سماق قهوه‌ای نوعی ادویه است که از میوه‌های درختچه سماق به دست می‌آید. این ادویه دارای طعمی ترش و گس است و در آشپزی بسیاری از کشور‌های جهان، از جمله ایران، به عنوان چاشنی استفاده می‌شود. سماق قهوه‌ای همچنین دارای خواص دارویی متعددی است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
به گزارش بیتوته، سماق قهوه‌ای یکی از انواع سماق است که از درختچه‌ای به نام ارنیکا (Rhus coriaria) به دست می‌آید. این درختچه بومی مناطق مدیترانه‌ای است و در ایران نیز در استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، کرمانشاه، خراسان رضوی و گلستان کشت می‌شود.
سماق قهوه‌ای دارای طعمی ترش و گس است و به عنوان چاشنی در بسیاری از غذا‌های ایرانی، به ویژه کباب، استفاده می‌شود. علاوه بر کاربرد در آشپزی، سماق قهوه‌ای خواص دارویی و درمانی نیز دارد.
ادویه سماق بر مبنای نوع میوه و فراوری آن به دو نوع تقسیم می‌شود:
- سماق قهوه‌ای
خداحافظی قطعی با چربی‌های دور شکم! (تضمینی، از شب تا صبح)
- سماق قرمز
تفاوت سماق قهوه‌ای با سماق قرمز:
سماق قهوه‌ای و سماق قرمز هر دو دارای خواص فراوان بوده و مزه‌ای ترش شبیه لیمو دارند، اما در مواردی با یکدیگر متفاوتند:
- در سماق قرمز پوست میوه به صورت کامل گرفته می‌شود، اما در سماق قهوه‌ای اینطور نیست.
- سماق قرمز و سماق قهوه‌ای در زمان چیده شدن متفاوتند، سماق قرمز زمانی چیده می‌شود که میوه هنوز قرمز است به همین دلیل رنگ پودر آن قرمز خواهد بود.
- سماق قهوه‌ای کمی ترش‌تر بوده و ترشی سماق قرمز کمتر است.
- سماق قرمز نسبت به سماق قهوه‌ای سطح و بافتی صاف و یکدست‌تر دارد.
سماق قهوه‌ای یک درختچه یا درخت کوچک با رشد سریع است که ارتفاع آن تا ۳۰ فوت می‌رسد. دارای ساقه‌های باریک و منشعب با رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز است. برگ‌ها مرکب به شکل پینه‌ای هستند و دارای ۷ تا ۱۳ جفت برگچه بیضی شکل و دارای لبه‌های دندانه دار هستند. برگچه‌ها در پاییز به رنگ قرمز یا نارنجی درخشان در می‌آیند.
سماق قهوه‌ای منبع غنی از ویتامین ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان‌ها است. به خصوص سرشار از ویتامین C است که نقش حیاتی در عملکرد سیستم ایمنی و تولید کلاژن دارد.
سماق قهوه‌ای همچنین حاوی ویتامین A است که یک ماده مغذی ضروری برای بینایی و سلامت چشم است. علاوه بر این، منبع خوبی از پتاسیم است که فشار خون و عملکرد عضلات را تنظیم می‌کند.
سماق قهوه‌ای مدت هاست که توسط قبایل بومی آمریکا که از آن برای درمان انواع بیماری‌ها استفاده می‌کردند، به خاطر ارزش دارویی آن شناخته شده است. پوست، برگ‌ها و توت‌های آن حاوی مجموعه‌ای غنی از ترکیبات فعال زیستی از جمله تانن ها، اسید گالیک و فلاونوئید‌ها هستند که به خواص درمانی متنوع آن کمک می‌کنند.
سماق قهوه‌ای دارای اثرات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی قوی است و آن را به یک نامزد امیدوارکننده برای کاهش شرایط مختلف التهابی تبدیل می‌کند. مطالعات نشان داده اند که عصاره آن می‌تواند استرس اکسیداتیو را کاهش دهد، نشانگر‌های التهاب را کاهش دهد و از سلول‌ها در برابر آسیب ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت کند.
سماق قهوه‌ای فعالیت ضد میکروبی در برابر باکتری‌ها و قارچ‌های مختلف نشان داده است. نشان داده شده است که عصاره‌های آن از رشد پاتوژن‌های رایج جلوگیری می‌کند و کاربرد‌های بالقوه‌ای را در درمان عفونت‌ها و بهبود زخم‌ها نشان می‌دهد.
تحقیقات نشان می‌دهد که سماق قهوه‌ای ممکن است مزایای بالقوه‌ای برای مدیریت دیابت داشته باشد. مطالعات نشان داده‌اند که عصاره آن می‌تواند سطح قند خون را کاهش دهد، حساسیت به انسولین را بهبود بخشد و استرس اکسیداتیو مرتبط با دیابت را کاهش دهد.
مطالعات اولیه نشان می‌دهد که سماق قهوه‌ای ممکن است دارای خواص ضد سرطانی باشد. عصاره‌های آن باعث القای آپوپتوز در سلول‌های سرطانی، مهار رشد تومور و کاهش تهاجم سلول‌های سرطانی می‌شود.
سماق قهوه‌ای دارای خاصیت ادرار آور است که می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند. مطالعات نشان داده اند که سماق قهوه‌ای می‌تواند فشار خون سیستولیک و دیاستولیک را در افراد مبتلا به فشار خون بالا کاهش دهد.
سماق قهوه‌ای حاوی اسید‌های چرب اشباع نشده است که با کاهش کلسترول بد خون و افزایش کلسترول خوب خون، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش می‌دهد.
خواص سماق قهوه‌ای ادویه‌ای بی نظیرخواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی از خواص دارویی سماق قهوه‌ای می‌باشد.
سماق قهوه‌ای دارای فیبر بالایی است که می‌تواند به کاهش وزن کمک کند. مطالعات نشان داده‌اند که سماق قهوه‌ای می‌تواند اشتها را کاهش دهد و به افزایش احساس سیری کمک کند.
سماق قهوه‌ای دارای خاصیت ضد میکروبی است که می‌تواند به بهبود ورم گلو کمک کند. مطالعات نشان داده اند که سماق قهوه‌ای می‌تواند رشد باکتری‌های عامل ورم گلو را مهار کند.
سماق قهوه‌ای حاوی ترکیباتی است که می‌توانند به سلامت زنان کمک کنند. سماق قهوه‌ای به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی، می‌تواند به کاهش درد و التهاب در دوران قاعدگی کمک کند. مطالعات نشان داده اند که سماق قهوه‌ای می‌تواند به بهبود سلامت باروری کمک کند.
سماق قهوه‌ای دارای خاصیت آنتی اکسیدانی قوی است که می‌تواند به محافظت از بدن در برابر سرطان کمک کند. مطالعات نشان داده اند که سماق قهوه‌ای می‌تواند رشد سلول‌های سرطانی را مهار کند و از گسترش سرطان جلوگیری کند.
همانطور که در بالا اشاره شد، سماق قهوه‌ای دارای خواص ادرار آور است و می‌تواند به دفع سموم از بدن کمک کند.
سماق قهوه‌ای دارای خواص ملین است و می‌تواند به بهبود حرکات روده و جلوگیری از یبوست کمک کند. این ادویه همچنین دارای خواص ضد التهابی است و می‌تواند به کاهش التهاب در دستگاه گوارش کمک کند.
سماق قهوه‌ای به دلیل داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی قوی، می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن و جلوگیری از بیماری‌های عفونی کمک کند.
سماق قهوه‌ای دارای خواص تصفیه کننده خون است و می‌تواند به بهبود گردش خون و کاهش کلسترول خون کمک کند.
سماق قهوه‌ای در طب سنتی برای درمان بیماری‌هایی مانند سوزاک و سل استفاده می‌شود.
سماق قهوه‌ای حاوی مقادیری از کلسیم و منیزیم است که می‌توانند به تقویت استخوان‌ها و پیشگیری از پوکی استخوان کمک کنند.
سماق قهوه‌ای دارای خواص ضد التهابی است و می‌تواند به کاهش التهاب در معده و روده کمک کند. این ادویه همچنین دارای خواص قابض است و می‌تواند به جلوگیری از خونریزی معده کمک کند.
خواص سماق قهوه‌ای ادویه‌ای بی نظیرتصفیه‌ی خون از خاصیت سماق قهوه‌ای می‌باشد.
سماق قهوه‌ای نه تنها دارای اهمیت دارویی است، بلکه به عنوان یک ماده آشپزی با ارزش نیز عمل می‌کند. یکی از ادویه‌های محبوب در خاورمیانه است. طعم منحصر به فرد سماق‌ها، طعم ترش و مرکباتی را به غذا‌ها اضافه می‌کند و طعم گوشت، سبزیجات و نوشیدنی‌ها را افزایش می‌دهد.
قبایل بومی آمریکا به طور سنتی از سماق قهوه‌ای به روش‌های مختلفی استفاده می‌کردند، از جمله:
چای دارویی: از جوشانده پوست سماق قهوه‌ای برای درمان اسهال، اسهال خونی و گلودرد استفاده می‌شد.
غرغره برای زخم‌های دهان: چایی که از برگ‌های سماق قهوه‌ای تهیه می‌شد، برای غرغره کردن زخم‌ها و درد‌های دهان استفاده می‌شد.
التیام زخم: پوست خشک و پودر شده روی زخم‌ها برای بهبود و کاهش التهاب اعمال می‌شود.
خواص سماق قهوه‌ای ادویه‌ای بی نظیرآشنایی با درخت سماق قهوه‌ای
با وجود فواید فراوان سماق قهوه ای، مصرف زیاد آن می‌تواند مضر باشد. از جمله مضرات احتمالی سماق قهوه‌ای می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
حساسیت: در برخی افراد ممکن است مصرف سماق قهوه‌ای باعث حساسیت شود. علائم حساسیت به سماق قهوه‌ای عبارتند از: خارش، قرمزی، تورم، و کهیر.
آسیب به معده: مصرف زیاد سماق قهوه‌ای می‌تواند باعث آسیب به معده شود.
در حالی که سماق قهوه‌ای به طور کلی در صورت مصرف متعادل بی خطر تلقی می‌شود، توجه به این نکته مهم است که مصرف بیش از حد ممکن است باعث ناراحتی گوارشی از جمله تهوع، استفراغ و اسهال شود. زنان باردار یا شیرده باید قبل از استفاده از سماق قهوه‌ای با پزشک خود مشورت کنند.
سماق قهوه‌ای معمولاً به صورت پودر یا دانه مصرف می‌شود. این ادویه را می‌توان به غذا‌های مختلفی مانند کباب، سبزیجات، و سالاد اضافه کرد. همچنین می‌توان از سماق قهوه‌ای برای تهیه ترشی، سس، و مربا استفاده کرد.
نکته: برای تهیه سماق قهوه ای، میوه‌های سماق را پس از رسیدن، جمع آوری کرده و خشک می‌کنند. سپس میوه‌های خشک شده را آسیاب کرده و پودر سماق قهوه‌ای را تهیه می‌کنند.
سماق علاوه بر طعم دهنده‌ای دلپذیر برای غذا‌های مختلف، می‌تواند برای اسانس‌های آن نیز برای ایجاد یک روغن یا سرکه طعم دار استفاده شود، عملی که قدمت آن به روم باستان بازمی گردد. بوته‌های سماق‌ها را می‌جوشانند، آبکش می‌کنند و فشرده می‌کنند و اسانس‌ها را با روغن زیتون یا سرکه مخلوط می‌کنند. روغن یا سرکه طعم دار به تنهایی یا به عنوان بخشی از سس سالاد استفاده می‌شود.
