استان کردستان می تواند با دارا بودن حدود ۲۲۷ کیلومتر مرز با شمال عراق، سه بازارچه و دو مرز رسمی، معابر کولبری با مجوز ورود تعدادی کالا و برخی ظرفیت های دیگر توسعه اقتصادی زیادی را هم برای استان و هم برای کشور به ارمغان آورد، اما این ظرفیت های مهم بنا به مشکلاتی تاکنون مغفول مانده و به حق و جایگاه واقعی خود نرسیده است.
رویکرد و نگرش سخت افزاری و ایدئولوژیک به مرز، اجرای سیاست های اشتباه، باز و بسته کردن و برخوردهای انقباضی با معابر رسمی و غیر رسمی مرز، نبود اشتغال پایدار و درآمد برای مرزنشینان، کولبری و نادیده گرفتن مباحث فرهنگی از جمله چالش های موجود در مرزهای کردستان است که باید از سوی کارشناسان و متولیان امر مورد توجه جدی قرار گیرد.
کارشناسان معتقدند، بازارچه های مرزی در کنار مزایای فرهنگی و سیاسی مانند اشتراکات فرهنگی و تقویت روابط سیاسی، می توانند از نظر اجتماعی هم خلأ موجود در محدوده مرزها را برطرف کرده و هم از خالی شدن حاشیه مرزها جلوگیری کنند. در بعد اقتصادی هم به حل مشکلات معیشتی مرزنشینان کمک کرده و سرمایه هایی نیز برای ورود به عرصه های بزرگ اقتصادی تامین می شود.
وجود افراد غیرتوانمند در مرز معضلی جدی است/ ضرورت حمایت و تسهیل گری دولت از مرز نشینان
دکتر جلیل سحابی، استاد حوزه جامعه شناسی در میزگرد تخصصی ایسنا که با عنوان (مرز، فرصت ها و چالش ها) برگزار شد، اظهار کرد: اگر چه امروزه مرز به عنوان یک مکان حاشیه ای محسوب می شود، اما هنوز مرکزیت و هسته ای بودن آن برای مرزنشینان غیرقابل انکار است، لذا درک فرآیندهای اجتماعی که در مرز اتفاق می افتد حیاتی است.
یک جامعه شناس در کردستان معتقد است گرچه برخی ها مرز را چالش و تهدید می دانند، اما علاوه بر اینکه یک فرصت در مبادلات بین منطقه ای و بین مرزی محسوب می شود، در صورت گشوده بودن می تواند تا حد زیادی جلوی آسیب هایی همچون قاچاق، مهاجرت، رفتارهای مبتنی بر ترویج خشونت را بگیرد که دولت باید نقش حمایتی و تسهیل گری داشته باشد.
دکتر جلیل سحابی، استاد حوزه جامعه شناسی در میزگرد تخصصی ایسنا با عنوان " جایگاه مرز در مهار تورم و رشد تولید" که در ایسنای کردستان برگزار شد، اظهار کرد: اگر چه امروزه مرز به عنوان یک مکان حاشیه ای محسوب می شود، اما هنوز مرکزیت و هسته ای بودن آن برای مرزنشینان غیرقابل انکار است، لذا درک فرآیندهای اجتماعی که در مرز اتفاق می افتد حیاتی است.
وی با بیان اینکه باز و بسته بودن مرز، بازارچه های مرزی و کانال های کولبری مهم ترین دغدغه های جوامع مرزی بوده و چالش ها و فرصت های خاصی را در مرز ایجاد کرده، افزود: مرز همیشه فرصت نبوده و با چالش های خاصی روبه رو است.
این استاد جامعه شناسی بیان کرد: گاهی عواملی چون جذب سرمایه، جلوگیری از مهاجرت، تجهیزات، توسعه مرز و چالش های امنیتی موجب بسته شدن مرزها می شود، لذا سیاست های ایجاد شده در مرزها برای مواجهه با مشکلات و یا توانمندسازی مرزنشینان، در جهت مواجهه با این چالش ها و تغییرات در مرز اجرا می شود و دستاوردها بر اساس آن شکل گرفته است.
وی، با اشاره به مسئله جمعیت و امنیت اقتصادی در مرزها عنوان کرد: ما مصرف کننده هستیم و و در تولید و حتی گاهی در صادرات هم نقش و جایگاه آنچنانی نداریم و بر اساس جامعه شناسی اقتصادی نیز گاهی حتی دولت ها هم بیشتر به واردات تمایل دارند، چرا که بخشی از منبع درآمد آنها، اعمال گمرکات بر کالاها به ویژه کالاهای لوکس است که بیشتر در طبقه اشراف استفاده می شود.
سحابی، با بیان اینکه تعاملاتی که به صورت فرامرزی شکل می گیرد، گاهی از کنترل مقامات خارج است و این یک چالش در حوزه مرز به شمار می رود، عنوان کرد: کالاهای قاچاق که در سراسر ایران پخش می شود، گاهی کنترل گمرک را تحت تاثیر قرار داده و گاهی حتی ورود کالاهای غیر قانونی به لحاظ شرعی نیز دچار مشکل است. وجود افراد غیر توانمند در مرز یک معضل جدی است.
وی، بیکاری را از بزرگترین معضلات مناطق مرزی ذکر کرد و ادامه داد: این مسئله منجر به فقر به عنوان یک عنصر برجسته می شود و شامل همه افراد سالخورده، از کار افتاده، زنان، بیکاران و کودکان است، لذا در مناطق مرزی جوانان مهاجرت کرده و به مناطق دیگری می روند و خود را نجات می دهند، اما سالخوردگان، زنان از کار افتاده ها به اجبار در مناطق مرزی ماندگار می شوند که اساسا نقش مهمی در تولید ندارند؛ بر همین اساس وجود افراد غیر توانمند در این مناطق به معضل مهمی تبدیل می شود.
به گفته این استاد دانشگاه، بیشترین هدررفت نیرو در قلمروهایی است که عملا تولیدی وجود ندارد و تنوع مصرف گرایی نیز زیاد است؛ همچنین توجه به اشتغال در مناطق مرزی، فرصت قانونی تجارت به مرزنشینان، آموزش صنایع بومی و دستی و کسب و کار در مناطق مرزی محدود شده است.
وی با تاکید بر اینکه نقش دولت برای رفع این چالش ها مهم است تصریح کرد: دولت باید نقش حمایتی و تسهیل گری داشته و با حمایت افراد، تولیدی ها و کسب و کارهای کوچک در مرز، قدرت و اختیار را در دست بگیرد.
سحابی خاطرنشان کرد: به طور کلی برخی ها مرز را چالش و تهدید می دانند، اما معتقدم مرز، علاوه بر اینکه یک فرصت در مبادلات بین منطقه ای و بین مرزی، مکان ها و مناطق داخلی ایران است و در صورت باز و گشوده بودن هم تا حد زیادی می تواند جلوی آسیب هایی از جمله قاچاق، مهاجرت، رفتارهای مبتنی بر ترویج خشونت را بگیرد.
وی یادآور شد: با باز بودن مرز هدف اصلی که همان توسعه و تولید است، محقق شده و توجه به کارهای تولیدی مبتنی بر امنیت، صنایع دستی و بومی می تواند راهگشا باشد و تا حد زیادی هم اهدافی که در سیاست گذاری مناطق مرزی و بازارچه های مرزی پیشبینی شده، محقق می شود.
جیب کولبران خالی از سود مرز/رسیدگی به مشکلات مرزها از مرحله مطالعه جلوتر رود
دکتر رشید احمدی فر،دانشیار جامعه شناسی و پژوهشگر مسائل توسعه و مرز در دانشگاه کردستان در ادامه این میزگرد گفت: آسیب های موجود در مرز تابع سیاست های کلان توسعه و نگاه آن به مرز است؛ تا زمانی که دولت حجیمی که در همه عرصه ها ورود کرده و نقش پدر دلسوزی که می خواهد امور را تحت نظر داشته باشد، وجود دارد، نگرش سخت افزاری نسبت به مرز که تابعی از سیاست های کلان توسعه است تغییر نخواهد کرد.
استاد دانشگاه کردستان، با اشاره به اینکه یکی از آسیب های جدی مرز، روتین بودن رویکرد دولت نسبت به سیاست های مرز است، اظهار کرد: سیاست برخورد با مرز نیازمند یک رویکرد کلان و به روز است؛ فقدان یک چشم انداز کلی برای کارگزاران مرز موجب نابه سامانی هایی در حوزه مدیریت مسایل مرزی شده که هم دولت و هم مرزنشینان را متضرر کرده است.
وی با اشاره به اهمیت مبادلات و تجارت مرزی در مسئله تولید افزود: آسیب های موجود در مرز تابع سیاست های کلان توسعه و نگاه آن به مرز است؛ تا زمانی که دولت حجیمی که در همه عرصه ها ورود کرده و نقش پدر دلسوزی که می خواهد امور را تحت نظر داشته باشد، وجود دارد، نگرش سخت افزاری نسبت به مرز که تابعی از سیاست های کلان توسعه است تغییر نخواهد کرد.
نگاه ایدئولوژیک و امنیتی به مرز، آن را تهدید تلقی می کند
به عقیده این استاد دانشگاه، در سیاست های کلان ما نگرشی که تا به امروز نسبت به مرز و مرز نشینی بوده، ایدئولوژیک، امنیتی و انتظامی بوده و این رویکرد همه ترددهای مرز را تهدید تلقی می کند و آن را فرصت نمی داند.
وی با بیان اینکه، در سیاست های انقباضی نسبت به مرز هم جامعه محلی و هم اقتصاد کلان کشور آسیب می بیند، عنوان کرد: به نظر می رسد متولیان امر باید در رویکردها و سیاست ها تغییر ایجاد کنند و به جای نگاه سخت افزاری به مرز، نگاه نرم تر و انسانی تری داشته باشند، در این صورت مراودات معمول مرز به رسمیت شناخته شده و تحقق این امر، حق طبیعی مرز است.
احمدی فر، با اشاره به اینکه استفاده غیر معقول از مرز و نادیده گرفتن پتانسیل های موجود در مرز، با نگاه سخت افزاری، مناسبات فرهنگی و سوابق تاریخی را نادیده می گیرد، عنوان کرد: دیدگاه نرم افزاری به مرز هم به لحاظ امنیت ملی و اقتصادی کشور و هم تداوم فرهنگی در خارج از جغرافیای مرزی مهم است و طبق سوابق تاریخی با وجود استثناهایی که در پاره ای از مواقع به وجود آمده، هیچ وقت مرز برای امنیت ملی و اقتصادی کشور آسیب جدی ایجاد نکرده است.
به گفته این استاد دانشگاه، کنشگران بومی محلی، شامل حوزه آکادمیک، جامعه مدنی، متولیان امر و هم کنشگران اقتصادی بنابر رسالت اجتماعی خود، می بایست از طریق لابی گری هایی با کارگزاران سیاست های کلان توسعه، بتوانند بازنگری بر سیاست های مرز داشته باشند و تغییراتی ایجاد کنند.
تقویت مطالعات اجتماعی و پژوهشی در مرز ضروری است
وی در ادامه با تاکید بر اهمیت تقویت و توسعه مطالعات اجتماعی و پژوهشی در پروژه های قابل اجرا در مرز گفت: نوعی عدم شناخت و اطلاعات ناقص باعث می شود ما از مرز واهمه داشته باشیم، اما وقتی این رویکرد اصلاح شود، تغییراتی ایجاد خواهد شد که توسعه اقتصادی و اجتماعی به ویژه در روستاهای مرزی را به دنبال دارد. پروژه های اقتصادی، صنعتی و گردشگری تعریف شده در روستاهای مرزی باید از سطح مطالعات پژوهشی و اجتماعی بالاتر رفته وخود را در سطح بودجه های کشوری ببیند، مشروط به اینکه سیاست گذاران توسعه کلان کشور، مرز را یک فرصت و سپر اقتصادی برای کشور بدانند.
توانمندسازی مرزنشینان، پیامدهای مثبت اقتصادی زیادی به دنبال دارد
دکتر احمدی فر، در ادامه به پیامدهای اقتصاد مرزی در حوزه های فرهنگ، اقتصاد و اجتماع گریزی زد و عنوان کرد: سامانه های اقتصاد بومی، سامانه های فرهنگی، ایجاد استعمار داخلی شبه بورژوازی از جمله پیامدهای اقتصادی مرزی است.
وی تصریح کرد: به طور مثال، در بحث ایجاد استعمار داخلی شبه بورژوازی به عنوان یک آسیب در اقتصاد مرز، بانک های بانه طی چند سال گذشته بالاترین ترانسفر مالی را داشته اند و هنوز ارتقای شاخص های توسعه بانه و مناطق مرزی اتفاق نیفتاده است؛ به این دلیل که یک اتحاد ناخواسته بین شبه گروهی که از مزایای مرز منتفع می شوند، ایجاد شده و مزایای مرز به کولبران که اصلا قاچاقچی محسوب نمی شوند برنمی گردد و یا سبد مصرف خانوار مرزنشیان نیز تغییری نمی کند.
به گفته این استاد دانشگاه، تحصیل در مناطق مرزی بسیار افت پیدا کرده و ما باید بخشی از سود اقتصادی را که در نتیجه مبادلات کلان مرزی اتفاق می افتد، به جوامع محلی اختصاص داده و به یک حد قابل قبول برسانیم، چرا که در بسیاری از روستاهای مرزی با شاخص فلاکت و فقر مطلق روبه رو هستیم.
وی، با تاکید بر اینکه مطالعات پروژه های توسعه ای در مناطق مرزی و محروم مهم است و قبل از اجرا باید انجام شود، خاطرنشان کرد: اعمال سیاست ایجاد مناطق آزاد تجاری در بانه و مریوان نیز یک امر دو سویه است که هم می تواند فرصت و هم تهدید تلقی شود که در نهایت با سیاست گذاری های موجود، جامعه محلی باز هم ضرر خواهند کرد، لذا آسیب زایی سبک زندگی در مرزها باید با مطالعات کاهش یابد و به حداقل برسد.
مرزهای کردستان فرصتی برای جذب سرمایه صنعت توریسم
سرهنگ سلیمانی، رییس پلیس اداره مبارزه با قاچاق کالا و ارز معاونت امنیت اقتصادی فرماندهی انتظامی استان کردستان، در ادامه این میزگرد تخصصی، مرز را تیغ دولبه دانست و گفت: امنیت و توسعه با هم مرتبط هستند و هر جا که ضریب توسعه بالا باشد، ضریب امنیت نیز بالا است.
وی با تاکید بر اینکه هر جا که داد وستد و تجارت شغلی فعال باشد مردم، خود حافظ امنیت منطقه می شوند، افزود: در چند سال اخیر با توجه به شرایط کشور، از پتانسیل های مرز برای کم کردن اثرات تحریم استفاده شده و بسیار هم موفق بوده است.
رییس پلیس اداره مبارزه با قاچاق کالا و ارز معاونت امنیت اقتصادی فرماندهی انتظامی استان کردستان، با تاکید بر اینکه هر مرزی را باید به تناسب شرایط آن سنجید، عنوان کرد: شرایط مرزها در استان کردستان به لحاظ موقعیت جغرافیایی، اجتماعی، فرهنگی و اقلیمی نسبت به سایر مرزهای کشور متفاوت است و به طور مسلم اگر مرزهای غرب کشور به ویژه استان کردستان به عنوان یک فرصت تلقی شوند می توانند در صنعت توریسم جذب سرمایه داشته باشند.
وی ادامه داد: این امر نباید فقط توسط ارگان های دولتی انجام شود، بلکه باید بخش خصوصی نیز فعال شده و نقش خود را ایفا کند؛ شهرستان بانه و مریوان جاذبه های توریستی و تجاری زیادی دارند و باید به سمتی حرکت کنند که سرمایه گذاران کشوری مرزهای کردستان را فرصتی ناب برای سرمایه گذاری و سوددهی بدانند.
به گفته این مسئول انتظامی، برای تحقق این امر باید از سرمایه گذاران استان شروع کرد؛ تاکنون نیز برخی سرمایه گذاران، موفق عمل کرده و با استفاده از نیروی کار جوان و فعال مرز، توانسته اند تا حد زیادی آنها را جذب کنند، مردم هم ثابت کرده اند که اگر فرصت به آنها داده شود می توانند در همه زمینه ها خود را نشان دهند و با کمترین امکانات بیشترین کارایی و بهره وری را داشته باشند.
وی با تاکید بر توسعه و ترویج اقدامات فرهنگی برای مقابله با قاچاق کالا و ارز به ویژه در مرز عنوان کرد: فرهنگسازی در مدارس و حتی دانشگاه ها به مناسبت های خاص از جمله اقدامات فرهنگی حوزه انتظامی استان برای مقابله با قاچاق کالا است.
سلیمانی، به اقناع رسیدن مردم برای استفاده نکردن از وسایل قاچاق را موثرترین روش فرهنگی جلوگیری از قاچاق کالا ذکر کرد و ادامه داد: آسیب های ناشی از استقبال از کالاهای قاچاق به دلیل قیمت های پایین تر و قابل دسترس تر بودن، به حوزه تولید و اشتغال جبران ناپذیر است.
کولبران قاچاقچی نیستند
علی خداویسی، دبیر ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان کردستان در ادامه میزگرد ایسنا، ایران را یک کشور در حال توسعه دانست و اظهار کرد: مرز استان کردستان با سایر مرزهای استان‌های کشور متفاوت است و قرابت‌های فرهنگی، تاریخی و اقتصادی خاصی بین ما با عراق به ویژه اقلیم کردستان وجود دارد، که انکار ناپذیر است و این تفکر را ایجاد می‌کند که مرز می‌تواند هم تهدید باشد و هم فرصت، اما این در حالی است که تاکنون مرز بیشتر تهدید تلقی شده و با دیدی ایدئولوژیک و دولتی نگریسته شده و از آن استفاده درستی نشده است.
وی وابستگی اقتصاد کشور به نفت را چالشی بزرگ و اساسی در اقتصاد کشور در دوران قبل و بعد از انقلاب ذکر کرد و افزود: این امر موجب شده که دیدگاه نسبت به پتانسیل‌های دیگری چون مرز، فرصت نباشد.
دبیر ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان کردستان بیان کرد: متاسفانه کردستان به اشتباه به عنوان یک استان قاچاق خیز شناخته شده است و این امر می‌طلبد که نگاه به قاچاق و مرزنشینان تغییر کند.
به عقیده وی، قاچاق توسط افراد باهوشی صورت می‌گیرد و به همین خاطر، امروز ما ناگزیر هستیم از مبارزه با قاچاق سنتی به روش علمی و آکادمیک روی آوریم.
خداویسی بیان کرد: در این راستا ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز کردستان، از سامانه‌هایی برای کاهش قاچاق در مرزهای استان استفاده کرده که از جمله می‌توان به سامانه صدف برای رصد سوخت و سامانه همتا برای رصد موبایل، اشاره کرد. برای تاثیرگذاری بیشتر در این راستا، سامانه‌ها باید تقویت و هدفمند شوند.
وی با تاکید بر اینکه کولبران قاچاقچی نیستند و هدف آنها فقط به دست آوردن درآمدی ناچیز برای گذران زندگی است، تصریح کرد: برای مقابله با قاچاق و به ویژه قاچاق سوخت در مرزهای استان باید به دنبال دلالانی که روزانه ۳۰ میلیون تومان درآمد دارند باشیم، نه کولبران و گالن به دستانی که فقط با دنبال سیر کردن شکم خانواده هستند.
خداویسی به سخت و مشقت بار بودن کولبری اشاره و عنوان کرد: کولبری کاری بسیار دشوار و استهلاک پذیر است و هر کسی توانایی انجام آن را ندارد، کسانی که این کار را انجام می‌دهند باید تا سالیان سال درآمد ناچیز خود را برای درمان خود هزینه کنند؛ فقط چند نفر محدود به نام کولبر در استان می‌توانند از کوه‌های صعب العبور، لوازم حجیم، بزرگ و سنگین را جابه جا کنند و این امر با هدف درآمد ناچیز برای گذران زندگی اتفاق می‌افتد، بنابراین کولبر، قاچاقچی نیست.
وی، با اشاره به اهمیت فرهنگ در بحث مقابله با قاچاق کالا و ارز عنوان کرد: همانطور که در بحث توسعه از بعد فرهنگی غفلت شده و همه توان و افکار را بر اساس توسعه اقتصادی و ساخت ساختمان، راه آهن و سد سازی و. .. گذاشته‌ایم، امروز نیز در بحث قاچاق این مقوله مغفول مانده است.
خداویسی، با گلایه از دستگاه‌های متولی فرهنگ به ویژه آموزش و پرورش در راستای فرهنگسازی در زمینه پیشگیری از قاچاق کالا و ارز، تصریح کرد: آموزش و پرورش باید در راستای مضرات مصرف کالاهای مختلف قاچاق فرهنگسازی کرده و جامعه را آگاه کند.
دبیر ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان کردستان، روند افزایش مصرف مواد مخدر و الکل را در ایران را آسیب‌های ناشی از عدم فرهنگ سازی بین جامعه و عدم برخورد صحیح فرهنگی با قاچاق دانست.
وی، تصریح کرد: نسل امروز باید در سطح مدارس آگاه شوند و از پیامدهای منفی قاچاق و مصرف الکل و مواد مخدر اطلاع یابند تا آمارها در آینده به حداقل برسد، تحقق این امر بر عهده دستگاه های فرهنگی به ویژه آموزش و پرورش است.
ستاد کالا و قاچاق ارز از پایان نامه‌های مقطع ارشد و دکتری در حوزه قاچاق ارز و کالا حمایت مالی می‌کند و به آنها توجه ویژه‌ای خواهد کرد.
خداویسی، با تاکید بر اینکه باید دانشگاهیان بتوانند با تداوم چنین نشست هایی، نقش مهم خود را برای مقابله با این آسیب اجتماعی ایفا کنند و در برخی نشست ها هم از نظرات کنشگران اجتماعی و حتی کولبران نیز برای خروجی بهتر بهره بگیرند، خاطرنشان کرد: ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان کردستان برای تحقق این امر از پایان نامه‌های مقطع ارشد و دکتری در حوزه قاچاق ارز و کالا حمایت مالی می کند و به آنها توجه ویژه ای خواهد کرد.
به گزارش ایسنا، میزگرد تخصصی ایسنا با عنوان " جایگاه مرز در مهار تورم و رشد تولید در ایسنای کردستان با حضور دکتر جلیل سحابی، استاد جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، دکتر رشید احمدی فر، دانشیار جامعه شناسی و پژوهشگر مسائل توسعه و مرز در دانشگاه کردستان ، دکتر خداویسی، دبیر ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز کردستان و سرهنگ سلیمانی، رئیس پلیس اداره معاونت مبارزه با قاچاق کالا و ارز کردستان و با هدف بررسی چگونگی تحقق شعار سال با عنوان" مهار تورم و رشد تولید" و آسیب شناسی علت بروز قاچاق در مناطق مرزی کردستان برگزار شد.
ایسنای کردستان بنا به رسالت رسانه ای خود مبنی بر توسعه پایدار استان و ارائه راه حل های کارشناسی و حقوقی به کمک مسئولان و اساتید حاضر، این میزگرد تخصصی را با همکاری جهاد دانشگاهی استان برگزار کرد.
انتهای پیام
