QMS) است که توسط سازمان بین‌المللی استاندارد سازی (ISO) منتشر شده است. این استاندارد در سال ۲۰۱۵ به‌روزرسانی شده و به آن ایزو ۲۰۱۵: ۹۰۰۱ نیز اطلاق می‌شود.
برای اینکه استاندارد ایزو ۹۰۰۱ منتشر و به‌روزرسانی شود، لازم است که توافق اکثریت کشورهای عضو در این مورد حاکم شود تا این استاندارد به‌عنوان یک استاندارد بین‌المللی اعتبار پیدا کند؛ به‌عبارت دیگر، اکثریت کشورهای جهان این استاندارد را تایید نمایند.
سیستم مدیریت کیفیت، که به آن QMS نیز گفته می‌شود، به مجموعه‌ای از سیاست‌ها، فرآیندها، رویه‌ها و اسناد ارتباطی اشاره دارد. این مجموعه اسناد، یک سری قوانین داخلی را تعریف می‌کند که مشروط بر نحوه تولید و ارائه محصولات یا خدمات توسط شرکت، می‌شود.
سیستم مدیریت کیفیت باید با مشخصه‌ها و نیازهای منحصر به فرد شرکت و محصولات یا خدماتی که به مشتریان ارائه می‌دهد، همخوانی داشته باشد. اما استاندارد ایزو 9001 دستورالعمل‌هایی ارائه می‌دهد تا تضمین شود هیچ جنبه اساسی از یک سیستم مدیریت کیفیت برای موفقیت از دست نمی رود.
مزایای گواهینامه ایزو 9001 شامل موارد زیر هستند:
همانگونه که اشاره شد، استاندارد ایزو 2015: 9001 به عنوان یک استاندارد بین‌المللی شناخته شده برای توسعه، پیاده‌سازی و حفظ یک سیستم مدیریت کیفیت برای هر شرکت یا مجموعه تلقی می‌شود. این استاندارد، که برای سازمان‌ها و شرکت‌ها با هر اندازه‌ای مناسب است، به عنوان یک مبنای اساسی برای اطمینان از رضایت و بهبود مشتریان عمل می‌کند. به همین دلیل بسیاری از سازمان‌ها این گواهی را به عنوان یک الزام مهم برای تعامل با تأمین‌کنندگان خود در نظر می‌گیرند.
بررسی‌های انجام‌شده در پایان سال 2017 نشان داد که با وجود رکود اقتصادی جهانی، تعداد شرکت‌هایی که استاندارد مدیریت کیفیت ایزو 9001 را اجرا کرده‌اند، در سطح جهان ثابت بوده و تغییر نکرده است.
استاندارد فعلی ISO برای ایجاد یک سیستم مدیریت کیفیت، به نام ایزو 2015: 9001 معروف است. اما در خانواده استانداردهای ایزو 9000، اسناد دیگری نیز وجود دارند که الزامات استاندارد ایزو 9001 را پشتیبانی می‌کنند. استاندارد ایزو 9000 هفت اصل مدیریت کیفیت استاندارد ایزو 9001 را توضیح داده و تمام اصطلاحات استفاده شده در استاندارد ایزو 9001 را تعریف می‌نماید. علاوه بر این، استاندارد ایزو 9004 راهنمایی‌هایی برای دستیابی به موفقیت بیشتر در سیستم مدیریت کیفیت ISO 9001 ارائه می‌دهد و بر روی بهبود فرآیندهای استاندارد ایزو 9001 با ارائه اطلاعات عملی تمرکز دارد.
همانگونه که پیش‌تر ذکر شد، بازنگری فعلی استاندارد تحت عنوان ایزو 2015: 9001 ارائه شده است. این استاندارد، که گاهاً با عنوان revision ایزو 2015: 9001 شناخته می‌شود، در ماه اکتبر سال 2015 منتشر شد و نسخه قبلی آن یعنی ایزو 2008: 9001 را جایگزین نمود.
این به‌روزرسانی شامل بازنگری و اصلاحات زیادی در فرآیندهای قبلی استاندارد می‌شود و تأکید بیشتری بر تفکر مبتنی بر ریسک و درک زمینه سازمان دارد. به منظور حمایت از این تغییرات، تغییرات اساسی در ساختار استاندارد در مقایسه با نسخه 2008: 9001 به وجود آمد. به عبارت دیگر، بندهای اصلی استاندارد در تجدیدنظرهای 2015 و 2008 تفاوت‌های معنی‌داری دارند.
ایزو 9001 برمبنای متدلوژی PDCA (برنامه‌ریزی-انجام-بررسی-اقدام) است که رویکرد فرآیند محور را برای مستندسازی و بررسی ساختار، مسئولیت‌ها و رویه‌های موردنیاز برای دستیابی به مدیریت کیفیت موثر در سازمان ارائه می‌کند. بخش‌های خاصی از استاندارد ایزو 9001 وجود دارند که اطلاعاتی در مورد مسائل مختلف فراهم می‌کنند؛ موضوعاتی مانند:
تغییراتی که در بازنگری ایزو 2015: 9001 صورت گرفت، به منظور اطمینان از این مسأله بود که به‌کارگیری و استفاده از ایزو 9001 در محیط‌های متغیری که امروزه سازمان‌ها در آن فعالیت می‌کنند، تداوم‌دار باشد. برخی از به‌روزرسانی‌های کلیدی در ایزو 2015: 9001 عبارتند از:
ساختار استاندارد ایزو 2015: 9001 به 10 بخش (بند) تقسیم شده است. سه بند اول بندهای مقدماتی هستند و هفت بند بعدی شامل الزامات سیستم مدیریت کیفیت است که یک شرکت یا سازمان می‌تواند بر اساس آن‌ها این گواهینامه را دریافت کند. در ادامه، 7 بند مهم را معرفی خواهیم کرد.
این بخش در مورد الزاماتی است که برای پیاده‌سازی سیستم مدیریت کیفیت و درک سازمان لازم است. این بند شامل الزاماتی برای شناسایی مسائل داخلی و خارجی، شناسایی افراد ذینفع و انتظارات آن‌ها، تعریف محدوده سیستم مدیریت کیفیت، شناسایی فرآیندها و نحوه تعامل آن‌ها با یکدیگر است. نکته قابل توجه این است که انتظارات طرف‌های ذینفع شامل الزامات نظارتی نیز می‌شود.
الزامات رهبری، نیاز به مدیریت ارشد را برای کمک به اجرای سیستم مدیریت کیفیت بیان می‌کند. مدیریت ارشد باید با اطمینان از تمرکز بر مشتری، تعریف و ابلاغ خط‌مشی کیفیت و تخصیص نقش‌ها و مسئولیت‌ها در سراسر سازمان، تعهد خود را به سیستم مدیریت کیفیت نشان دهد.
مدیریت ارشد سازمان نیز باید برای عملکرد مستمر سیستم مدیریت کیفیت برنامه‌ریزی داشته باشد. ریسک‌ها و فرصت‌های سیستم مدیریت کیفیت در سازمان باید ارزیابی شوند و اهداف کیفی برای بهبود، شناسایی و دستیابی به این اهداف برنامه‌ریزی شوند.
بخش پشتیبانی، به مدیریت تمام منابع برای اجرای سیستم مدیریت کیفیت می‌پردازد که لزوم کنترل همه منابع از جمله منابع انسانی، ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها، محیط کار، منابع نظارت و اندازه‌گیری و دانش سازمانی را پوشش می‌دهد. این بخش همچنین شامل الزامات مربوط به شایستگی، آگاهی، ارتباطات و کنترل اطلاعات مستند (اسناد و سوابق مورد نیاز برای فرآیندهای شما) نیز هست.
الزامات عملیات با تمام جنبه‌های برنامه‌ریزی و ایجاد محصول یا خدمات سروکار دارد. این بخش شامل الزامات مربوط به برنامه‌ریزی، بررسی نیازمندی‌های محصول، طراحی، کنترل تامین‌کنندگان خارجی، خلق و انتشار محصول یا خدمات و کنترل خروجی‌های فرآیند ناسازگار است.
این بند شامل الزامات موردنیاز برای اطمینان از این امر است که شما بتوانید نظارت بر عملکرد سیستم مدیریت کیفیت خود را به خوبی انجام دهید. این بند شامل نظارت و اندازه‌گیری فرآیندهای شما، ارزیابی رضایت مشتری، ممیزی داخلی و بررسی مداوم مدیریت سیستم مدیریت کیفیت است.
آخرین بند شامل الزامات موردنیاز برای بهبود سیستم مدیریت کیفیت شما در طول زمان است. این بخش شامل نیاز به ارزیابی عدم انطباق فرآیند و انجام اقدامات اصلاحی برای فرآیندها است. این بخش‌ها بر اساس چرخه PDCA هستند که از این عناصر، برای اعمال تغییرات در فرآیندهای سازمان به منظور هدایت و حفظ پیشرفت‌ها در فرآیندها استفاده می‌کند.
برای دریافت گواهینامه ایزو، شما باید چند مرحله را پیگیری کنید. این مراحل ممکن است بسته به نوع گواهینامه ایزو که به دنبال دریافت آن هستید، متفاوت باشند. اما به طور کلی، پیمودن چهار مرحله زیر ضروری است:
ابتدا فرآیندهای اصلی کسب‌وکار سازمان خود که مرتبط با گواهینامه مدنظرتان هستند را تعریف کنید. با کمک کارمندان، این فرآیندها را با مستندسازی رسمی آن‌ها و ایجاد سوابقی که به وضوح قوانین، رویه‌ها یا استراتژی‌های پیرامون فرآیندهای تجاری خاص را بیان می‌کنند، استانداردسازی کنید. در نهایت، آن‌ها را به شکل دقیق و درست، با تیم و سایر ذینفعان درگیر مطرح کنید.
استراتژی‌هایی که شناسایی و مشخص کرده‌اید را اجرا کرده و مطمئن شوید که این استراتژی‌ها، طبق رویه‌های مستند شده، عملیاتی می‌شوند. همچنین با ارائه آموزش‌های لازم به افراد مربوطه، اطمینان حاصل کنید که این استراتژی‌ها به خوبی درک شده‌اند.
در ادامه روش‌هایی را توسعه دهید که کاربرد استراتژی‌ها را تقویت کند؛ مانند بازرسی‌ها، اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه (CAPA)، تکنیک‌های نظارتی داده‌محور و بررسی مستمر اهداف و نتایج.
با انجام ممیزی‌ها و بررسی‌های لازم در راستای تایید اثربخشی سیستم‌های پیاده‌سازی شده، فرآیندهای تجاری خود را بیشتر بهبود دهید. روال‌های کاری رایج در سازمان را زیر نظر بگیرید، با کارمندان مصاحبه کرده و عملکرد فعلی خود را با هدف‌تان مقایسه کنید. از تمام داده‌های جمع‌آوری شده برای شناسایی نقاط قوت، ضعف و زمینه‌های بهبود در سیستم استفاده کنید. همچنین در صورت نیاز و به منظور افزایش عملکرد سیستم، از اقدامات اصلاحی بهره بگیرید.
به محض اینکه از نحوه عملکرد فرآیند کسب‌وکار خود رضایت کسب کردید، وقت آن است که یک مرجع صدور گواهی یا حسابرس خارجی را انتخاب کنید. برای اینکه از معتبر بودن نهاد صدور گواهینامه خود مطمئن شوید می‌توانید به وب‌سایت انجمن اعتبارسنجی بین المللی یا IAF مراجعه کرده و نهاد انتخابی خود را بررسی کنید. سپس در آخر مدارک مربوطه را ارسال کرده و در نهایت گواهینامه خود را دریافت کنید.
امیدواریم که این مقاله به سوالات شما در زمینه استاندارد ایزو 9001 پاسخ داده باشد. اگر سوال دیگری دارید حتما آن را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذلرید.
برچسب ها :
