به گزارش خبرگزاری صداوسیما ،شبکه خبر در برنامه گفتگوی ویژه خبری، کاربردی کردن پژوهش‌ها با راه اندازی سامانه نظام ایده‌ها و نیاز‌ها را با حضور آقای حسن زمانیان معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران به همراه آقای دکتر صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم تحقیقات و فناوری بررسی کرد.
سوال: سامانه نان چرا نان؟
صالحی: نان مخفف نظام ایده‌ها و نیاز‌ها است وظیفه نان همرسانی نیاز‌های واقعی است و مسائل کشور با بخش تحقیقات که از طریق پایان نامه‌ها رساله‌ها و دوره‌های پسا دکترا انجام می‌شود
سوال: آقای دکتر صالحی حال پژوهش در کشور ما الان چطور است ما به لحاظ کیفی و کمی چقدر داریم پژوهش انجام می‌دهیم و چقدر این پژوهش‌ها برای ما کاربردی است
صالحی: ببینید ما نسبت به سرمایه گذاری که در حوزه پژوهش و فناوری کردیم خروجیمان فوق العاده بوده اینکه من می‌گویم نسبت به سرمایه‌گذاری
سوال: پس باید یک قدم بیاییم عقب‌تر؟
صالحی: بله ببینید در برنامه ششم توسعه قرار شده بود که ۴ درصد تولید ناخالص ملی به پژوهش اختصاص پیدا کند که این عدد هیچ وقت از هشت دهم فراتر نرفت نسبت به آن سرمایه‌گذاری که ما کردیم هیچ کشوری ما، چون این‌ها را بررسی کرده‌ایم با این سرمایه‌گذاری همچین خروجی نداشته است به عنوان مثال خدمتتان عرض کنم ظرف حدود ۲۵ سال کشور ما از رتبه پنجاه و سوم جهان به رتبه پانزدهم در تولیدات علمی نائل شده و اصلاً هیچ کشوری چنین رشد علمی را در طی ۲۰ سال گذشته تجربه نکرده پس باز تاکید من این است که با کار مضاعف و کوشش مضاعفی که پژوهشگران ما اساتید ما و دانشجویان ما انجام داده‌اند نقصان‌های سرمایه‌گذاری را در این زمینه پر کرده‌اند با توجه به سرمایه‌گذاری‌های زیادی که تمامی کشور‌های دنیا در حوزه پژوهش و فناوری دارند انجام می‌دهند ما باید یک مقدار در این زمینه تمرکز بیشتری کنیم استحضار دارید الان در برنامه هفتم توسعه هم مصوب شده است که تا پایان برنامه این عدد به دو درصد تولید ناخالص ملی برسد هرگونه سرمایه‌گذاری در این حوزه با جهت دهی‌هایی که الان در وزارت علوم تحقیقات و فناوری و کلاً در نظام پژوهشی و فناوری کشور اتفاق افتاده مطمئن باشید که هرگونه سرمایه‌گذاری در اینجا هزینه نیست بلکه سرمایه‌گذاری است برای دستیابی به هم فناوری و هم اقتصاد هم جایگاه علمی تمام این‌ها را همراه خواهد داشت.
سوال: آقای دکتر زمانیان چقدر پژوهش تولید کرده‌ایم مقاله‌هایی تولید کرده‌ایم که توانسته گره‌ای از مشکلات صنعت ما باز کند؟
زمانیان: در دولت سیزدهم واقعاً توجه جدی شده است به اینکه پژوهش‌های ما کاربردی و مسئله محور شوند ۲ تا سند را من می‌خواهم خدمت شما عرض کنم که در واقع ما گام‌های خیلی موثری را برداشتیم در این راستا به عنوان مثال سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران به عنوان طلایه‌دار پژوهش‌های کاربردی الان به عنوان یک الگو در کشور مطرح است در این سازمان چه شده است ما آمده‌ایم آینده پژوهشی دنیا را تا سال ۲۰۵۰ بررسی و احصاء کردیم و دیدیم که دنیا روی محور‌های خاصی دارد حرکت می‌کند از جمله کوانتوم، هوش مصنوعی، میکروالکترونیک، بحث بهداشت و سلامت، بحث امنیت غذایی و بحث گرافین و سوخت پاک هیدروژن ما آنجا یک شورایی داریم به اسم شورای حکیمان آمده‌اند مشکلات کشور را به صورت ۲۴ طرح کلان کاربردی شناسایی کرده‌اند اساتید ما الان همشون متمرکز هستند روی پروژه‌هایی که کاربردی و مسئله محور هستند یا اینکه مثلاً در سازمان پژوهش‌ها از ۱۲ امتیاز پژوهشی که ما می‌دهیم برای ترفیع اساتید سه تا مقاله است بقیه‌اش در واقع بحث‌هایی است که منجر شده است به رفع مشکلات کشور و یا اینکه یه محصول صنعتی تولید شده است
سوال آقای زمانیان به ما مصداق بگویید
زمانیان: ببینید ما در سازمان پژوهش‌ها ۹ تا پژوهشکده به روز و تراز اول داریم در پژوهشکده‌های ما یک ایده وقتی خلق می‌شود تا تی آر ال ۴ تا تولید دانش فنی در پژوهشکده‌هایی پیش می‌رود بعد از تولید دانش فنی این دانش فنی در اختیار واحد‌های فناور سازمان قرار می‌گیرد همزمان ۹ تا پژوهشکده ۲۰۰ تا واحد فناور داریم واحد‌های فناور چه کار می‌کنند دانش فنی تولید شده را تبدیل به محصول می‌کنند.
سوال: یعنی در تمام طول این مدت آنچه که تولید کرده‌اید درخواست کنندگان پذیرفته‌اند و اجرا کرده‌اند؟
زمانیان: بله دو تا ما کار کرده‌ایم یا کار‌های ما منجر به تولید محصول صنعتی شده است یا یکی از نیاز‌های اصلی کشور را رفع کرده‌ایم مثلاً ما الان آمده‌ایم روی گرافین متمرکز شده‌ایم آینده صنعت دنیا دست گرافین است یا کربن زیرو یا مثلاً روی سوخت پاک هیدروژن داریم کار می‌کنیم سوخت پاک هیدروژن در واقع سوختی است که جایگزین سوخت‌های فسیلی خواهد شد لذا تمام برنامه‌های ما برنامه‌هایی است که منجر به تولید محصول صنعتی یا رفع نیاز کشور به صورت اساسی حالا صرف نظر از این من اگر وقت دارم یک توضیح دیگر خدمت شما عرض کنم.
سوال: دکتر صالحی آقای دکتر زمانیان می‌گویند که ما آنچه که داریم پیاده می‌کنیم متناسب است با نیاز کشور پس الان حلقه واسطه‌ای که ما همیشه داریم صحبتش را می‌کنیم حلقه گمشده‌ای که ارتباط صنعت، دانشگاه و بازار است آن چه موضوعی است
صالحی: چون حوزه ارتباط با جامعه و صنعت در واقع در حوزه معاونت ما است اجازه بدهید یک آماری را خدمت شما عرض کنم در حال حاضر دانشگاه‌های وزارت علوم و تحقیقات و فناوری ما حدود ۱۲ هزار قرارداد ارتباط با جامعه و صنعت دارند یعنی تمام قرارداد‌های کاربردی که مشتری دارد و مشتری آمده هزینه کرده و ارزش این قرارداد‌ها یک چیزی حدود ۶۰۰۰ میلیارد تومان است پس همین الان اگر این عدد را شما به ۲۸۰۰۰ نفر وزارت علوم تقسیم کنید هر هیئت علمی ما به طور متوسط مبلغ قراردادی حدود ۲۰۰ میلیون تومان دارد قرارداد می‌بندد پس الان ببینید الان این اتفاق دارد می‌افتد حلقه‌ای که شما می‌فرمایید نظام نان من می‌خواهم چند تا اتفاق خیلی خوبی را که در کشور افتاده خدمت شما و بینندگان محترم عرض کنم شما فرمودید راجع به نان من صحبت کنم ببینید نان نظام ایده‌ها و نیاز‌ها این است که تمامی بخش‌های دولتی و خصوصی نیاز‌های واقعی‌شان را می‌آیند در آنجا ثبت می‌کنند خوب چه مکانیزمی وجود دارد که اصلاً این اتفاق بیفتد چطور تحقیقات ما می‌رود به آن سمت چند مشوق ببینید ما در وزارت علوم چه اهرم‌هایی داریم که میتوانیم این کار را بکنیم ما الان آیین نامه‌ای که از ابتدای سال ۱۴۰۲ مصوب شده و دارد در دانشگاه اجرا می‌شود برای پایه‌های تشویقی فرض کنید هم ارتقا در آن هست هم مسائل مالی در آن است کاملاً مستقیماً متصل شده به نان یعنی هر کسی پایان نامه‌ها و رساله‌هایش را از نان انتخاب کند در آنجا مشوق‌هایی را ما برایش پیشنهاد می‌دهیم.
سوال:به ما می‌گویید که این مشوق‌ها مثلاً چیست؟
صالحی: مثلاً شما فرض کنید مثلاً اگر سه تا رساله دکترا یک نفر و یا چند پایان نامه کارشناسی ارشد بر اساس مسائلی که در نان مطرح شده بگیرد یک یا دو پایه تشویقی می‌گیرد که به هر حال از اساتید دانشگاه می‌دانند که این پایه تشویقی به چه صورتی کار خواهد کرد بحث اعتبار ویژه می‌دانید آن اعتبار ویژه که همه اساتید دانشگاه تحقیقاتشان را آنجا انجام می‌دهند ما الان مصووبه‌ای را داریم که حتی این مصوبه آیین نامه جامع اعتبار ویژه در برنامه هفتم توسعه هم از آن ذکر شده در آیین نامه اعتبار ویژه ذکر شده که اگر کسانی بروند تحقیقاتشان را بر اساس سامانه نان برنامه‌ریزی کنند باز آنجا ضرایب دو برابری و سه برابری برای اعتبار ویژه‌شان هست این موضوع در آیین نامه ارتقا هم الان که دارد بازبینی می‌شود می‌آید جالب است بدانید که بحث نان در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ هم کاملاً از آن نام برده شده و حمایت‌هایی را داشته پس ببینید ما سیاست‌های تشویقی و ترغیبی آوردیم پشت سر نان از آن طرف چه اتفاقی افتاده من یک مثال باز خدمت شما بزنم.
سوال:مجاب می‌کند کسی را که در این سامانه است حالا یا به عنوان درخواست کننده یا به عنوان پژوهشگر یا نهاد پژوهشی؟
صالحی: همان کاری را که موقعی که می‌خواستیم رشد مقالات را داشته باشیم ما قبلاً انجام دادیم یعنی وقتی می‌خواستیم به اصطلاح این کار را انجام بدهیم این سیاست‌های تشویقی را در موضوعات تولیدات علمی داشتیم بنابراین ما فکر می‌کنیم این سیاست‌ها حتماً کار خواهد کرد و این یک مثالی بود از اینکه من خدمت شما عرض کنم پس عرض اول این بوده که اینطور نبوده است که ما نداشته باشیم الان ۱۲ هزار طرح وزارت علوم طرح‌های ارتباط با صنعت دارد، ولی ما مطمئن هستیم که در آینده تعداد این‌ها به شدت افزایش پیدا خواهد کرد بعداً من راجع به قانون جهش تولید دانش بنیان که یکی از بندهایش حمایت مالی این قضیه هم آنجا پیش بینی شده پس بدون حمایت مالی که این اتفاق نخواهد افتاد حمایت مالی را هم من بعداً توضیح می‌دهم که چطور پشت سر این برنامه‌ریزی‌ها آمده.
سوال: آقای هادی یوسفی پژوهشگر مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی هم به جمع ما اضافه شدند سوال هم از جانب آقای دکتر صالحی و هم از جانب آقای دکتر زمانیان یک عدد و رقم‌هایی در ارتباط با میزان پژوهش‌هایی که کاربردی هست در کشور در حوزه‌های مختلف ارائه شده، اما بپرسم که مرکز پژوهش‌های مجلس هم آماری دارد از اینکه چقدر از پژوهش‌های دانشگاهی و تحقیقاتی که دارد انجام می‌شود کاربردی است در حوزه‌های مختلف از جمله در صنعت و منجر به حل مشکلات این حوزه‌ها شده است؟
یوسفی: راجع به سوالی که فرمودید ببینید آمار‌های مختلفی وجود دارد درست است ما رشد تولیدات علمی‌مان در کشور به شدت بالا رفته طی حدود ۲۰ سالی که گذشته، ولی خوب این رشد تولیدات علمی منجر به همان فرمایشی که شما می‌فرمایید ارتباط دانشگاه با صنعت و حل مسائل جامعه به آن صورت مطلوبی که باید باشد هنوز نشده یکی از نمود‌های بارز پژوهش‌های دانشگاهی که می‌توانند کاربردی باشند بحث پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشجویی است ما وقتی میاییم آمار تقاضا محور بودن پایان نامه‌ها و رساله‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم می‌بینیم که کمتر از دو درصد پایان نامه‌ها و رساله‌های ما هنوز تقاضا محور است این خوب هنوز جای کار زیادی دارد یا وقتی مثلاً می‌آییم بحث شاخص ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه را که یکی از زیر شاخصه‌های شاخص جهانی نوآوری است بررسی می‌کنیم می‌بینیم که ما همچنان مطلوبی نداریم و تقریباً می‌شود گفت ما در دهه گذشته یک افت فاحش هم داشته‌ایم که از رتبه ۸۱ به رتبه ۱۲۱ رسیدیم یعنی افت کرده‌ایم یا وقتی مثلاً بحث سرانه درآمد‌های اعضای هیئت علمی از بحث قرارداد‌های پژوهشی را بررسی می‌کنیم عدد و رقم طبق فرمایش‌های دکتر صالحی افزایش پیدا کرده، ولی وقتی ما بخواهیم شاخص تورم را در آن دخیل کنیم این سرانه با قیمت دلار سال ۹۲ می‌بینیم که کاهش پیدا کرده تقریباً یک دهه پیش این رقم برای هر عضو هیئت علمی حول و حوش ۱۰ هزار دلار بود که الان می‌شود گفت که کمتر از ۵۰۰۰ دلار است یعنی گزارش‌ها این را نشان می‌دهد.
سوال: الان علی رغم کار‌هایی که انجام شده همچنان وضعیت صنعت و دانشگاه و ارتباط‌های بینشان ، همچنان وضعیت خوبی نیست؟
زمانیان: خدمت شما عرض کنم حالا یک بخشی از پاسخ آقای دکتر برمی‌گردد به آقای دکتر صالحی که انشالله توضیح خواهند داد ببینید واقعاً گپ بین پژوهش و صنعت یا دانشگاه و صنعت را همین سامانه نان به خوبی پوشش داده است در حال حاضر ۱۰ هزار نیاز
سوال: پوشش داده است یا پوشش خواهد داد؟
زمانیان: پوشش داده است ببینید ۱۰ هزار نیاز الان از طرف صنعت در سامانه نان بارگذاری شده است حدود ۶۰۰۰ ایده هم از طرف ایده پردازان یا از طرف متخصصین ما در واقع در این سامانه بارگذاری شده است.
سوال: این چقدر است نسبت به نیاز جامعه و آن نیازی که حوزه‌های مختلف و صنایع مختلف ما نیاز دارند می‌خواهیم مقایسه کنیم آیا آن چیزی که انجام شده کفایت می‌کند یا نه؟
زمانیان: کفایت نمی‌کند، چون سامانه در حال جلو رفتن و پیشروی است لذا ببینید همه آن‌هایی که احساس کردند نیاز دارند به پژوهش‌های دانشگاهی آمدند ورود پیدا کرده‌اند در سامانه نان قسمت‌های مختلف جامعه آمده‌اند لینک شده‌اند مثلاً وزارت نفت وزارت بهداشت وزارت صنعت و سایر قسمت‌های جامعه که نیازمند پژوهش هستند.
سوال: یک نکته آقای دکتر زمانیان این اختیار است از سوی صنعت‌های مختلف که این ارتباط را برقرار کنند یا الزام است؟
زمانیان: اختیار است، ولی پشتش مشوق‌های خیلی زیادی است حالا ما یک بحث دیگری داریم بحث ارتباط دانشگاه صنعت و بازار با ابتکار خیلی خوبی که وزیر محترم به خرج دادند اخیراً سامانه‌ای در حال راه‌اندازی است به نام جان جریان اقتصادی نوین من هفته قبل در استان کرمان بازدید داشتم از چند صنعت و کارخانه خیلی‌هایشان گله‌مند بودند از این‌ها رویت پذیری لازم را ندارند این سامانه جان به خوبی این قضیه را دارد حل می‌کند ببینید سامانه جان تمام آن‌هایی که
سوال: آقای دکتر من یک سوال دارم وقتی ما هنوز در بخش اول یعنی بخش ارتباط صنعت و دانشگاه دچار چالش هستیم و بعضاً باید اقداماتی را انجام بدهیم الزاماتی را فراهم کنیم بستر‌هایی اصلاح شود میتوانیم بخش دوم یعنی ارتباط صنعت و بازار را به خوبی فراهم کنیم؟
زمانیان: بله ببینید خیلی از شرکت‌های دانش بنیان ما، ما یک پژوهش داشتیم در دانشگاه آمده توسط شرکت‌های دانش بنیان تجاری‌سازی شده است و تبدیل به محصول شده است خیلی از شرکت‌های دانش بنیان ما در بحث بازار دچار مشکل شده‌اند می‌گویند که ما رویت پذیری مان کم است محصولات ما را نتوانستیم بفروشیم، ولی سامانه جان چه کار می‌کند در این سامانه جان همه آن‌هایی که تولید محصول دانش بنیان داشته‌اند می‌آیند محصولشان را بارگذاری می‌کنند همه آن‌هایی هم که نیاز به خرید محصول دارند مراجعه می‌کنند به این فن بازار دیجیتالی که الان بزرگترین بازار دیجیتالی کشور را تشکیل داده علاوه بر بحث عرضه و تقاضا آنجا حتی یک پله مترقی گر است بحث سفارش گیری است شما یک کالایی نیاز دارید که در جامعه و یا در تولیدات موجود وجود ندارد آنجا شما سفارش می‌دهید کسانی که کارشان تولید کالا است برای شما تولید کالا خواهند کرد علاوه بر این مقوله ما آنجا حتی خرید کالای قسطی هم داریم و یا اینکه آنجا مکانیزمی تعبیه شده است که حتی وام در اختیار خریداران قرار بگیرد که بتوانند به راحتی محصولشان را خرید کنند.
سوال: آقای دکتر صالحی من دو بخش سوالم را بپرسم یک بخش برمی‌گردد به صحبت‌های آقای دکتر زمانیان که ما الان در جهت ورود پررنگ‌تر دانش بنیان‌ها وزارت علوم دارد چه اقداماتی را انجام می‌دهد یک نکته‌ای را آقای یوسفی به آن اشاره کردند و گفتند ما همچنان که داریم مقاله و پژوهش داریم تولید می‌کنیم، اما پژوهش‌های تقاضا محور ما باز هم عدد قابل توجهی نیست؟
صالحی: ببینید من راجع به نان صحبت کردم که این یک مسیر رو به گسترش است برای اینکه این اتفاق بیفتد ما سیاست‌های تشویقیمان را اینجا آورده‌ایم و همینطور داریم گسترش می‌دهیم بازار تحصیلات تکمیلی ما را شما حواستان باشد یک بازاری است که ۶۰۰ هزار دانشجوی کارشناسی ارشد و ۱۶۰ هزار دانشجوی دکترا الان سر کلاس‌های ما نشسته‌اند و همانطور که باز در برنامه هفتم پیش بینی شده قرار است با یک رشد مناسب ببریم به سمت پایان نامه‌ها و رساله‌های مسئله محور یک موضوعی را من خیلی دوست دارم روشن کنم و این است که بعضی‌ها فکر می‌کنند که اگر ما به تحقیقات بنیادی توجه کنیم انگار که از تحقیقات کاربردی باز مانده‌ایم یا تحقیقات بنیادی و کاربردی در جهت عکس هم هستند به هیچ وجه اینطور نیست شما نمی‌توانید نظام فناوری و اقتصادتان را بر پایه چهارچوبی قرار بدهید که برای خودتان نیست تحقیقات بنیادی را کشور‌هایی که روی آن سرمایه‌گذاری می‌کنند فناوری‌های مبتنی بر تحقیقات خودشان برای فناوری‌های بومی‌شان را باید بسازند بنابراین اصلاً کسی فکر نکند که ما تحقیقات بنیادی را قرار است بگذاریم کنار یا تحقیقات بنیادی یک چیزی است که نباید به آن پرداخت ما هنوز به سرانه یک مقاله ما ۸۲ هزار و خورده‌ای هیئت علمی داریم هنوز به سرانه یک مقاله بین المللی در کشور ما نرسیده‌ایم پس فکر نکنیم ما الان متوقف شویم روی تحقیقات بنیادی دیگر برویم روی تحقیقات کاربردی این‌ها همه در راستای هم هستند منتها من الان می‌خواهم یک مسئله‌ای را اضافه کنم برای اینکه ما بدانیم چقدر عملیاتی است یه وقت ممکن است شما یک ایده‌ای ممکن است داشته باشید که عملیاتی نباشد من می‌خواهم راجع به حمایت مالی از تحقیقاتی صحبت کنم که الان وجود دارد.
سوال: اگر آن چیزی که ما تولید می‌کنیم بر اساس نیاز باشد می‌شود اسمش را گذاشت که عملیاتی نباشد؟
صالحی: آقای دکتر یک کلمه‌ای را به نام تی آر الز نام بردند زنجیره تولید علم بهش ما می‌گوییم سطوح آمادگی فناوری من می‌دانید ۸ سال کارم با فناور‌ها و شرکت‌های دانش بنیان است هیچ محصول دانش بنیانی در بازار ما نیامده است به قول ما در تی آر ال ۹ که از تحقیقات پایه‌ای خودش گذشته باشد هیچ کسی نمی‌تواند از پله اول نردبان یک دفعه بپرد پله آخر یعنی تمام مسیر‌ها را طی کند و یک دفعه برود محصول تولید کند اگر شما تولید دانش نداشته باشید در تمام دنیا نسبت کاملاً مستقیمی بین تولیدات علمی شان و فناوری‌های بومی شان وجود دارد ما هنر خودمان باید این باشد که این نسبت را هرچه بیشتر کنیم یعنی نسبت تولید علم با فناوری را هی عددش را بزرگتر کنیم پس اگر کسی فکر می‌کند این آلمانی‌ها بعد از جنگ دوم این کار را کردند گفتند که چرا ما تحقیق کنیم برویم محصول تولید کنیم هرچه گشتند دیدند نمی‌توانند محصولی بر پایه علم دیگران تولید کنند حواستون هم به علم باشد علوم ما فقط علوم سخت نیستند من دارم راجع به علوم انسانی صحبت می‌کنم راجع به علوم اجتماعی صحبت می‌کنم راجع به مسائل جامعه صحبت می‌کنم.
سوال: آقای یوسفی همچنان به صورت تصویری ما را همراهی می‌کنید فکر می‌کنید که الزاماتی که باید فراهم شود بستر‌هایی که باید پررنگ شود و یا اشکالاتی که باید برطرف شود در حوزه تقویت پژوهش در ارتباط بیشتر با صنعت کدام موارد هستند تیتروار به ما بگویید؟
یوسفی: ببینید در خصوص ارتباط دانشگاه و صنعت ما باید آن حلقه‌های میانی را هم در نظر بگیریم دانشگاه یک سطحی از دانش را دارد ارائه می‌دهد، ولی خوب نهاد‌های دیگر هم وظایفی را بر عهده دارم پژوهشگاه‌ها و مراکز پژوهشی حلقه میانی ارتباط بین دانشگاه با صنعت و جامعه هستند باید این پژوهشگاه‌ها هم بتوانند آن وظایف دقیق‌تر و ماموریت‌های ویژه‌ای که بر عهده‌شان هست را به خوبی انجام بدهند در حوزه علوم انسانی اشاره کردند آقای دکتر به بحث مسئله محوری ما باید این مسائلی را که در حوزه علوم انسانی هم هست را دقت داشته باشیم در حوزه علوم انسانی مسائل عموماً چند بعدی و دارای پیچیدگی‌های بالایی هستند و شکل‌گیری آن ارتباط معمولا با دشواری‌های بیشتری همراه است همانطور که آمار‌ها هم این را به ما نشان می‌دهند ما در بحث پژوهش‌های تقاضا محور از نوع پایان نامه و رساله‌های دانشگاهی در کل آمارمان ۲ درصد است، ولی در حوزه علوم انسانی در حدود یک درصد است
سوال: یکی از این حلقه‌های میانی پارک‌های علم و فناوری هستند؟
زمانیان: من اجازه می‌خواهم یک روند تکاملی که بین پژوهش و فناوری است را برای حضرت عالی و بینندگان تشریح کنم ببینید تمام کشور‌هایی که به توسعه صنعتی رسیده‌اند ۴ مرحله اساسی را طی کرده‌اند تا به توسعه صنعتی رسیده‌اند مرحله اول توسعه آموزش بوده است اگر خاطرتان بوده باشد در طول انقلاب اسلامی ما یک مرحله آمدیم گفتیم که دانشگاه‌ها را توسعه دادیم تا جایی که توانستیم دانشگاه ایجاد کردیم چرا، چون یک جمعیت زیادی تشنه آموزش بودند و ما هم در واقع نیازمند افراد آموزش دیده‌ایم برای برنامه‌های بعدی لذا دانشگاه‌ها توسعه پیدا کردند مرحله بعدی توسعه پژوهش بود در یک برهه‌ای ما گفتیم که آقا شما بیاید کار‌های پژوهشی انجام بدهید و هر چقدر می‌توانید مقاله تولید کنید خیلی هم کار با کیفیت نداشتیم مرحله سوم رسیدن به توسعه صنعتی کیفی‌سازی پژوهش بود در این مرحله ما آمدیم گفتیم مقالاتی خیلی مد نظر هستند که از نظر جایگاه علمی جایگاه خیلی خوبی داشته باشند مثلاً می‌گفتیم مقاله کیو وان یا اینکه مثلاً مقالاتی که خیلی بهش ارجاع داده شده است در این زمینه ما موفق شدیم با اجازه آقای دکتر صالحی من عرض کنم مثلاً در سال ۲۰۲۱ ما ۲ درصد از دانشمندان دو درصد جهان را به خودمان اختصاص دادیم جمعیت ایران یک درصد جمعیت دنیا است یا ۳.۷ درصد مقالات پر ارجاع پر استناد را ما در ایران داشته‌ایم این نشان می‌دهد که کارهایمان کیفی شده مرحله آخر مرحله بسیار مهمی است به اسم مرحله فناوری ما الان ورود پیدا کرده‌ایم به مرحله فناوری لذا سال گذشته را مقام معظم رهبری آمدند سال دانش بنیان اعلام کردند وزیر علوم آمد یک معاونت جدیدی در وزارت علوم راه اندازی کرد به اسم معاونت فناوری و نوآوری ما برای توسعه صنعتی مجبوریم این بحث فناوری را جدی بگیریم علی رغم اینکه برخی از کشور‌های پیشرفته ۱۵۰ الی ۲۰۰ سال این مسیر را طی کرده‌اند ما به یمن انقلاب اسلامی طی چهل و اندی سال این مرحله را طی کردیم الان ما وارد فناوری شده‌ایم آمدیم پارک‌های علم و فناوری را توسعه دادیم الان حدود ۵۳ پارک علم و فناوری داریم ۱۰ هزار تا شرکت دانش بنیان لذا با تمام توان بحث فناوری را داریم طی می‌کنیم انشاالله امیدواریم که به سرمنزل مقصود برسیم.
سوال: خیلی از پژوهش‌ها هنوز تا کاربردی شدن فاصله دارند نیازمند بودجه است
صالحی: بله به مسئله خوبی را اشاره کردید بحث بودجه بحث بسیار مهمی است ما زیرساخت‌های خوبی را در کشورمان فراهم کرده‌ایم در سال‌های گذشته، ولی بیشتر باید به این زیرساخت‌ها توجه کنیم ببینید تحقیقات و فناوری در سطح بالا نیاز به امکانات سطح بالا دارد بنابراین حتماً همانطور که ما بحثمان این است همانطور که قانون پیش بینی کرده همان قانون اگر اجرا شود مطمئناً دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های ما ظرفیت این کار را دارند که بتوانند چه کار کنند پاسخ‌های درخور سوالات کشور ما و جامعه بدهند بنابراین دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های ما در تمام زمینه‌ها نه تنها در وزارت علوم من به شما عرض می‌کنم در وزارت بهداشت حتی در دانشگاه آزاد اسلامی این‌ها ما پژوهشگران بسیار خوبی داریم که این‌ها ظرفیت بسیار خوبی دارند اگر حمایت‌های مالی و همانطور که عرض کردم کشش بازاری که ما الان ایجاد کردیم این‌ها دست به دست هم بدهد مطمئن باشید که در حالی که تا به حال از پژوهش و فناوری بسیار شنیده‌ایم و به آن افتخار می‌کنیم در آینده خیلی بیشتر از پژوهش و فناوری خواهیم شنید و آثار پژوهش و فناوری و اثر دانشگاه‌ها را در رفع مشکلات جامعه و صنعت خواهیم دید.
شنبه ۲۵ آذر ۱۴۰۲
جلیلی
برنامه: گفتگوی ویژه خبری
موضوع: کاربردی کردن پژوهش‌ها با راه اندازی سامانه نظام ایده‌ها و نیاز‌ها
مجری: همانطور که در خبر‌ها دیدید و شنیدید وزیر علوم تحقیقات و فناوری از راه‌اندازی سامانه نظام ایده‌ها و نیاز‌ها موسوم به نان برای نمایه‌سازی نیاز‌های جامعه خبر داده است
در گفتگوی ویژه خبری امشب با حضور میهمانان: جناب آقای دکتر حسن زمانیان معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران به همراه جناب آقای دکتر صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم تحقیقات و فناوری می‌خواهیم راجع به کاربردی کردن پژوهش‌ها با راه‌اندازی این سامانه صحبت کنیم ابتدا پخش گزارش
سوال: آقای دکتر سامانه نان چرا نان؟
صالحی: نان مخفف نظام ایده‌ها و نیاز‌ها است وظیفه نان همرسانی نیاز‌های واقعی است و مسائل کشور با بخش تحقیقات که از طریق پایان نامه‌ها رساله‌ها و دوره‌های پسا دکترا انجام می‌شود بنابراین نان را ما فکر می‌کنیم که دیگر از نان شب واجب‌تر است برای اینکه ما بتوانیم نظام مسائل‌مان را
سوال: آقای دکتر صالحی حال پژوهش در کشور ما الان چطور است ما به لحاظ کیفی و کمی چقدر داریم پژوهش انجام می‌دهیم و چقدر این پژوهش‌ها برای ما کاربردی است و بر اساس نیاز‌های کشور؟
صالحی: ببینید ما نسبت به سرمایه گذاری که در حوزه پژوهش و فناوری کردیم خروجیمان فوق العاده بوده اینکه من می‌گویم نسبت به سرمایه‌گذاری
سوال: پس باید یک قدم بیاییم عقب‌تر؟
صالحی: بله ببینید در برنامه ششم توسعه قرار شده بود که ۴ درصد تولید ناخالص ملی به پژوهش اختصاص پیدا کند که این عدد هیچ وقت از هشت دهم فراتر نرفت نسبت به آن سرمایه‌گذاری که ما کردیم هیچ کشوری ما، چون این‌ها را بررسی کرده‌ایم با این سرمایه‌گذاری همچین خروجی نداشته است به عنوان مثال خدمتتان عرض کنم ظرف حدود ۲۵ سال کشور ما از رتبه پنجاه و سوم جهان به رتبه پانزدهم در تولیدات علمی نائل شده و اصلاً هیچ کشوری چنین رشد علمی را در طی ۲۰ سال گذشته تجربه نکرده پس باز تاکید من این است که با کار مضاعف و کوشش مضاعفی که پژوهشگران ما اساتید ما و دانشجویان ما انجام داده‌اند نقصان‌های سرمایه‌گذاری را در این زمینه پر کرده‌اند با توجه به سرمایه‌گذاری‌های زیادی که تمامی کشور‌های دنیا در حوزه پژوهش و فناوری دارند انجام می‌دهند ما باید یک مقدار در این زمینه تمرکز بیشتری کنیم استحضار دارید الان در برنامه هفتم توسعه هم مصوب شده است که تا پایان برنامه این عدد به دو درصد تولید ناخالص ملی برسد هرگونه سرمایه‌گذاری در این حوزه با جهت دهی‌هایی که الان در وزارت علوم تحقیقات و فناوری و کلاً در نظام پژوهشی و فناوری کشور اتفاق افتاده مطمئن باشید که هرگونه سرمایه‌گذاری در اینجا هزینه نیست بلکه سرمایه‌گذاری است برای دستیابی به هم فناوری و هم اقتصاد هم جایگاه علمی تمام این‌ها را همراه خواهد داشت.
سوال: آقای دکتر زمانیان الان آنچه که در این روند ما اگر بخواهیم هم آسیب شناسی کنیم و هم یک نگاه اجمالی بیندازیم وضعیتمان در کاربردی کردن پژوهش‌ها چطور پیش می‌رود ما چقدر پژوهش‌هایی تولید کرده‌ایم مقاله‌هایی تولید کرده‌ایم که توانسته گره‌ای از مشکلات صنعت ما باز کند؟
زمانیان:خدمت شما عرض کنم در دولت سیزدهم واقعاً توجه جدی شده است به اینکه پژوهش‌های ما کاربردی و مسئله محور شوند ۲ تا سند را من می‌خواهم خدمت شما عرض کنم که در واقع ما گام‌های خیلی موثری را برداشتیم در این راستا به عنوان مثال سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران به عنوان طلایه‌دار پژوهش‌های کاربردی الان به عنوان یک الگو در کشور مطرح است در این سازمان چه شده است ما آمده‌ایم آینده پژوهشی دنیا را تا سال ۲۰۵۰ بررسی و احصاء کردیم و دیدیم که دنیا روی محور‌های خاصی دارد حرکت می‌کند از جمله کوانتوم، هوش مصنوعی، میکروالکترونیک، بحث بهداشت و سلامت، بحث امنیت غذایی و بحث گرافین و سوخت پاک هیدروژن ما آنجا یک شورایی داریم به اسم شورای حکیمان آمده‌اند مشکلات کشور را به صورت ۲۴ طرح کلان کاربردی شناسایی کرده‌اند اساتید ما الان همشون متمرکز هستند روی پروژه‌هایی که کاربردی و مسئله محور هستند یا اینکه مثلاً در سازمان پژوهش‌ها از ۱۲ امتیاز پژوهشی که ما می‌دهیم برای ترفیع اساتید سه تا مقاله است بقیه‌اش در واقع بحث‌هایی است که منجر شده است به رفع مشکلات کشور و یا اینکه یه محصول صنعتی تولید شده است سوال آقای زمانیان اگر بخواهید به ما به مصداق بگویید مثال بگویید از همین پروژه‌ها و از همین طرح‌هایی که دارید پیاده می‌کنید؟
زمانیان: ببینید ما در سازمان پژوهش‌ها ۹ تا پژوهشکده به روز و تراز اول داریم در پژوهشکده‌های ما یک ایده وقتی خلق می‌شود تا تی آر ال ۴ تا تولید دانش فنی در پژوهشکده‌هایی پیش می‌رود بعد از تولید دانش فنی این دانش فنی در اختیار واحد‌های فناور سازمان قرار می‌گیرد همزمان ۹ تا پژوهشکده ۲۰۰ تا واحد فناور داریم واحد‌های فناور چه کار می‌کنند دانش فنی تولید شده را تبدیل به محصول می‌کنند.
سوال: یعنی در تمام طول این مدت آنچه که تولید کرده‌اید درخواست کنندگان پذیرفته‌اند و اجرا کرده‌اند؟ زمانیان: بله دو تا ما کار کرده‌ایم یا کار‌های ما منجر به تولید محصول صنعتی شده است یا یکی از نیاز‌های اصلی کشور را رفع کرده‌ایم مثلاً ما الان آمده‌ایم روی گرافین متمرکز شده‌ایم آینده صنعت دنیا دست گرافین است یا کربن زیرو یا مثلاً روی سوخت پاک هیدروژن داریم کار می‌کنیم سوخت پاک هیدروژن در واقع سوختی است که جایگزین سوخت‌های فسیلی خواهد شد لذا تمام برنامه‌های ما برنامه‌هایی است که منجر به تولید محصول صنعتی یا رفع نیاز کشور به صورت اساسی حالا صرف نظر از این من اگر وقت دارم یک توضیح دیگر خدمت شما عرض کنم.
سوال: من می‌خواهم راجع به این توضیح از آقای دکتر صالحی یک توضیحی بگیرم آقای دکتر صالحی آقای دکتر زمانیان می‌گویند که ما آنچه که داریم پیاده می‌کنیم متناسب است با نیاز کشور پس الان حلقه واسطه‌ای که ما همیشه داریم صحبتش را می‌کنیم حلقه گمشده‌ای که ارتباط صنعت، دانشگاه و بازار است آن چه موضوعی است کجاست چیست که شاید میزان کاربردی کردن پژوهش‌ها در گذشته کمتر و امروز با برنامه‌ریزی‌ها کمی بیشتر شده است؟
صالحی:به فرمایشات آقای دکتر من یک مطلبی را اضافه کنم، چون حوزه ارتباط با جامعه و صنعت در واقع در حوزه معاونت ما است اجازه بدهید یک آماری را خدمت شما عرض کنم در حال حاضر دانشگاه‌های وزارت علوم و تحقیقات و فناوری ما حدود ۱۲ هزار قرارداد ارتباط با جامعه و صنعت دارند یعنی تمام قرارداد‌های کاربردی که مشتری دارد و مشتری آمده هزینه کرده و ارزش این قرارداد‌ها یک چیزی حدود ۶۰۰۰ میلیارد تومان است پس همین الان در یعنی اگر این عدد را شما به ۲۸۰۰۰ نفر وزارت علوم تقسیم کنید هر هیئت علمی ما به طور متوسط مبلغ قراردادی حدود ۲۰۰ میلیون تومان دارد قرارداد می‌بندد پس الان ببینید الان این اتفاق دارد می‌افتد حلقه‌ای که شما می‌فرمایید نظام نان من می‌خواهم چند تا اتفاق خیلی خوبی را که در کشور افتاده خدمت شما و بینندگان محترم عرض کنم شما فرمودید راجع به نان من صحبت کنم ببینید نان نظام ایده‌ها و نیاز‌ها این است که تمامی بخش‌های دولتی و خصوصی نیاز‌های واقعی‌شان را می‌آیند در آنجا ثبت می‌کنند خوب چه مکانیزمی وجود دارد که اصلاً این اتفاق بیفتد چطور تحقیقات ما می‌رود به آن سمت چند مشوق ببینید ما در وزارت علوم چه اهرم‌هایی داریم که میتوانیم این کار را بکنیم ما الان آیین نامه‌ای که از ابتدای سال ۱۴۰۲ مصوب شده و دارد در دانشگاه اجرا می‌شود برای پایه‌های تشویقی فرض کنید هم ارتقا در آن هست هم مسائل مالی در آن است کاملاً مستقیماً متصل شده به نان یعنی هر کسی پایان نامه‌ها و رساله‌هایش را از نان انتخاب کند در آنجا مشوق‌هایی را ما برایش پیشنهاد می‌دهیم.
سوال:به ما می‌گویید که این مشوق‌ها مثلاً چیست؟
صالحی: مثلاً شما فرض کنید مثلاً اگر سه تا رساله دکترا یک نفر و یا چند پایان نامه کارشناسی ارشد بر اساس مسائلی که در نان مطرح شده بگیرد یک یا دو پایه تشویقی می‌گیرد که به هر حال از اساتید دانشگاه می‌دانند که این پایه تشویقی به چه صورتی کار خواهد کرد بحث اعتبار ویژه می‌دانید آن اعتبار ویژه که همه اساتید دانشگاه تحقیقاتشان را آنجا انجام می‌دهند ما الان مصووبه‌ای را داریم که حتی این مصوبه آیین نامه جامع اعتبار ویژه در برنامه هفتم توسعه هم از آن ذکر شده در آیین نامه اعتبار ویژه ذکر شده که اگر کسانی بروند تحقیقاتشان را بر اساس سامانه نان برنامه‌ریزی کنند باز آنجا ضرایب دو برابری و سه برابری برای اعتبار ویژه‌شان هست این موضوع در آیین نامه ارتقا هم الان که دارد بازبینی می‌شود می‌آید جالب است بدانید که بحث نان در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ هم کاملاً از آن نام برده شده و حمایت‌هایی را داشته پس ببینید ما سیاست‌های تشویقی و ترغیبی آوردیم پشت سر نان از آن طرف چه اتفاقی افتاده من یک مثال باز خدمت شما بزنم.
سوال:مجاب می‌کند کسی را که در این سامانه است حالا یا به عنوان درخواست کننده یا به عنوان پژوهشگر یا نهاد پژوهشی؟
صالحی: همان کاری را که موقعی که می‌خواستیم رشد مقالات را داشته باشیم ما قبلاً انجام دادیم یعنی وقتی می‌خواستیم به اصطلاح این کار را انجام بدهیم این سیاست‌های تشویقی را در موضوعات تولیدات علمی داشتیم بنابراین ما فکر می‌کنیم این سیاست‌ها حتماً کار خواهد کرد و این یک مثالی بود از اینکه من خدمت شما عرض کنم پس عرض اول این بوده که اینطور نبوده است که ما نداشته باشیم الان ۱۲ هزار طرح وزارت علوم طرح‌های ارتباط با صنعت دارد، ولی ما مطمئن هستیم که در آینده تعداد این‌ها به شدت افزایش پیدا خواهد کرد بعداً من راجع به قانون جهش تولید دانش بنیان که یکی از بندهایش حمایت مالی این قضیه هم آنجا پیش بینی شده پس بدون حمایت مالی که این اتفاق نخواهد افتاد حمایت مالی را هم من بعداً توضیح می‌دهم که چطور پشت سر این برنامه‌ریزی‌ها آمده.
سوال: حمایت‌های مالی برمی‌گردد به آقای زمانیان که حتماً ازشون می‌پرسم آقای هادی یوسفی پژوهشگر مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی هم به جمع ما اضافه شدند سوال هم از جانب آقای دکتر صالحی و هم از جانب آقای دکتر زمانیان ۱ عدد و رقم‌هایی در ارتباط با میزان پژوهش‌هایی که کاربردی هست در کشور در حوزه‌های مختلف ارائه شده، اما بپرسم که مرکز پژوهش‌های مجلس هم آماری دارد از اینکه چقدر از پژوهش‌های دانشگاهی و تحقیقاتی که دارد انجام می‌شود کاربردی است در حوزه‌های مختلف از جمله در صنعت و منجر به حل مشکلات این حوزه‌ها شده است؟
یوسفی: راجع به سوالی که فرمودید ببینید آمار‌های مختلفی وجود دارد درست است ما رشد تولیدات علمی‌مان در کشور به شدت بالا رفته طی حدود ۲۰ سالی که گذشته، ولی خوب این رشد تولیدات علمی منجر به همان فرمایشی که شما می‌فرمایید ارتباط دانشگاه با صنعت و حل مسائل جامعه به آن صورت مطلوبی که باید باشد هنوز نشده یکی از نمود‌های بارز پژوهش‌های دانشگاهی که می‌توانند کاربردی باشند بحث پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشجویی است ما وقتی میاییم آمار تقاضا محور بودن پایان نامه‌ها و رساله‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم می‌بینیم که کمتر از دو درصد پایان نامه‌ها و رساله‌های ما هنوز تقاضا محور است این خوب هنوز جای کار زیادی دارد یا وقتی مثلاً می‌آییم بحث شاخص ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه را که یکی از زیر شاخصه‌های شاخص جهانی نوآوری است بررسی می‌کنیم می‌بینیم که ما همچنان مطلوبی نداریم و تقریباً می‌شود گفت ما در دهه گذشته یک افت فاحش هم داشته‌ایم که از رتبه ۸۱ به رتبه ۱۲۱ رسیدیم یعنی افت کرده‌ایم یا وقتی مثلاً بحث سرانه درآمد‌های اعضای هیئت علمی از بحث قرارداد‌های پژوهشی را بررسی می‌کنیم عدد و رقم طبق فرمایش‌های دکتر صالحی افزایش پیدا کرده، ولی وقتی ما بخواهیم شاخص تورم را در آن دخیل کنیم این سرانه با قیمت دلار سال ۹۲ می‌بینیم که کاهش پیدا کرده تقریباً یک دهه پیش این رقم برای هر عضو هیئت علمی حول و حوش ۱۰ هزار دلار بود که الان می‌شود گفت که کمتر از ۵۰۰۰ دلار است یعنی گزارش‌ها این را نشان می‌دهد.
سوال: آقای یوسفی ما، چون می‌خواهیم پله پله بحث را ادامه بدهیم و با هم پیش برویم چند نکته را اشاره کردید من از شما اجازه می‌خواهم که پاسخ‌ها را هم از زبان آقای صالحی بگیرم و هم از آقای دکتر زمانیان اشاره کردید الان علی رغم کار‌هایی که انجام شده همچنان وضعیت صنعت و دانشگاه و ارتباط‌هایی که دارد بینشان به وجود آمده و یا به وجود می‌آید همچنان وضعیت خوبی نیست؟
زمانیان: خدمت شما عرض کنم حالا یک بخشی از پاسخ آقای دکتر برمی‌گردد به آقای دکتر صالحی که انشالله توضیح خواهند داد ببینید واقعاً گپ بین پژوهش و صنعت یا دانشگاه و صنعت را همین سامانه نان به خوبی پوشش داده است در حال حاضر ۱۰ هزار نیاز
سوال: پوشش داده است یا پوشش خواهد داد؟
زمانیان: پوشش داده است ببینید ۱۰ هزار نیاز الان از طرف صنعت در سامانه نان بارگذاری شده است حدود ۶۰۰۰ ایده هم از طرف ایده پردازان یا از طرف متخصصین ما در واقع در این سامانه بارگذاری شده است.
سوال: این چقدر است نسبت به نیاز جامعه و آن نیازی که حوزه‌های مختلف و صنایع مختلف ما نیاز دارند می‌خواهیم مقایسه کنیم آیا آن چیزی که انجام شده کفایت می‌کند یا نه؟
زمانیان: کفایت نمی‌کند، چون سامانه در حال جلو رفتن و پیشروی است لذا ببینید همه آن‌هایی که احساس کردند نیاز دارند به پژوهش‌های دانشگاهی آمدند ورود پیدا کرده‌اند در سامانه نان قسمت‌های مختلف جامعه آمده‌اند لینک شده‌اند مثلاً وزارت نفت وزارت بهداشت وزارت صنعت و سایر قسمت‌های جامعه که نیازمند پژوهش هستند.
سوال: یک نکته آقای دکتر زمانیان این اختیار است از سوی صنعت‌های مختلف که این ارتباط را برقرار کنند یا الزام است؟
زمانیان: اختیار است، ولی پشتش مشوق‌های خیلی زیادی است حالا ما یک بحث دیگری داریم بحث ارتباط دانشگاه صنعت و بازار با ابتکار خیلی خوبی که وزیر محترم به خرج دادند اخیراً سامانه‌ای در حال راه‌اندازی است به نام جان جریان اقتصادی نوین من هفته قبل در استان کرمان بازدید داشتم از چند صنعت و کارخانه خیلی‌هایشان گله‌مند بودند از این‌ها رویت پذیری لازم را ندارند این سامانه جان به خوبی این قضیه را دارد حل می‌کند ببینید سامانه جان تمام آن‌هایی که
سوال: آقای دکتر من یک سوال دارم وقتی ما هنوز در بخش اول یعنی بخش ارتباط صنعت و دانشگاه دچار چالش هستیم و بعضاً باید اقداماتی را انجام بدهیم الزاماتی را فراهم کنیم بستر‌هایی اصلاح شود میتوانیم بخش دوم یعنی ارتباط صنعت و بازار را به خوبی فراهم کنیم؟
زمانیان: بله ببینید خیلی از شرکت‌های دانش بنیان ما، ما یک پژوهش داشتیم در دانشگاه آمده توسط شرکت‌های دانش بنیان تجاری‌سازی شده است و تبدیل به محصول شده است خیلی از شرکت‌های دانش بنیان ما در بحث بازار دچار مشکل شده‌اند می‌گویند که ما رویت پذیری مان کم است محصولات ما را نتوانستیم بفروشیم، ولی سامانه جان چه کار می‌کند در این سامانه جان همه آن‌هایی که تولید محصول دانش بنیان داشته‌اند می‌آیند محصولشان را بارگذاری می‌کنند همه آن‌هایی هم که نیاز به خرید محصول دارند مراجعه می‌کنند به این فن بازار دیجیتالی که الان بزرگترین بازار دیجیتالی کشور را تشکیل داده علاوه بر بحث عرضه و تقاضا آنجا حتی یک پله مترقی گر است بحث سفارش گیری است شما یک کالایی نیاز دارید که در جامعه و یا در تولیدات موجود وجود ندارد آنجا شما سفارش می‌دهید کسانی که کارشان تولید کالا است برای شما تولید کالا خواهند کرد علاوه بر این مقوله ما آنجا حتی خرید کالای قسطی هم داریم و یا اینکه آنجا مکانیزمی تعبیه شده است که حتی وام در اختیار خریداران قرار بگیرد که بتوانند به راحتی محصولشان را خرید کنند.
سوال: آقای دکتر صالحی من دو بخش سوالم را بپرسم یک بخش برمی‌گردد به صحبت‌های آقای دکتر زمانیان که ما الان در جهت ورود پررنگ‌تر دانش بنیان‌ها وزارت علوم دارد چه اقداماتی را انجام می‌دهد یک نکته‌ای را آقای یوسفی به آن اشاره کردند و گفتند ما همچنان که داریم مقاله و پژوهش داریم تولید می‌کنیم، اما پژوهش‌های تقاضا محور ما باز هم عدد قابل توجهی نیست؟
صالحی: ببینید من راجع به نان صحبت کردم که این یک مسیر رو به گسترش است برای اینکه این اتفاق بیفتد ما سیاست‌های تشویقیمان را اینجا آورده‌ایم و همینطور داریم گسترش می‌دهیم بازار تحصیلات تکمیلی ما را شما حواستان باشد یک بازاری است که ۶۰۰ هزار دانشجوی کارشناسی ارشد و ۱۶۰ هزار دانشجوی دکترا الان سر کلاس‌های ما نشسته‌اند و همانطور که باز در برنامه هفتم پیش بینی شده قرار است با یک رشد مناسب ببریم به سمت پایان نامه‌ها و رساله‌های مسئله محور یک موضوعی را من خیلی دوست دارم روشن کنم و این است که بعضی‌ها فکر می‌کنند که اگر ما به تحقیقات بنیادی توجه کنیم انگار که از تحقیقات کاربردی باز مانده‌ایم یا تحقیقات بنیادی و کاربردی در جهت عکس هم هستند به هیچ وجه اینطور نیست شما نمی‌توانید نظام فناوری و اقتصادتان را بر پایه چهارچوبی قرار بدهید که برای خودتان نیست تحقیقات بنیادی را کشور‌هایی که روی آن سرمایه‌گذاری می‌کنند فناوری‌های مبتنی بر تحقیقات خودشان برای فناوری‌های بومی‌شان را باید بسازند بنابراین اصلاً کسی فکر نکند که ما تحقیقات بنیادی را قرار است بگذاریم کنار یا تحقیقات بنیادی یک چیزی است که نباید به آن پرداخت ما هنوز به سرانه یک مقاله ما ۸۲ هزار و خورده‌ای هیئت علمی داریم هنوز به سرانه یک مقاله بین المللی در کشور ما نرسیده‌ایم پس فکر نکنیم ما الان متوقف شویم روی تحقیقات بنیادی دیگر برویم روی تحقیقات کاربردی این‌ها همه در راستای هم هستند منتها من الان می‌خواهم یک مسئله‌ای را اضافه کنم برای اینکه ما بدانیم چقدر عملیاتی است یه وقت ممکن است شما یک ایده‌ای ممکن است داشته باشید که عملیاتی نباشد من می‌خواهم راجع به حمایت مالی از تحقیقاتی صحبت کنم که الان وجود دارد.
سوال: اگر آن چیزی که ما تولید می‌کنیم بر اساس نیاز باشد می‌شود اسمش را گذاشت که عملیاتی نباشد؟
صالحی: آقای دکتر یک کلمه‌ای را به نام تی آر الز نام بردند زنجیره تولید علم بهش ما می‌گوییم سطوح آمادگی فناوری من می‌دانید ۸ سال کارم با فناور‌ها و شرکت‌های دانش بنیان است هیچ محصول دانش بنیانی در بازار ما نیامده است به قول ما در تی آر ال ۹ که از تحقیقات پایه‌ای خودش گذشته باشد هیچ کسی نمی‌تواند از پله اول نردبان یک دفعه بپرد پله آخر یعنی تمام مسیر‌ها را طی کند و یک دفعه برود محصول تولید کند اگر شما تولید دانش نداشته باشید در تمام دنیا نسبت کاملاً مستقیمی بین تولیدات علمی شان و فناوری‌های بومی شان وجود دارد ما هنر خودمان باید این باشد که این نسبت را هرچه بیشتر کنیم یعنی نسبت تولید علم با فناوری را هی عددش را بزرگتر کنیم پس اگر کسی فکر می‌کند این آلمانی‌ها بعد از جنگ دوم این کار را کردند گفتند که چرا ما تحقیق کنیم برویم محصول تولید کنیم هرچه گشتند دیدند نمی‌توانند محصولی بر پایه علم دیگران تولید کنند حواستون هم به علم باشد علوم ما فقط علوم سخت نیستند من دارم راجع به علوم انسانی صحبت می‌کنم راجع به علوم اجتماعی صحبت می‌کنم راجع به مسائل جامعه صحبت می‌کنم.
سوال: که همه باید همزمان توأمان افزایش پیدا کند آقای دکتر زمانیان سر تکان دادند به نشان تایید همه صحبت‌های شما اجازه بدهید اول یک گزارش ببینیم برگردیم ادامه بحث را پی بگیریم
پخش گزارش
سوال: آقای یوسفی همچنان به صورت تصویری ما را همراهی می‌کنید فکر می‌کنید که الزاماتی که باید فراهم شود بستر‌هایی که باید پررنگ شود و یا اشکالاتی که باید برطرف شود در حوزه تقویت پژوهش در ارتباط بیشتر با صنعت کدام موارد هستند تیتروار به ما بگویید؟
یوسفی: ببینید در خصوص ارتباط دانشگاه و صنعت ما باید آن حلقه‌های میانی را هم در نظر بگیریم دانشگاه یک سطحی از دانش را دارد ارائه می‌دهد، ولی خوب نهاد‌های دیگر هم وظایفی را بر عهده دارم پژوهشگاه‌ها و مراکز پژوهشی حلقه میانی ارتباط بین دانشگاه با صنعت و جامعه هستند باید این پژوهشگاه‌ها هم بتوانند آن وظایف دقیق‌تر و ماموریت‌های ویژه‌ای که بر عهده‌شان هست را به خوبی انجام بدهند در حوزه علوم انسانی اشاره کردند آقای دکتر به بحث مسئله محوری ما باید این مسائلی را که در حوزه علوم انسانی هم هست را دقت داشته باشیم در حوزه علوم انسانی مسائل عموماً چند بعدی و دارای پیچیدگی‌های بالایی هستند و شکل‌گیری آن ارتباط معمولا با دشواری‌های بیشتری همراه است همانطور که آمار‌ها هم این را به ما نشان می‌دهند ما در بحث پژوهش‌های تقاضا محور از نوع پایان نامه و رساله‌های دانشگاهی در کل آمارمان ۲ درصد است، ولی در حوزه علوم انسانی در حدود یک درصد است یعنی در حوزه‌های علمی دیگر مثل فنی و مهندسی و کشاورزی وضعیتمان به نسبت بهتر است، ولی در حوزه علوم انسانی (صدا قطع شد)
سوال: متشکرم آقای یوسفی یک اشکالات اینترنتی به وجود آمد در طول این گفتگو اشاره کردند به حلقه‌های میانی آقای دکتر زمانیان و یکی از این حلقه‌های میانی پارک‌های علم و فناوری هستند؟
زمانیان: من اجازه می‌خواهم یک روند تکاملی که بین پژوهش و فناوری است را برای حضرت عالی و بینندگان تشریح کنم ببینید تمام کشور‌هایی که به توسعه صنعتی رسیده‌اند ۴ مرحله اساسی را طی کرده‌اند تا به توسعه صنعتی رسیده‌اند مرحله اول توسعه آموزش بوده است اگر خاطرتان بوده باشد در طول انقلاب اسلامی ما یک مرحله آمدیم گفتیم که دانشگاه‌ها را توسعه دادیم تا جایی که توانستیم دانشگاه ایجاد کردیم چرا، چون یک جمعیت زیادی تشنه آموزش بودند و ما هم در واقع نیازمند افراد آموزش دیده‌ایم برای برنامه‌های بعدی لذا دانشگاه‌ها توسعه پیدا کردند مرحله بعدی توسعه پژوهش بود در یک برهه‌ای ما گفتیم که آقا شما بیاید کار‌های پژوهشی انجام بدهید و هر چقدر می‌توانید مقاله تولید کنید خیلی هم کار با کیفیت نداشتیم مرحله سوم رسیدن به توسعه صنعتی کیفی‌سازی پژوهش بود در این مرحله ما آمدیم گفتیم مقالاتی خیلی مد نظر هستند که از نظر جایگاه علمی جایگاه خیلی خوبی داشته باشند مثلاً می‌گفتیم مقاله کیو وان یا اینکه مثلاً مقالاتی که خیلی بهش ارجاع داده شده است در این زمینه ما موفق شدیم با اجازه آقای دکتر صالحی من عرض کنم مثلاً در سال ۲۰۲۱ ما ۲ درصد از دانشمندان دو درصد جهان را به خودمان اختصاص دادیم جمعیت ایران یک درصد جمعیت دنیا است یا ۳.۷ درصد مقالات پر ارجاع پر استناد را ما در ایران داشته‌ایم این نشان می‌دهد که کارهایمان کیفی شده مرحله آخر مرحله بسیار مهمی است به اسم مرحله فناوری ما الان ورود پیدا کرده‌ایم به مرحله فناوری لذا سال گذشته را مقام معظم رهبری آمدند سال دانش بنیان اعلام کردند وزیر علوم آمد یک معاونت جدیدی در وزارت علوم راه اندازی کرد به اسم معاونت فناوری و نوآوری ما برای توسعه صنعتی مجبوریم این بحث فناوری را جدی بگیریم علی رغم اینکه برخی از کشور‌های پیشرفته ۱۵۰ الی ۲۰۰ سال این مسیر را طی کرده‌اند ما به یمن انقلاب اسلامی طی چهل و اندی سال این مرحله را طی کردیم الان ما وارد فناوری شده‌ایم آمدیم پارک‌های علم و فناوری را توسعه دادیم الان حدود ۵۳ پارک علم و فناوری داریم ۱۰ هزار تا شرکت دانش بنیان لذا با تمام توان بحث فناوری را داریم طی می‌کنیم انشاالله امیدواریم که به سرمنزل مقصود برسیم.
سوال: متشکرم آقای دکتر صالحی پژوهش برای اینکه کاربردی شود در گفتگو اشاره کردیم که خیلی از پژوهش‌ها هنوز تا کاربردی شدن فاصله دارند نیازمند بودجه است سازمان برنامه و بودجه اعتبارات بودجه‌ای منابعی که باید اختصاص پیدا کند و الزاماتی که برای کاربردی کردن پژوهش‌ها فراهم شود؟
صالحی: بله به مسئله خوبی را اشاره کردید بحث بودجه بحث بسیار مهمی است ما زیرساخت‌های خوبی را در کشورمان فراهم کرده‌ایم در سال‌های گذشته، ولی بیشتر باید به این زیرساخت‌ها توجه کنیم ببینید تحقیقات و فناوری در سطح بالا نیاز به امکانات سطح بالا دارد بنابراین حتماً همانطور که ما بحثمان این است همانطور که قانون پیش بینی کرده همان قانون اگر اجرا شود مطمئناً دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های ما ظرفیت این کار را دارند که بتوانند چه کار کنند پاسخ‌های درخور سوالات کشور ما و جامعه بدهند بنابراین دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های ما در تمام زمینه‌ها نه تنها در وزارت علوم من به شما عرض می‌کنم در وزارت بهداشت حتی در دانشگاه آزاد اسلامی این‌ها ما پژوهشگران بسیار خوبی داریم که این‌ها ظرفیت بسیار خوبی دارند اگر حمایت‌های مالی و همانطور که عرض کردم کشش بازاری که ما الان ایجاد کردیم این‌ها دست به دست هم بدهد مطمئن باشید که در حالی که تا به حال از پژوهش و فناوری بسیار شنیده‌ایم و به آن افتخار می‌کنیم در آینده خیلی بیشتر از پژوهش و فناوری خواهیم شنید و آثار پژوهش و فناوری و اثر دانشگاه‌ها را در رفع مشکلات جامعه و صنعت خواهیم دید.
پایان
