خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها – نیره شفیعی‌پور: نخستین شهر خشتی جهان و بزرگترین بافت تاریخی کشور که این روزها عنوان میراث جهانی را نیز با خود یدک می‌کشد، زخم‌های عمیقی از جنس بی‌فرهنگی و نا آگاهی بر بدنه خود دارد که ترمیم آنها مهمترین گام در مسیر میراث داری آن هم از نوع جهانی است.
وقتی در کوچه‌های بافت تاریخی یزد قدم می‌زنی در کنار تمام زیبایی‌هایی که قرن‌ها پیش به دست معماران خلاق و خوش ذوق یزدی خلق شده، همان هنگام که زیبایی بادگیرهای سر به آسمان کشیده و مرموزی آب انبارها در عمق زمین، بیننده را غرق در اعجاب و تحسین می‌کند، نوشته‌های رنگارنگ، ذوق بیننده را کور می‌کند.
اگر چشم بر کابل و سیم‌های آویزان در گذرهای بافت تاریخی، چراغ‌های ناهمگون با بافت، زباله‌های انباشته شده بر پله‌های آب انبارها و بسیاری دیگر از نابسامانی‌های بافت ببنیدیم، دیوارنوشته‌ها نقش اخطاری خود را به خوبی ایفا و هر بیننده‌ای را به منظر نازیبای خود متوجه می‌کنند.
دیوارنوشته‌های رنگارنگ از هشدار در مورد پارک خودرو و رها کردن زباله تا آدرس مسجد جامع و راه رسیدن به خیابان اصلی تا الفاظ رکیک و نامربوط زخمی است بر پیکر میراث جهانی یزد که کم‌کم دیوارهای این بافت کهن را عفونی می‌کند.
نمود بارز بی‌توجهی مدیریت شهری در بافت تاریخی یزد
ضعف فرهنگی افراد؛ اعم از بومی و غیربومی، گردشگر یا رهگذر از یک سو، بی‌توجهی مدیریت شهری و شهرداری بافت تاریخی و میراث فرهنگی از سوی دیگر، قدمت برخی دیوارنوشته‌ها را به چندین سال رسانده و شماره تلفن‌های درج شده قدیمی در برخی تبلیغات قالیشویی و لوله بازکنی، شاهد این ادعاست.
شاید پیش از آنکه بافت تاریخی یزد ثبت جهانی شود و یونسکو به عنوان یک سازمان بین‌المللی فرهنگی به پرونده این بافت ورود کند، می‌شد با نگاه اغماض این دیوارنوشته‌ها را اجتناب ناپذیر تلقی کرد اما اکنون که بافت تاریخی یزد ثبت جهانی شده و همین ثبت سالانه هزاران گردشگر خارجی را به یزد کشانده، وجود چنین نگاره‌های بدمنظری قابل قبول نیست.
دیوارنوشته‌هایی که از ضعف فرهنگی حکایت می‌کند
یک کارشناس و فعال میراث فرهنگی در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: دیوار نوشته‌ها بیشتر از یک ضعف فرهنگی حکایت می‌کند که متاسفانه بین شهروندان اعم از یزدی و غیریزدی وجود دارد اما در کنار این ضعف فرهنگی، سازمان‌های متولی امر نظیر میراث فرهنگی، سازمان سیما و منظر شهری شهرداری یزد، شهرداری بافت تاریخی و … نیز هیچ برنامه‌ای در این زمینه ندارند.
امیر ترقی‌نژاد عنوان کرد: وقتی مدیریت شهری، دیوارنوشته‌ای را هرچند غیرحرفه‌ای از بین می‌برد اما دوباره همان اتفاق در همان نقطه تکرار می‌شود، حاکی از آن است که یک ضعف فرهنگی وجود دارد و اینجاست که کم و کسری‌های آموزش شهروندی و حقوق شهروندی خودنمایی می‌کند.
وی بیان کرد: وقتی یزد جهانی می‌شود، پیوست‌هایی دارد که مهمترین آن، آموزش شهروندی است و این مهم باید توسط شهروندان، رسانه‌ها و فعالان میراث فرهنگی از مسئولان مطالبه شود.
بودجه‌های فرهنگی یونسکو برای بافت تاریخی باید صرف آموزش شود
ترقی‌نژاد با بیان اینکه پول شهر جهانی باید در همین زمینه‌ها هزینه شود، افزود: یونسکو یک سازمان بین المللی فرهنگی و آموزشی است و برنامه‌های آن نیز بر همین محور استوار است بر این اساس بودجه‌هایی که یونسکو برای بافت جهانی یزد پرداخته باید در این زمینه هزینه شود.
این فعال میراث فرهنگی عنوان کرد: مرمت بافت تاریخی و هزینه‌های عمرانی باید از محل اعتبارات استان و میراث فرهنگی انجام شود و بودجه‌های یونسکو باید صرفاً صرف امور فرهنگی شود که این اتفاق نه تنها رخ نداده بلکه حتی حرکتی از سوی مدیریت شهری و میراث فرهنگی برای ساماندهی این قبیل ناهنجاری‌ها رخ نداده است.
وی افزود: وقتی شهرداری برای جمع‌آوری سگ‌های ولگرد ۲ میلیارد تومان هزینه می‌کند، سئوال اینجاست که چقدر برای فرهنگ سازی و آموزش و زدودن نازیبایی‌هایی نظیر دیوارنوشته‌های بافت تاریخی هزینه کرده است.
سکوت و خودسانسوری دوستداران میراث فرهنگی
ترقی‌نژاد بیان کرد: سال‌ها پیش دوستداران میراث فرهنگی و فعالان این عرصه، زمانی که هنوز بافت تاریخی یزد جهانی نشده بود، به سرعت در برابر این اتفاقات واکنش نشان می‌دادند و اتفاقات خوشایندتری نیز در این زمینه رخ می‌داد اما اکنون جوی بر میراث فرهنگی یزد حاکم اس که فعالان و منتقدان این عرصه، آرایش خودسانسوری به خود گرفته‌اند که البته تبعات آن برای شهر، سال‌های آینده نمود پیدا می‌کند.
وی تصریح کرد: اگر این نوع تخریب‌ها و آسیب‌ها در بافت تاریخی یزد ادامه پیدا کند و ناظران میراث جهانی و یونسکو آن را به چشم ببینند، قرار نیست سکوت کنند و به طور قطع پرونده جهانی شدن این بافت جایگاهی متزلزل خواهد یافت و آنگاه است که این شرمندگی را به هیچ وجه نمی‌توان به مردم و دوستداران میراث فرهنگی پاسخ داد.
واقعیت این است که این دیوارنوشته‌های به ظاهر ساده می‌تواند جایگاه جهانی بافت تاریخی یزد را از بین ببرد و سال‌ها تلاش و پیگیری برای جهانی کردن این بافت، در پی یک بی‌توجهی، خواه از سوی مردم یا مسئولان، از بین برود.
شنیده‌ها حاکی از واریز اعتبار فرهنگی بافت تاریخی به حساب یک دانشگاه است
سازمان سیما و منظر شهری که بیشتر در آستانه عید نوروز به تکاپو می‌افتد و زیباسازی‌های شهری که از وظایف ذاتی اوست را در بوق می‌کند، باید بافت تاریخی و زیباسازی آن را نیز مدنظر قرار دهد گرچه این وظایف بین میراث فرهنگی، شهرداری بافت تاریخی و دیگر سازمان‌های شهرداری تقسیم شده و گاه حتی مشخص نیست کدام وظیفه بر عهده کدام نهاد است.
البته در کنار ورود به بحث بازپیرایی دیوارهای بافت تاریخی و زدودن نوشته‌ها از دیوارها باید ورود جدی به آموزش و فرهنگ سازی به مردم بومی بافت و کسبه و بازاریان آن داشت در غیر این‌صورت، از بین بردن دیوارنوشته‌های کاری عبث و بیهوده است.
بهانه کمبود اعتبار نیز در این زمینه پذیرفته نیست زیرا شنیده‌ها حاکی از آن است که اعتبار فرهنگی و آموزشی که یونسکو برای بافت جهانی یزد در نظر گرفته به حساب دانشگاه یزد واریز شده و باید در این زمینه صرف شود.
خبرگزاری مهر در آینده‌ای نزدیک این موضوع را نیز به صورت مستند مورد پیگیری قرار خواهد داد.
