تغییر سهمیه بندی بنزین از خودرو به خانوار روی کاغذ ماند/ شارژ کارت سوخت ۷ هزار خودرو برای ۱۰۰ نفر/ جراحی اقتصادی به ۱۴۰۰ نرسید!

در سال 1397 بود که سازمان برنامه و بودجه طی گزارشی به بررسی وضعیت یارانه های پرداختی توسط دولت و نحوه توزیع آن به دهک های مختلف پرداخت.

به گزارش تابناک اقتصادی، در گزارش سازمان برنامه و بودجه ذکر شده بود: دولت حدود 123 هزار میلیارد تومان یارانه پنهان به بنزین اختصاص می دهد که از این میزان حدود 11 هزار میلیارد تومان سهم سه دهک پایین (کم درآمد) و حدود 67 هزار میلیارد تومان سهم سه دهک بالا (پردرآمد) است. یعنی سه دهک بالا حدود 6 برابر بیشتر از سه دهک پایین از یارانه های بنزین نفع می بردند.

شاید همین عدم توازن در توزیع یارانه های بنزین و جهت جلوگیری از مصرف بی رویه بنزین و قاچاق آن، دولت تصمیم گرفت تا در آبان ماه سال 1398 تجدیدنظری در قیمت بنزین کند و دوباره کارت های سوخت را به چرخه سوخت گیری باز گرداند.

در ساعت صفر 24 آبان ماه بنزین سهمیه بندی شد و قیمت آن نیز افزایش یافت. از روز 24 آبان ماه 1398، قیمت بنزین سهمیه ای با رشد 50 درصدی به 1500 تومان و قیمت بنزین آزاد با رشد 200 درصدی به 3000 تومان افزایش یافت. آخرین باری که دولت قیمت بنزین را افزایش داده بود به سال 1394 باز می گشت که بنزین تک نرخی و به هزار تومان افزایش یافت.

تفاوت حاصل از افزایش قیمت بنزین را نیز دولت به حساب بیش از 60 میلیون ایرانی با عنوان یارانه معیشتی هر ماه واریز کرد.

در زمان آغاز سهمیه بندی و افزایش قیمت بنزین، مجلسی ها ابتدا مخالفت کردند اما مخالفت نمایندگان در دوره قبل مجلس بنا به دلایلی راه به جایی نبرد.

با روی کار آمدن مجلس یازدهم و نمایندگان انقلابی طرح جدیدی برای سهمیه بندی بنزین در راستای نزدیک تر شدن به عدالت ارائه شد.

طرح مجلس برای تغییر سهمیه بندی بنزین چه بود؟

این طرح که با عنوان "سهمیه بندی بنزین سرانه خانوار" شناخته می شد و طبق گفته نمایندگان مجلس، باقیمانده از مجلس قبل بود و قرار بود در صورت اجرا، برای رعایت بیشتر عدالت، مبنا را از هر خودرو به هر خانوار تغییر دهد و سهمیه ای نیز متناسب با پیمایش به خودروهای حمل و نقل عمومی و تاکسی های اینترنتی اختصاص دهد.

همچنین مالک شریعتی نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس یازدهم درباره این طرح گفت: انتظار داریم با تصویب و اجرای طرح مبتنی بر تخصیص سهمیه بنزین به هر خانوار به ازای هر کدملی، کاهش آثار تورمی در دهکهای پایین تر و کاهش فاصله طبقاتی و ضریب جینی در اقتصاد ملی از نتایج مهم طرح "سهمیه بندی بنزین سرانه خانوار" باشد.

سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس اضافه کرد: اگر روزانه به هر فردی ۷ دهم لیتر بنزین تعلق بگیرد به طور مثال به  یک خانواده ۵ نفره ماهیانه ۱۰۰ لیتر بنزین تعلق می گیرد.

شریعتی با اعلام اینکه در این طرح برای هر فرد ماهیانه ۲۰ لیتر بنزین در نظر گرفته شده است، افزود: در این طرح پیش بینی شده تا سامانه ای برای فروش بنزین افرادی که خودرو ندارند پیش بینی شود.

قرار بود براساس این طرح، اگر صاحب خودرویی تمام سهمیه خانوار خود را استفاده نکند، سهمیه باقیمانده از طریق سامانه های بانکی، قابل واگذاری به دیگران باشد یا در پایان هر ماه به شرکت پالایش و پخش باز گردد و معادل قیمت متوسط ماهانه آزاد بنزین در کارت بانکی صاحب خودرو شارژ شود تا بتواند کالای ایرانی خریداری نماید که این خود کمک به جهش تولید داخلی خواهد بود.

قیمت دوم و آزاد بنزین در این طرح به صورت شناور و معادل ۹۰% قیمت بنزین فوب خلیج فارس با نرخ تسعیر سامانه نیما بود. بیشتر منابع حاصل از این طرح به اصلاح و گسترش سیستم حمل و نقل عمومی اختصاص می یافت و بخشی نیز صرف دوگانه سوز کردن خودروهای عمومی و تاکسی های اینترنتی می شد.

همچنین در این طرح هرگونه افزایش نرخ خدمات حمل و نقل عمومی توسط دولت، شوراهای شهر و روستا و شهرداری ها ممنوع بود و وزارت صمت نیز مکلف شده بود سهم خودروهای پایه گازسوز با موتور داخلی را به ۳۵% افزایش دهد.

طرح بنزین برای هر نفر برای لایحه بودجه 1400 پیشنهاد شد

به هر صورت بعد از اعلام وصول این طرح خبر خاصی در مورد آن منتشر نشد تا اینکه روز گذشته در جریان بررسی جزئیات لایحه بودجه 1400 دوباره مالک شریعتی این طرح را برای ورود به لایحه بودجه پیشنهاد داد.

مالک شریعتی نیاسر به عنوان پیشنهاد دهنده الحاق یک بند به تبصره (1) توضیح داد: در حال حاضر سهمیه بنزین یارانه‌ای بین افرادی توزیع می‌شود که دارای خودرو هستند اما نیمی از خانواده‌ها که فاقد خودرو هستند از این سهمیه بی‌بهره هستند.

نماینده مردم تهران، شمیرانات، ری، اسلامشهر و پردیس در مجلس شورای اسلامی گفت: در پیشنهاد مطرح شده که گام اول است گفته می‌شود 50 درصد جامعه که از سهمیه یارانه‌ای بنزین 3 هزار تومانی بی‌بهره هستند، به ازای هر عضو خانواده 15 لیتر بنزین 3 هزار تومانی دریافت کنند. این ایده باعث رعایت مسئله جمعیت که مورد اهمیت است نیز می‌شود.

وی ادامه داد: حتی می‌توان بازاری ایجاد کرد تا مردم که خودرو ندارند اما سهمیه بنزین یارانه‌ای دریافت می‌کنند، بنزین خود را خرید و فروش کنند. حتی تاکید شد که ممکن است دولت کنونی توان اجرا نداشته باشد از این رو اجرای آن را به ابتدای مهرماه موکول کرده‌ایم.

طرحی که رد شد؛ مخالفان و موافقان چه گفتند؟

نمایندگان مجلس با 84 رأی موافق، 145 رأی مخالف و 2 رأی ممتنع از مجموع 237 نماینده حاضر در جلسه مخالفت کردند.

جعفر قادری نماینده مردم شیراز و زرقان در مجلس شورای اسلامی در مخالفت با این طرح گفت: در واقع تغییر در نحوه سهمیه‌بندی بنزین سیاست‌گذاری است و آثار و پیامدی در بودجه دولت ندارد، حتی در زمان هدفمند کردن یارانه‌ها چندین سال روی آن بحث و گفت‌وگو شد و تصمیم یک شبه نبود. وی افزود: در حال حاضر زمان مناسبی برای تصمیم‌گیری‌های سخت نیست، باید اجازه دهیم دولت جدید در این خصوص تصمیم‌گیری کند و کار کارشناسی در کمیسیون‌های تخصصی انجام شود.

همچنین محمدرضا پورابراهیمی دیگر نماینده مجلس نیز در موافقت با این موضوع گفت: در شرایط اقتصادی کنونی وضعیت مرتبط با سوخت و انرژی کشور بر محور عدالت نبوده از این رو اعتقاد داریم حوزه اقتصادی باید جراحی شود.

نماینده مردم کرمان و راور در مجلس شورای اسلامی گفت: دوستان می‌گویند که کار کارشناسی بر روی این موضوع نشده، ما هم اعتقاد داریم که بعد از تصویب این پیشنهاد پیوستی جامع و تخصصی که بتواند مبنای اجرایی و عملیاتی باشد، شکل گیرد.

وی با بیان اینکه در مجلس انقلابی باید جراحی اقتصادی صورت گیرد، عنوان کرد: از دو سال قبل در کمیسیون اقتصادی و انرژی مجلس مطالعاتی مربوط به سهمیه بندی بنزین صورت گرفته است، در ساختارهای حاکمیتی نیز در این زمینه بحث و گفت‌وگوهایی شکل گرفته بود.

روایت یک نماینده از پیشنهادی که تصویب نشد!

مهدی طغیانی سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در مطلبی با عنوان پیشنهادی که تصویب نشد؛ در فضای مجازی در این باره نوشت:

«جنجالی ترین پیشنهاد امروز، واریز سهمیه بنزین بجای خودرو به حساب اشخاص بدون خودرو و حذف سهمیه بنزین یارانه ای برای خانوارهای دارای بیش از دو خودرو و شکل گیری بازار مبادله سهمیه بصورت اپلیکیشن با هدف رفع تبعیض بود، که رأی نیاورد.»

وی همچنین در ادامه جدولی را به نمایش گذاشت که نشان می دهد تعداد اشخاص حقیقی که تنها یک خودرو دارند و به اصطلاح تک خودرو هستند، 14 میلیون و 500 هزار نفر هستند و تعداد اشخاصی که بالاتر از پنجاه خودرو دارند به 100 نفر می رسد که این افراد 7000 خودرو در اختیار دارند. رقمی که نشان از اهمیت بازنگری در سازوکار تخصیص بنزین یارانه به خودروها در شرایط کنونی دارد.

به هر صورت این طرح بنزینی نتوانست به بودجه سال آینده وارد شود و به نظر می رسد که داستان عادلانه تر کردن تخصیص بنزین همچنان در مجلس ادامه خواهد یافت چرا که برخی نمایندگان همچنان درصدد تغییر رویه تخصیص و توزیع بنزین و یارانه های حاصل از آن هستند.