عباس علی‌آبادی، وزیر صنعت، معدن و تجارت در آخرین اظهارات، صحبت از هوشمندسازی صنعت و به‌ویژه صنعت خودرو کرده که به‌واسطه فراگیری هوش مصنوعی و انقلاب صنعتی چهارم که جهان را در برگرفته و ما از آن بسیار عقب هستیم، پربیراه هم نیست. البته در شرایط کنونی به نظر برای صنعت خودرو ما، عجیب و دور از دسترس است. آنچه در ظاهر امر مشخص است، عزم جزم وزیر است برای اجرایی کردن برنامه‌های خودرویی که قول تحقق آنها را به مردم داده است. وزیر صنعت، معدن و تجارت خود را با تاکید بر تولید خودروهای برقی به مردم معرفی کرد و به‌تازگی از خودروهای هوشمند و خودران می‌گوید. اگر در همین مدت کوتاه شاهد افتتاح نخستین خط تولید اتوبوس‌های برقی بودیم، نشان از جدیت وزیر صمت دارد و اینکه به قول خودشان، هدف این است که به جای تیتر خبرها، مردم به‌طور ملموس تغییر و تحولات را ببینند. در شرایطی که مدت‌هاست صنعت خودرو ما شاهد پیشرفت خاصی نبوده و با مشکلات عدیده به سختی روزگار می‌گذراند، دیدن این حجم از تلاش، امیدبخش است، اما جای پرسش هم دارد. صمت در این گزارش نگاهی دارد به کم و کیف و چگونگی ورود به عرصه خودروهای هوشمند که در ادامه می‌خوانید.
امیرحسین برخورداری، کارشناس حوزه خودرو درباره رویکرد تحول‌گرایانه وزارت صمت در راستای هوشمندسازی صنعت خودرو به صمت اظهار کرد: عباس علی‌آبادی، وزیر فعلی صمت به‌دلیل گذراندن حدود یک‌ششم از عمرش در مپنا، تفکری تمام الکتریکی داشته و در زمینه تعمیم این تفکر به کل صنعت خودرو پافشاری شدیدی دارد که از نظر فنی و استراتژیک در مقیاس بین‌المللی، نه‌تنها جای انتقاد ندارد، بلکه بسیار جذاب و نگاهی مدرن به‌شمار می‌آید، اما در مقیاس صنعت و وضعیت کنونی صنعت خودرو ایران، این موضوع طی کردن یک‌شبه ره‌صدساله است! همگام‌سازی صنعت خودرو با رویدادهای بین‌المللی و پیشرفت چشمگیر صنعت خودرو جهانی طرحی یک‌شبه، یک‌ساله، دوساله یا حتی پنج‌ساله نیست و در بهترین حالت می‌توان طی یک دهه به گردپای ده سال قبل چینی‌ها در ابتدای راه خودروهای برقی رسید. البته یک‌راه میان‌بر وجود دارد و آن پذیرش فناوری از شرکت‌ها و کشورهای دارای این دانش است و با کاهش میزان تاکید بر بومی‌سازی و داخلی‌سازی می‌توان با خیال راحت و با خرید تکنولوژی، فعلا گام اول را برداشت و در این مسیر و به موازات به توسعه بومی خودروهای الکتریکی و در ادامه خودروهای هوشمند پرداخت. پس گام نخست پذیرش واقعیت و آغاز راه به صورت واردات یا قطعات منفصله و تامین دانش به صورت وارداتی است تا استارت این بخش در بازار خودرو ایران بخورد و با ایجاد فرهنگ لازم و توسعه کافی زیرساخت‌ها، به‌مرور با نگاه بومی و حتی صادراتی به این مسیر بنگریم.
برخورداری درباره روند هوشمندسازی گفت: هوش مصنوعی به‌طور کلی به معنای حذف نقش راننده در خودروهای شخصی و حمل‌ونقل عمومی است، چراکه این موضوع می‌تواند خطرات رانندگی و حمل‌ونقل را تا حد قابل‌توجهی کاهش دهد. هوشمندسازی خودروها از گام نخست تا پیشرفته‌ترین نمونه‌ها، به معنای افزودن تکنولوژی‌های کمک‌راننده تا رسیدن به تکنولوژی‌های خودران کامل خودروها است. هوشمندسازی خودروها از مدت‌ها قبل آغازشده و حتی ترمز ضدقفل ABS نیز بخشی از این توسعه بی‌انتها به‌شمار می‌آید. ترمز کمکی، سیستم کنترل الکترونیکی پایداری و بسیاری دیگر از تکنولوژی‌هایی که پس از سه دهه عرضه در خودروهای جهان برای صنعت خودرو ایران تازگی دارد، قدم‌های اولیه هوشمندسازی خودروها هستند. به‌گونه‌ای که سنسورها وضعیت خودرو را تشخیص می‌دهند و در صورت نیاز با کنترل گازو ترمز خودرو، مسیر حرکت را اصلاح و از حادثه جلوگیری می‌کنند. سطح بعدی هوشمندسازی به سیستم‌های کمک‌راننده‌ای مانند سیستم‌های کمکی حرکت بین خطوط مربوط می‌شود و با همان رادار می‌توان تکنولوژی ترمز خودکار را فعال کرد تا راننده بدون نیاز به فشردن پدال گاز یا ترمز، با حفظ فاصله با خودرو روبه‌رو صدها کیلومتر مسیر را به‌سادگی طی کند و در صورت نیاز به ترمزگیری، هوش مصنوعی سیستم، کنترل فعال و ترمز خودکار، ضعف زمانی تصمیم‌گیری انسان و سرعت بالاتر واکنش انسانی را جبران کند تا در نهایت امنیت سرنشینان به لطف هوش مصنوعی تضمین شود. پارک خودکار، اتصال خودرو به شبکه خدمات پس از فروش برای بررسی لحظه‌ای مشکلات احتمالی فنی، اطلاع‌رسانی سرویس‌ها، کنترل هوشمند نوربالای چراغ‌ها، پایش لحظه‌ای شرایط راننده و اخطار خستگی، حواس‌پرتی و... همه تنها بخشی ساده از حضور هوش مصنوعی در خودروهاست که درنهایت به حذف کامل نقش راننده در خودرو و حذف هرگونه خطای انسانی از سیستم حمل‌ونقل در سراسر جهان منجر خواهد شد.
برخورداری افزود: در دنیای حمل‌ونقل به سبک هوش مصنوعی، علاوه بر هوشمندی هر وسیله نقلیه، تمامی وسایل با یکدیگر در ارتباط خواهند بود و احتمال هرگونه حادثه به این وسیله تقریبا به صفر خواهد رسید؛ بنابراین هوش مصنوعی دو هدف ایمنی و تسهیل حمل‌ونقل را دنبال خواهد کرد.
کارشناس حوزه خودرو با اشاره به سهم کشورمان از تحولات صنعت خودرو در جهان اظهار کرد: سهم صنعت خودرو ما از این مسیر تاکنون تنها چند آپشن ساده است که حتی در تعریف جهانی بخشی از هوشمندسازی نیز به‌شمار نمی‌آید و البته برای داخلی‌سازی هماند چند تکنولوژی نیز تلاشی انجام نشده و هنوز از این آپشن‌ها به‌عنوان قطعات با تکنولوژی بالا یاد می‌شود که مستلزم واردات هستند. هوشمندسازی در گام‌های ابتدایی می‌تواند شامل خودروهای سوخت فسیلی شود، اما در مسیری که ناگزیر به سمت خودروهای پاک در حال حرکت هستیم، بدون شک بخش زیادی از هوشمندسازی نصیب خودروهای الکتریکی خواهد شد. نتیجه هوشمندسازی در صورت اتکا به اختراع چرخ از قبل و تامین از منابع خارجی می‌تواند به نفع مردم باشد، اما در صورتی‌که دولت و وزارت صمت صرفا به‌دنبال ثبت داخلی‌سازی تزئینی این مسئله نیز باشند، ممکن است نتیجه ملموس آن حتی تا ۱۰ سال دیگر به بازار و مشتریان نرسد.
وی درباره نقش مجموعه‌هایی مانند قطعه‌سازان در اجرای برنامه‌های تحولی صنعت خودرو گفت: قطعه‌سازان، با حجم کنونی زیان انباشته، بیشتر به‌دنبال رفع‌ورجوع شرایط حال هستند تا نگاه کلان به آینده. البته برخی قطعه‌سازان نمونه‌های اولیه هوشمندسازی خودروها را به نمایش گذاشته‌اند، اما عمده آنها با استفاده از قطعات خارجی در کالبد قطعه بومی‌سازی شده اقدام به چنین کاری کرده‌اند و البته انتظار نمی‌رود مانند وعده‌های برقی‌سازی صنعت خودرو یک‌شبه چنین اتفاقی روی دهد.
برخورداری در پایان تاکید کرد: وزیر صمت در صورت ملموس‌سازی وعده‌هایش در زمینه خودروهای برقی و هوشمند از طریق واردات برای عموم مردم می‌تواند شرایط مطلوبی برای تخصیص بودجه و زمان‌بر شدن پروژه خودروهای بومی برقی را فراهم کند تا در آن هم مردم همگام با توسعه به‌روز صنعت خودرو جهان این تحولات را لمس کنند و هم برنامه‌های وزارت صمت با مقبولیت عمومی پیش برود.
مسیح فرزانه، کارشناس حوزه خودرو درباره رویکرد وزارت صمت در بحث هوشمندسازی به صمت اظهار کرد: صحبت از انقلاب صنعتی و هوش مصنوعی و... که در شرایط کنونی جهان را دربرگرفته، عجیب نیست، اما در مقابل اگر به صورت کلان به موضوع نگاه کنیم در بسیاری از زمینه‌های اقتصاد و صنعت هم عقب مانده‌ایم و باید بر آنها متمرکز شویم. در یک نگاه جامع‌تر، واقعیت این است که ما اصول اولیه، نه‌تنها تولید، بلکه مونتاژ خودرو را هم نمی‌دانیم.وقتی صحبت از اصول اولیه مونتاژ می‌شود در این مسیر حلقه‌های گوناگونی مانند واردات مواد اولیه، طراحی و تولید قطعه، زنجیره تامین... در کنار هم تشکیل یک زنجیره را تشکیل می‌دهند که بخش قابل‌توجهی از این حلقه‌ها به‌دلیل تحریم‌ها و همچنین سوء‌مدیریت دچار مشکل هستند. وقتی درباره خودروهای معمولی داخلی و چینی که تکنولوژی چندان پیشرفته‌ای هم ندارند، دچار مشکل هستیم، صحبت از هوشمندسازی صنعت خودرو دور از دسترس می‌نماید. پس وقتی صحبت از هوشمندسازی می‌کنیم، بهتر است قدری تامل کنیم و ببینیم کجا هستیم.
فرزانه ادامه داد: ما در صنعت خودرو نخست باید اصول پایه مونتاژ یک خودرو را به‌درستی پیاده کنیم. وقتی می‌توانیم از مرحله مونتاژ عبور کنیم و به تولیدکننده خودرو تبدیل شویم که طراحی صفر تا صد تمام قطعات و تکنولوژی‌ها از خودمان باشد و در صنعت خودرو مولد باشیم. در شرایطی که مونتاژکار هستیم و برای خودروهای که سال‌هاست در داخل تولید می‌کنیم، نیازمند واردات مواد اولیه و قطعات هستیم، تولیدکننده محسوب نمی‌شویم. در این شرایط، صحبت از هوشمندسازی صنعت خودرو و تولید خودروهای هوشمند، عجیب و دور از دسترس است.
وی افزود: بین خواستن تا فراهم شدن ابزار و زیرساخت برای تحقق خواسته، فاصله بسیار است. هوشمندسازی و تولید خودرو هوشمند خوب است، اما آیا ابزار آن را در اختیار داریم؟ خیر نداریم. اینکه می‌خواهیم به وضعیت خوب و مدرنی برسیم و نگاه‌مان تحول‌گرایانه باشد، جنبه مثبت موضوع است، اما در این شرایط، با وجود ناکافی‌بودن زیرساخت‌ها برای توسعه صنعت، بدهی و زیان صنعت خودرو و وضعیت تحریم‌ها و مشکلات ارز، تحقق آن بعید به نظر می‌رسد.
کارشناس حوزه خودرو به‌طور خاص به هوشمندسازی خودرو اشاره کرد و گفت: از زمانی که ای‌سی‌یو به خودروها اضافه شد، به‌نوعی هوش به صنعت خودرو راه یافت که دست‌کم به بیش از ۲۰ سال گذشته بازمی‌گردد. هر قدر گذشت، بر تعداد ای‌سی‌یوهای مورداستفاده در خودروها اضافه و برای خودروهای جدید، سیستم الکترونیکی پیشرفته‌تری به‌کار گرفته شد. این رویکرد چه برای خودروهای بنزینی و چه برقی، کاربرد دارد. هوشمندسازی کلمه کلی است که هم آپشن‌ها از فنی تا ایمنی و هم استانداردهای خودرویی را در برمی‌گیرد. این روندی است که در جهان دنبال می‌شود.
وی افزود: هوشمندسازی صنعت خودرو و همچنین تولید خودروهای هوشمند در کشورمان، در شرایط تحریم و با کمترین ارتباطات بین‌المللی به‌ویژه در ارتباط با کشورهایی که در صنعت خودرو برتر هستند، امکان‌پذیر نیست. ارتباط یکی از ابزارهای بسیار کلیدی در هوشمندسازی خودروهاست تا بتوانیم به دانش جهانی این بخش دسترسی داشته باشیم. وقتی به اینترنت جهانی و یک‌سری اپلیکیشن‌ها دسترسی نداریم، قطعا نمی‌توانیم قدم در این مسیر بگذاریم. هر وقت پیش‌نیازها را توانستیم فراهم کنیم، می‌توانیم از حوزه‌های های‌تک و پیشرفته‌تر و حتی خودروهای برقی صحبت کنیم. فراهم نبودن زیرساخت‌ها، در دسترس نبودن تکنولوژی، تامین نشدن قطعات و عدم‌باورپذیری، موانع بزرگی در مسیر حرکت صنعت خودرو ما به سمت هوشمندسازی است. با شرایطی که داریم شاید تا ۲۰سال دیگر، تولید خودروهای هوشمند به مرحله اولیه برسد.
کارشناس حوزه خودرو درباره نقش تامین‌کنندگان یا همان قطعه‌سازان اظهار کرد: به‌طور کلی، هر تکنولوژی در هر زمینه‌ای وارد کشور شود، یکی از اصول اولیه آن، تامین‌کنندگان قطعات یدکی و قطعه‌سازان هستند، چون فروش خودرو بدون خدمات پس از فروش معنایی ندارد. ما در این بخش نیز درحال‌حاضر ضعف‌های بزرگی داریم که نباید نادیده گرفته شود.
فرزانه در پایان تاکید کرد: در کل حرکت جدیدی در صنعت خودرو نمی‌بینم. اینکه وزیر صمت رویکرد تحول‌گرایانه دارد، اتفاق خوبی است، اما حرکت واقعی نیازمند ابزارهای کلانی است که فراهم‌‌سازی بخش قابل‌توجهی از آنها به اقتصاد سیاسی بستگی داد؛ اینکه بتوانیم ارتباط گسترده با کشورهای جهان داشته باشیم، بتوانیم سرمایه‌گذار خارجی جذب کنیم، بستر صنعت خودرو را بروزتر کرده و ضمن گسترش دادن آن، از تکنولوژی‌های صاحب سبک صنعت خودرو استفاده کنیم. در شرایط تحریم و نبود روابط بین‌المللی، صحبت از هوشمندسازی تیتر جذابی است که گذاراست و به نتیجه خاصی منجر نمی‌شود.
بنا براین گزارش و به اعتقاد کارشناسان گام نخست برای حرکت صنعت خودرو در مسیر جدید همگام با تغییر و تحولات جهانی، پذیرش این واقعیت است که باید از واردات و مونتاژ اصولی خودروهای برقی و هوشمند شروع کنیم. اگر گام نخست را اصولی برداریم تا حدودی از آنچه در صنعت خودرو جهان می‌گذرد، عقب نخواهیم ماند و از سوی دیگر، کم‌کم مسیر را برای داشتن صنعت خودرویی مدرن و در عین حال توانمند و مولد باز خواهیم کرد.
