همشهری آنلاین: مثل آب. مثل نان. مثل برنج؛ برنج سفید و خوش‌عطری که سالیان سال است سر سفره ایرانی‌ها دیده می‌شود بی‌اینکه کسی حتی ذره‌ای هم به نبودنش و این که کجا بوده و از کجا آمده شک کند. اینکه اصلا چه کسی یا کسانی برنج را وارد ایران کرده‌اند و گذاشته‌اند سر سفره مردمی که همیشه گرامی‌اش داشته‌اند و همیشه به بهترین شکل ممکن سر و شکلش داده‌اند. اما برنج این غذای محبوب ایرانی‌ها از کی عضو اصلی سفره‌های ما شده و تاریخش به کجا و چه پادشاهی بر می‌گردد؟
برنج در دنیا
چه کسی باورش می‌شود ولی حقیقت دارد؛ تاریخچه برنج به هزاران سال قبل برمی‌گردد. هزاران سالی که هیچ‌کس تاکنون نتوانسته تاریخ دقیق آن را مشخص کند. در قدیم، مردم عقیده داشتند که برنج هدیه و پاداشی از طرف خداوند است، شاید این باور درست باشد. چه کسی می‌داند.
با این حال ژوکوفسکی، شرق‌شناس روسی معتقد است وطن اصلی برنج، هند و چین است. یعنی از هفت هزار سال پیش هندی‌ها و چینی‌ها برنج می‌کاشته‌اند. کشت برنج در آسیای مرکزی در حدود قرن هفتم پیش از میلاد رواج داشته است. برنج‌کاری از کشورهای جنوبی‌تر آسیا که در آنها زراعت غلات رواج داشته، از حدود هزاره ششم تا پنجم قبل از میلاد شروع و سپس به آسیای مرکزی آمده.
در نیمه دوم هزاره سوم و ابتدای هزاره دوم، سطح زیر کشت برنج افزایشی چشمگیر پیدا کرد. باستان‌شناسان معتقدند که در این دوره به دلیل ادغام دو فرهنگ، تمدنی شهرنشین در جنوب آسیای مرکزی به وجود آمد، این دو فرهنگ شامل سومر و عیلام در غرب و تمدن‌های باستانی دشت رود سند در جنوب بودند. بدون شک پیوند با هند به زراعت برنج آبی در آسیای مرکزی کمک کرد. برای تعیین تاریخ دقیق این دوره هنوز شواهد باستان‌شناختی کافی به دست نیامده است.
برنج در ایران
تقی بهرامی، در کتاب تاریخ کشاورزی ایران نوشته است: «شلتوک برنج برای اولین بار در دوره پادشاهی خسرو انوشیروان (۵۳۱ تا ۵۷۹ میلادی) از هندوستان به ایران آورده شده است»، اما پتروشفسکی مورخ شهیر روسی در بحث از تاریخ برنج معتقد است که «تاریخ کشت و گسترش برنج در ایران به طور کامل معین نشده است، اما کشت برنج در مقیاس محدود، در پایان دوره ساسانیان (۲۳۶ تا ۶۵۱ میلادی) و گسترش وسیع آن از قرن ۱۰ میلادی به بعد انجام شده است.»
برتولد لاوفر، مورخ و مردم‌شناس آلمانی هم معتقد است که کشت برنج در ایران پس از تسلط اعراب به ایران، رونق گرفته است. به نظر او در دوره ساسانیان برنج‌کاری وجود نداشته است. پروفسور ام‌ـ‌جی ـ میسون هم در مورد تاریخ گسترش شلتوک در کشورهای خاورمیانه می‌نویسد که کشت برنج در ایران از اوایل قرن اول میلادی شروع شده است. اگر چه شلتوک در ایران از اوایل قرن اول میلادی کشت می‌شد، ولی کشت و گسترش آن در سطح وسیع، به احتمال زیاد از قرن ۶ تا ۷ میلادی آغاز شده است.
و اما نادر میرزا
نادر میرزای قاجار در کتاب خوراک‌های ایرانی درباره برنج نوشته: «برنج دانه‌ای است شناخته‌شده که به تازی آن را ارز گویند. پیشوایان ما آن را ستوده‌اند. و نخست این دانه از هندوستان به جهان پراکنده شده. در ایران‌زمین خوراکی به از این نبود. پیشوایان ما فرموده‌اند: برنج زندگانی دراز کند و پزشکان جهان بدین فرمایش هم‌داستان‌اند. و او تن فربه کند و خوردنی بس نیکو باشد. در دویم خشک و به گرمی و سردی یکسان باشد و بسیار سودمند است تن و جان را. بوعلی سینا هم از برنج گفته است که او پزشک بزرگ و داناست و نیز یونانی را خوانده است. با برنج در ایران زمین: چلاو گرم، کته‌چلو، سبزی‌پلو، ترچلو، ماکیان‌پلو، تودارپلو، کباب‌پلو، ته‌چین‌پلو، شیرین‌پلو، لقمه‌پلو، اولیک‌پلو، رشته‌پلو، لوبیاپلو، مصالح‌پلو، اشکنبه‌پلو، پاچه‌پلو و دوغ‌پلو می‌پزند.»
