علائم انسداد مجاری ادرار؛ نشانه‌ ها و درمان

علائم انسداد مجاری ادرار می‌تواند مواردی از جمله درد، تغییر در خروجی ادرار، فشار خون بالا، ادرار خونی و افزایش کراتینین سرم را شامل شود. برای درمان نیز پزشک شما باید علت این علائم و انسداد را پیدا کند. در ادامه، با همه چیز درباره نشانه های انسداد مجاری ادرار آشنا می‌شوید و به درمان آن نیز پی می‌برید. 

بیشتر بخوانید: نشانه های عفونت دستگاه ادراری در زنان چیست؟

در این مقاله می‌خوانید:

• انسداد سیستم ادراری چیست؟
• علائم انسداد مجاری ادرار
• علل انسداد مجاری ادرار
• تشخیص انسداد دستگاه ادرارى
• درمان انسداد مجاری ادرار

انسداد سیستم ادراری چیست؟

انسداد مجاری ادراری به هرگونه انسدادی اطلاق می‌شود که از جریان آزاد ادرار از طریق این مجاری جلوگیری می‌کند. این انسداد ممکن است در کلیه‌ها، حالب‌ها، مثانه و مجرای ادرار اتفاق بیفتد. منظور این است که انسداد می‌تواند در هر نقطه‌ای از سیستم ادراری رخ دهد و ناشی از عوامل مختلفی از جمله ناهنجاری‌های آناتومیکی یا سنگ کلیه باشد.
شدت این بیماری نیز می‌تواند بسیار متفاوت باشد. در واقع، انسداد خفیف ممکن است تنها باعث درد خفیف یا علائم ادراری شود؛ در حالی که انسداد شدید می‌تواند آسیب یا نارسایی کلیه، سپسیس و حتی مرگ در صورت عدم درمان را به همراه داشته باشد. پس شدت بیماری روی علائم انسداد مجاری ادرار شما تاثیر می‌گذارد.

بیشتر بخوانید: عفونت ادراری در بارداری نشانه چیست؟ علت و درمان

علائم انسداد مجاری ادرار

در زیر برخی از علائم و نشانه‌های رایج این بیماری آورده شده است:

• مشکلات ادرار کردن: شایع‌ترین علامت این بیماری، مشکل یا درد در هنگام ادرار کردن است. این می‌تواند به دلیل انسدادی باشد که از خروج طبیعی ادرار جلوگیری می‌کند.
• تکرر ادرار: ممکن است مثانه شما نتواند به اندازه معمول در خود ادرار جمع کند و همین باعث تکرر ادرار شود. 
• بی اختیاری ادرار: اگر انسداد شدید باشد، ممکن است بی اختیاری ادرار نیز برای شما اتفاق بیفتد. 
• درد در ناحیه زیر شکم یا کمر: انسداد ممکن است منجر به درد یا ناراحتی در قسمت پایین شکم یا کمر شود که میزان آن، به شدت و محل انسداد بستگی دارد.
• خون در ادرار: انسداد مجاری ادراری می‌تواند منجر به ادرار خونی (هماچوری) نیز شود. البته یا خون با چشم غیرمسلح قابل رویت است یا برای مشاهده نیاز به میکروسکوپ دارد.
• تورم: یکی دیگر از علائم انسداد دستگاه ادرارى، تورم پاها، ساق پاها یا پایین شکم است. این به دلیل تجمع مایعاتی اتفاق می‌افتد که بدن شما نمی‌تواند آن‌ها را از طریق ادرار دفع کند.

بیشتر بخوانید: اسپاسم مثانه چیست؟ | علائم و درمان اسپاسم مثانه

• تب و لرز: اگر انسداد ناشی از عفونت باشد، ممکن است در نتیجه عفونت دچار تب و لرز نیز شوید.
• حالت تهوع و استفراغ: این معمولاً نشانه یک انسداد شدیدتر است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
• کاهش برون ‌ده ادرار: این ممکن است یا به دلیل انسدادی باشد که مانع خروج ادرار از بدن می‌شود یا به دلیل انسدادی که به کلیه شما آسیب رسانده است.
• ادرار کدر یا بدبو: این بیماری می‌تواند رنگ، بو و شفافیت ادرار را تغییر دهد. ادرار کدر یا بوی بد ممکن است نشان دهنده عفونت یا سایر مشکلات زمینه‌ای باشد.
• کمردرد و پهلو درد: حالب‌ها، که بخشی از دستگاه ادراری فوقانی هستند، ممکن است مسدود شوند و پهلو درد و کمردرد ایجاد کنند. این درد ممکن است شدید و طولانی باشد و با علائم اضافی مانند تب یا لرز نیز همراه شود.
• احتباس ادرار: این یکی دیگر از علائم تنگی مجرای ادرار است که در آن نمی‌توانید مثانه خود را تخلیه کنید. 

بیشتر بخوانید: هشدار! اگر ادرارتان به این رنگ درآمد سریعا به پزشک مراجعه کنید

علل انسداد مجاری ادرار

برخی از علل شایع انسداد مجاری ادراری عبارتند از:

• سنگ کلیه
• بزرگ شدن غده پروستات
• تومورهای سرطانی یا غیرسرطانی در دستگاه ادراری
• عفونت‌های دستگاه ادراری
• مثانه نوروژنیک
• ناهنجاری‌های مادرزادی
• لخته شدن خون در دستگاه ادراری 
• تنگی مجرای ادرار
• سنگ‌های مثانه
• ناهنجاری‌های عروق خونی
• عوارض جانبی برخی از داروها (مانند داروهای آنتی کولینرژیک)
• پرتودرمانی برای سرطان در ناحیه لگن 
• بارداری (در موارد نادر)

بیشتر بخوانید: علت بی اختیاری ادراری بعد از زایمان؛ آشنایی با انواع بی اختیاری ادراری

تشخیص انسداد دستگاه ادرارى

انسداد مجاری ادراری را می‌توان از طریق ترکیبی از آزمایشات رادیوگرافی، بالینی و آزمایشگاهی تشخیص داد. در واقع، بسته به محل مشکوک به انسداد (دستگاه ادراری فوقانی یا تحتانی) و دلیل اصلی انسداد، ممکن است چندین روش تشخیصی انجام شود که عبارتند از:

• معاینه فیزیکی
• سونوگرافی
• اوروگرافی داخل وریدی 
• ام آر آی
• پیلوگرافی رتروگراد 
• سیستورتروگرافی تخلیه ادراری
• آزمایش ادرار
• کشت ادرار
• آزمایش خون
• تست‌های عملکرد کلیوی
• سیستوسکوپی
• اوروفلومتری

در واقع، شما علائم انسداد مجرای ادرار خود را برای پزشک توضیح می‌دهید تا او روش تشخیصی مناسب را برایتان تجویز کند. پس ممکن است که به همه این آزمایش‌ها نیازی نداشته باشید. در واقع، انتخاب تست‌های تشخیصی بر اساس علائم، سوابق پزشکی و سایر معیارهای خاص بیمار خواهد بود. 

بیشتر بخوانید: اگر این 5 نشانه را دارید به پزشک مراجعه کنید!

درمان انسداد مجاری ادرار

گزینه‌های درمانی مختلفی برای انسداد مجاری ادراری وجود دارد که هم شامل مصرف دارو و هم انجام جراحی می‌شود:

دارو درمانی برای رفع علائم انسداد مجاری ادرار

• آلفا بلوکرها: آلفا بلوکرها گروهی از داروها هستند که عضلات مجاری ادراری را شل کرده و به بهبود جریان ادرار کمک می‌کنند. این داروها معمولاً برای درمان انسداد ادراری ناشی از بزرگی پروستات در مردان استفاده می‌شوند. نمونه‌هایی از آلفا بلوکرها عبارتند از تامسولوسین، آلفوزوسین و دوکسازوسین.
• آنتی بیوتیک: آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های مجاری ادراری استفاده می‌شوند که می‌توانند دستگاه ادراری را بزرگ، ملتهب و مسدود کنند. نوع باکتری عامل عفونت تعیین می‌کند که کدام آنتی بیوتیک باید استفاده شود.
• دیورتیک‌ها: دیورتیک‌ها داروهایی هستند که به بدن کمک می‌کنند تا ادرار بیشتری تولید کند. در نتیجه، به رفع انسداد ناشی از تجمع مایع در سیستم ادراری و بهتر کردن علائم تنگی مجاری ادرار کمک می‌کنند. این داروها اغلب در مدیریت انسدادهایی مانند سنگ کلیه استفاده می‌شوند.
• آنتی موسکارینی‌ها: داروهای ضد موسکارینی می‌توانند به شل شدن عضلات مثانه و کاهش فوریت و تکرر ادرار کمک کنند که در موارد انسداد مثانه می‌تواند مفید باشد. سولیفناسین، تولترودین و اکسی بوتینین چند نمونه از داروهای ضد موسکارینی هستند.
• مهارکننده‌های آلفا ردوکتاز: مهارکننده‌های آلفا ردوکتاز داروهایی هستند که می‌توانند به کوچک کردن پروستات بزرگ و بهبود جریان ادرار در مردان کمک کنند. دو نمونه از این داروها فیناستراید و دوتاستراید هستند.

بیشتر بخوانید: کم آبی با بدن چه می کند؟ علایم، تشخیص و درمان

جراحی برای رفع علائم انسداد سیستم ادراری

• استنت گذاری حالب: استنت گذاری حالب شامل قرار دادن یک لوله کوچک (استنت) در حالب برای کمک به باز نگه داشتن آن و جریان آزادانه ادرار است. این روش معمولاً برای درمان انسداد ناشی از سنگ کلیه، تومورها یا بافت اسکار استفاده می‌شود.
• نفروستومی: علائم انسداد سیستم ادراری را می‌توان با نفروستومی نیز برطرف کرد. در این روش، لوله‌ای از طریق پوست، داخل کلیه می‌شود تا ادرار را به طور مستقیم از کلیه به کیسه‌ای در خارج از بدن تخلیه کند.
• جراحی برای رفع انسداد: ممکن است برای رفع انسدادهای ناشی از تومورها، سنگ‌ها یا سایر انسدادهایی که با روش‌های دیگر قابل درمان نیستند، به جراحی نیاز داشته باشیم. جراحی ممکن است برداشتن بخشی از حالب یا مثانه یا حتی برداشتن کل کلیه آسیب دیده را شامل شود.
• جراحی پروستات: در موارد انسداد ناشی از بزرگ شدن پروستات، ممکن است برای برداشتن بافت اضافی و بهبود جریان ادرار نیاز به جراحی باشد که با تکنیک‌های مختلفی مانند برداشتن پروستات از طریق مجرای ادرار (TURP)، پروستاتکتومی با لیزر یا جراحی باز انجام می‌شود. 
• برش گردن مثانه: در برخی موارد انسداد مثانه ناشی از بزرگی پروستات نیز ممکن است جراحی برش گردن مثانه انجام شود.
• اتساع مجرای ادرار: این روش شامل کشش مجرای ادرار برای گشاد شدن آن و بهبود جریان ادرار است که می‌تواند در موارد انسداد ناشی از بافت اسکار یا سایر انسدادها مفید باشد و نشانه های انسداد مجاری ادرار را از بین ببرد.
• جراحی آندوسکوپی: این می‌تواند یک جایگزین کم تهاجمی برای جراحی باز در برخی موارد باشد.
• سنگ شکنی: در این روش، سنگ‌های کلیه به قطعات کوچک‌تری تقسیم می‌شوند که ممکن است به راحتی در ادرار ترشح شوند. 

بیشتر بخوانید: علت بی اختیاری ادرار در زنان چیست؟

کلام آخر

علائم انسداد مجاری ادرار مواردی مانند مشکلات ادرار کردن، درد و ادرار خونی را شامل می‌شوند. در واقع، بسته به محل انسداد و شدت بیماری، علائم شما می‌توانند متفاوت باشند. البته راه‌های زیادی برای درمان این بیماری وجود دارند که هم روش‌های دارویی و هم جراحی در صورت نیاز را شامل می‌شوند.  

برای اطلاعات بیشتر و آشنایی با متخصصین ارولوژی، به کلینیک نی نی بان سر بزنید.