پیدایش نخستین جوراب‌ها به یونان باستان برمی‌گردد و اولین ماشین بافت در سال ۱۵۸۹ در انگلستان ساخته شده که برای مردم جوراب در اندازه‌های مختلف می‌بافته است. کشور ما هم از این صنعت محروم نبوده و سالیان سال است که تولیدات مختلف جوراب در رنگ‌ها و اندازه و مدل‌های فراوان را در شهرها شاهدیم.
قدیمی‌ترین کارگاه جوراب‌بافی دیار ترشیز را می‌توان در مغازه کوچکی در خیابان ۱۵ خرداد کاشمر مشاهده کرد، پیرمردی که سال‌ها در این مغازه به تولید و فروش جوراب می‌پردازد.
او خودش را "سید کاظم قدیمی" معرفی کرد و برایمان از ۶۰ سال مشغول بودن در زمینه جوراب‌بافی گفت؛ زمانی که دستگاه جوراب‌بافی‌اش لحظه‌ای از کار نمی‌افتاد اما امروز با آمدن دستگاه‌های جدید، دستگاه قدیمی‌اش دیگر نای چرخیدن ندارد و مجبور شده او را به گوشه مغازه‌اش انتقال دهد.
وی که متولد ۱۳۱۸ روستای رزقآباد بخش مرکزی شهر کاشمر است؛ گفت: کشاورززاده و دامدار بوده و مدت ۶۰ سال است که در حرفه جوراب‌بافی مشغول است.
پیرمرد از اتفاقاتی که منجر به جوراب‌باف شدن او شده برایمان گفت و ادامه داد: برادرم در یکی از کارخانه‌های تهران کار می‌کرد، من هم آن زمان دام برای فروش به تهران می‌بردم و در همین رفت‌وآمدها با کارگاه جوراب‌بافی دوستان برادرم آشنا شدم.
سید کاظم که مدت ۱۵ سال در تهران به فعالیت جوراب‌بافی مشغول بوده است، اظهار کرد: استادم خسرو جهانی اهل تبریز بود؛ در آن زمان در شهرمان با جوراب‌بافی آشنایی نداشتند، اما در تهران با چرخ‌های دستی جوراب می‌بافتیم.
وی گفت: در همان زمان عنوان می‌کردند در آینده نزدیک دستگاه‌هایی خواهد آمد که به‌طور خودکار جوراب ببافد، طرح بیندازد و پاشنه و پنجه و اندازه جوراب را تعیین می‌کند و دستگاه همه کارها را انجام می‌دهد و بالاخره در سال ۱۳۵۰ دستگاه‌های خودکار به ایران وارد و مونتاژ شد.
این استاد قدیمی جوراب‌باف که از سال ۱۳۵۵ کارگاه جوراب‌بافی خود را در کاشمر راه‌اندازی کرده است، گفت: با آمدن به کاشمر در کنار کار جوراب‌بافی، کشاورزی هم انجام می‌دادم، اما اکنون توانایی انجام کارهای کشاورزی را مثل گذشته ندارم.
اولین جورابی که بافتم
وی با بیان اینکه دستگاه‌های جوراب‌بافی دستی هنوز در منزلم موجود است، افزود: در تهران که بودم سفارش دستگاه جدید را به دوستانم دادم و آن‌ها هم دستگاه‌ها را با توجه به نیازهایی که اعلام کردم دوهفته‌ای ساختند و به کاشمر آوردم و از آن زمان ۴۵ سال می‌گذرد که در کاشمر مشغول به کارشده‌ام.
وی با بیان اینکه با دستگاه‌های دستی حدود ۴۰ جفت جوراب در ۸ساعت کار می‌بافتم، افزود: با دستگاه‌های جدید تولیدات بسیار بیشتر شد هرچند زمان صرف شده برای تولیدات جوراب کوچک و بزرگ و زنانه و مردانه فرق دارد.
وی با بیان اینکه نخ جوراب وارداتی است و قبل از انقلاب، نخ‌های باکیفیت بالایی وارد کشور می‌شد، افزود: طی چند سال اخیر به دلیل تحریم و خرید مواد اولیه موردنیاز از کشورهای محدود، اجناس کیفیت خوبی ندارد.
سید کاظم که اولین جورابی که بافته جوراب مردانه با نخ نایلون بوده، اشاره کرد: نخ مورد استفاده جوراب از نوع نایلون، پلاستیک، آکلین و ترورا است که در مشخصات ۲۰ تا ۱۵۰ نسبت به کلفتی آن استفاده می‌شود که در فصل‌های مختلف سال از نخ‌های مختلف استفاده می‌شود.
سید کاظم، محروم از بیمه و دریافت مزایای بازنشستگی
وی با بیان اینکه قبل از انقلاب قیمت هر یک کیلو نخ در تهران را ۳۰ ریال خریداری می‌کرده‌ام، افزود: جوراب‌های تولیدی را آن زمان به مبلغ دو شاهی و سه قِران می‌فروختیم، اما امروز نخ‌های بی‌کیفیت هر کیلو به بیش از ۱۰۰ هزار تومان رسیده است.
این جوراب باف قدیمی با بیان اینکه پس از انقلاب از طریق شرکت دوسیلندربافان در تهران نخ موردنیاز به‌صورت تعاونی برای بافندگان جوراب تأمین می‌شد، گفت: سال‌هاست سهمیه نخ تعاونی قطع شد و از آن پس نخ را به قیمت آزاد خریداری می‌کنیم، که با توجه به قیمت بالای مواد اولیه بر اساس نیاز به‌صورت ماهیانه تأمین می‌شود.
وی که از داشتن بیمه و دریافت مزایای بازنشستگی محروم است و ۶۰ سال است پای دستگاه بافت جوراب مشغول کار بوده، تصریح کرد: پنج فرزند دارم که هرچند همه آن‌ها جوراب‌بافی را بلدند، اما به شغل‌های مختلف مشغول‌اند و تنها یک فرزندم که بازنشسته کمیته امداد است، برخی مواقع در کار بافت جوراب به کمکم می‌آیند.
سید کاظم با بیان اینکه دستگاه موجود در کارگاه انواع طرح و نقش‌ها را برای مشتری می‌بافد، تصریح کرد: در ابتدای کار دستگاه اتو چوبی داشتیم و در قالب چوبی جوراب‌های بافته شده را از روی بخار رد می‌کردیم و یک روز در آفتاب می‌گذاشتیم تا خشک شود و روز بعد از قالب بیرون می‌آوردیم اما پس از آن دستگاه‌های قالب جوراب، برقی آمد که اول کار نگران سوختن جوراب‌ها بودیم درصورتی‌که به‌گونه‌ای طراحی‌شده بود که کار اتوی جوراب را انجام می‌داد و اینگونه بود که این تکنولوژی هم به کمک ما آمد و الان با همان دستگاه‌ها، بافت طرح‌های به‌روز را انجام می‌دهیم و البته برنامه دستگاه‌ها قابل‌تغییر است.
تولیدات ایران ۴ برابر بیشتر از جوراب‌های چینی کیفیت دارد
قدیمی عنوان کرد: زمانی که نخ‌ها ارزان بود و تولید بیشتری داشتم مرحوم پدرم تولیداتم را به روستاهای کاشمر و شهرهای تربت‌حیدریه، گناباد و بجستان برای فروش می‌برد.
این استاد جوراب‌باف اظهار کرد: در گذشته دانشآموزان برای "طرح کاد " که نوعی دوره مهارت‌آموزی بود از روستاهای منطقه به کارگاه جوراب‌بافی برای آموزش می‌آمدند و برای تعدادی از آن‌ها دستگاه تهیه کردم و مشغول بودند ولی به دلیل گرانی نخ و همچنین واردات جوراب بی‌کیفیت خارجی، آن‌ها این هنر را کنار گذاشتند و به شغل دیگری مشغول شدند.
وی با بیان اینکه در بازار شاهد فروش جوراب‌هایی با برند خارجی هستیم که این مدل‌ها در ایران خودمان قابل‌تولید است، گفت: مشکلات تولید جوراب توسط هنرمندان ایرانی برطرف شده و تولیدات ایران حدود ۴ برابر بیشتر از جوراب‌های چینی کیفیت دارد.
قدیمی گفت: متأسفانه واردکنندگان نخ، دنبال جنس ارزان هستند تا سود بیشتری از واردات به دست بیاورند. این استاد با بیان اینکه همه طرح و رنگ‌هایی که مردم در بازار می‌بینند توسط همین دستگاه‌ها در ایران خودمان قابل‌تولید است و نیاز به واردات جوراب نداریم، گفت: متأسفانه نخ نداریم و پولمان کم‌ارزش شده است.
وی در پایان اظهار کرد: همه هنرها قابل‌پیگیری و یادگیری است و بازار آن مهیا است؛ درصورتی‌که قانع باشیم و پشتکار کار داشته باشیم؛ ولی متأسفانه در برخی جوانان این دوره کم‌کاری بسیار مشاهده می‌شود در صورتی‌که بزرگترهای آن‌ها سختی‌های زیادی چشیده‌اند تا به این مرحله از زندگی رسیده‌اند. کاش جوانان امروز هم با سعی و پشتکار برای رسیدن به خواسته‌های خوب خود تلاش کنند.
انتهای پیام
