به گزارش خبرنگار فرهنگ عمومی خبرگزاری فارس، شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر»، «ایست؛ دو بچه کافیست» و «مامان بابا، دو تا بچه کافیه» را در دهه اوایل انقلاب و دوره سازندگی حتما شنیده‌اید. اینها ابتدا یک شعار تبلیغاتی بودند، اما کم‌کم در افکار مردم رسوخ کرده و داشتن فرزند بیشتر، دیگر ارزش نبود، بلکه به عنوان ضدفرهنگ به مردم معرفی شد و خانواده‌ها کوچک و کوچک‌تر شدند؛ تا جایی که دهه ۷۰ و ۸۰ دیگر دو فرزندی امری عادی شد.
کاهش زاد و ولد از سال ۹۴ سرعت گرفت و مقام معظم رهبری در فروردین ۹۸ با اشاره به اهمیت جمعیت فرمودند: «افزایش فرزند باید به صورت یک فرهنگ دربیاید. شما ببینید، در بعضی از کشورهای غربی ـ مثلا در آمریکا ـ خانواده‌ای ۱۵ تا بچه دارند، ۲۰ تا بچه دارند و از این قبیل، تشویق [هم] می‌شوند و هیچ کس مذمتشان نمی‌کند. اما نوبت به کشور ما که می‍‌رسد، این طرف قضیه تشویق می‌شود، [یعنی] کم فرزندی و مانند اینها. بنابراین این هم یک نکته است که ان شاءالله باید مورد توجه باشد».
خرداد امسال نیز مشاور عالی وزیر بهداشت از کاهش نرخ رشد جمعیت به کمتر از یک درصد خبر داد و تک فرزندی را بلای جان خانواده‌ها عنوان کرد. اما آیا در شرایط کنونی داشتن فرزند بیشتر امکان‌پذیر است و می‌توان با ارائه راهکارهایی جلوی کاهش جمعیت و نیروی انسانی کارآمد و جوان را با فرزندآوری در سال‌های آینده گرفت و فرهنگ افزایش جمعیت را ترویج داد؟
تغییر جایگاه والدین و فرزندان در خانواده موجب رواج تک فرزندی شد
علی پژمان، جمعیت‌شناس با اشاره به اهمیت فرزندآوری در جوامع می‌گوید: جمعیت، منبع رشد و توسعه جوامع در همه زمینه‌ها به ویژه اقتصادی، دفاعی و نظامی است. در سال‌های اخیر فقدان تعادل جمعیتی مشکلی است که بسیاری از جوامع را درگیر کرده است و برخی از رشد بی‌رویه متضرر شدند و برخی از کاهش جمعیت.
وی با بیان اینکه در گذشته فرزندان کار می‌کردند تا خانواده در آسایش باشد، اما اکنون خانواده‌ها برای آسایش فرزندان کار می‌کنند، می‌افزاید: امروز نگرش در خانواده‌ها متفاوت شده است و با ترویج تک فرزندی، افراد از جامعه فاصله گرفته و حضور فعالی در جامعه ندارند. اختلال در جامعه‌پذیری هم در خانواده‌های تک فرزندی وجود دارد و این افراد تاب‌آوری اجتماعی را یاد نمی‌گیرند و برای رقابت آفریده نشدند.
وقتی داشتن فرزند بیشتر ضدارزش شد/ تصویر نامناسب رسانه ملی از خانواده پرجمعیت
همچنین فرشته روح‌افزا، معاون فرهنگی اجتماعی زنان در شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه ما تجربه ۳ دهه اقدامات مختلف برای کاهش رشد جمعیت را پشت سر گذاشتیم، می‌گوید: تصویب و اجرای سیاست‌های کنترل جمعیت و تنظیم خانواده بر روند جمعیتی تأثیر گذاشته و در آن دوره، رسانه ملی هم از خانواده پرجمعیت تصویر مناسبی ارائه نداد و بیشتر به مشکلات داشتن فرزند زیاد توجه داشت. نتیجه این تفکر و نگرش نیز در جامعه متجلی شد؛ تا جایی که دیگر داشتن فرزند که باعث رشد جوامع می‌شود، به عنوان ضدارزش عنوان شد.
وی معتقد است که در زندگی مدرن، داشتن فرزند کمتر، ارزش شده است و تجمل‌گرایی جایگزین ساده‌زیستی معرفی می‌شود. بر همین اساس فرزندآوری هم کاهش یافته و زوجین چند سال بعد از ازدواج، به فکر فرزندآوری می‌افتند و به این ترتیب نقش مادری به دلیل تجمل‌گرایی و فردگرایی و از همه مهم‌تر نگرانی از آینده فرزند به تعویق می‌افتد. علاوه بر این، خانواده‌ها به دلایل مختلف تمایلی به داشتن بیش از یک فرزند ندارند، چرا که برخی فرزند را مانع رشد و پیشرفت خود تلقی می‌کنند و برخی دیگر تربیت همان یک فرزند را طاقت‌فرسا می‌دانند.
آیا مشکلات اقتصادی مانع رشد جمعیت و فرزندآوری شده است؟
خانواده‌ها یکی از دلایل کاهش فرزندآوری را مشکلات اقتصادی عنوان می‌کنند و می‌گویند کدام خانواده‌ای است که نداند هر روز قیمت پوشک و شیرخشک بالا می‌رود یا اصلا کدام مستأجری است که متوجه نشده باشد هر چه تعداد فرزند بیشتر باشد، برای یافتن خانه مورد نظر شانس کمتری دارد؟ بر همین اساس، بسیاری از خانواده‌ها در توان خود نمی‌بینند که بیشتر از یک یا دو فرزند داشته باشند و بتوانند نیازهای آنها را تأمین کنند. این امر در حالی است که در گذشته بسیاری از مردم حتی در رده پایین معتقد بودند بچه بیشتر باید داشته باشند و کسی به مسائل اقتصادی توجه نمی‌کرد. اما حالا در کنار مسائل اقتصادی، فرهنگ فکری تغییر کرده و حتی در کسانی که مشکل اقتصادی و معیشتی ندارند، تمایلی برای فرزندآوری دیده نمی‌شود.
افزایش جمعیت باعث فقر می‌شود؟
علی اصغر عنابستانی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نیز با بیان اینکه شرایط اقتصادی بر رشد جمعیت خیلی موثر نیست، می‌گوید: در خانواده دهک بالای جامعه که در شرایط خوبی قرار دارند، شاهد فرزند کمتر هستیم. بنابراین، باید پیش از هر چیزی تفکر و فرهنگ جامعه را تغییر داد و افراد را به فرزندآوری تشویق کرد. اینکه برخی می‌گویند با افزایش جمعیت، فقر هم بیشتر می‌شود، درست نیست. چون جمعیت باعث تولید ثروت می‌شود. ما در زمینه فرزندآوری دو مقوله فرهنگی و اقتصادی را باید مدنظر قرار دهیم و به دلیل اینکه در سال‌های اخیر از نظر جمعیتی در شرایط مناسبی قرار نداریم، مجلس حدود یک ماه گذشته کمیسیون ویژه‌ای با عنوان «جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» راه‌اندازی کرده که بر اساس اصل ۸۵ قانون اساسی، قرار است طرح جوانی جمعیت را تصویب کند و هرچه در این کمیسیون تصویب شود، به صورت قانون موقت ابلاغ می‌شود.
وی با اشاره به اینکه باید انگیزه فرزندآوری را ارتقا دهیم، خاطرنشان می‌کند: در این شرایط دو موضوع مهم است؛ یکی اقتصاد عمومی که باید به اصلاح ساختار برویم و یکی هم اصلاح کمک و مشوق اقتصادی برای خانواده‌هایی که می‌خواهند سه فرزند و بیشتر داشته باشند. در این طرح، خانواده‌ها به شکل حداقلی از آینده فرزندی که به دنیا می‌آورند، اطمینان کسب می‌کنند و به لحاظ روانی و اقتصادی آینده فرزند در حداقل‌هایی تامین می‌شود.
سیاست‌های فرهنگی به تنهایی مشوقی برای فرزندآوری نیست
همچنان که مردم از مشکلات اقتصادی و مسائل معیشتی برای وضعیت خوب سرپرستی فرزندان می‌گویند، ابوالفضل ذوالفقاری، جامعه‌شناس هم با بیان اینکه باید سیاست‌های تشویقی برای فرزندآوری افزایش یابد، می‌گوید: در شرایط کنونی خانواده‌ها برای تأمین معیشت با مشکلاتی مواجه هستند و باید در کنار فرهنگسازی، در زمینه تأمین هزینه‌های فرزندآوری راهکارهایی ارائه شود. به همین دلیل فقط سیاست تشویقی و فرهنگی کفایت نمی‌کند.
احمد راستینه، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس، مؤلفه‌های اقتصادی را در فرزندآوری مؤثر می‌داند و با اشاره به اینکه برای خانواده‌ها از هزینه بارداری و زایمان و پوشک بچه تا مسکن و آینده فرزندان دغدغه است، می‌گوید: نداشتن مهارت زندگی، نبود اطمینان و اعتماد بین زوجین، نگرانی از مسؤولیت فرزندآوری موجب شده تا جوانان امروز غافل از معضلات تک فرزندی، به داشتن یک فرزند اکتفا کنند.
امروز خانواده‌ها فرزندآوری را مانع آرامش می‌دانند
وی با بیان اینکه امروز خانواده‌ها فرزندآوری را مانع آرامش می‌دانند، می‌افزاید: مسأله جمعیت یکی از اولویت‌های اساسی جامعه به شمار می‌رود. چطور ممکن است رشد جمعیت به ۱.۲ و رشد سالخورده به ۳.۶۴ رسیده باشد، در حالی که ۸۰ درصد مرگ و میر بر اساس بیماری غیرواگیر است. اگر این روند سالمندی را داشته باشیم در آینده با جمعیت سالخورده مبتلا به بیماری مختلف روبرو خواهیم بود که شاید در تأمین هزینه درمان با مشکلاتی هم مواجه شویم.
جامعه پرجمعیت مظهر قدرت است/ وقتی دیگر خاله در خانواده مفهومی ندارد
علاوه بر این، جعفر بای، جامعه‌شناس نیز معتقد است که باید در کنار رشد کمی جمعیت، به رشد کیفی جمعیت نیز توجه داشته باشیم. جامعه پرجمعیت مظهر قدرت است، اما در برهه‌ای از زمان فرزند کمتر، زندگی بهتر ترویج پیدا کرد و خانواده‌ها به دو فرزندی و بعد از آن به تک فرزندی روی آوردند که همه اینها ناشی از سیاست‌های اشتباه دولت‌ها بود؛ تا جایی که در زمانی داشتن بیش از دو فرزند جرم و گناه نابخشودنی تلقی می‌شد.
وی یکی از دلایل کاهش فرزندآوری را تأثیر لاکچری شدن زندگی خانواده‌ها از زایمان لاکچری تا اتاق جدا برای هر بچه عنوان می‌کند و می‌گوید: وقتی برخی خانواده‌ها حس می‌کنند در توان‌شان نیست که چنین فضایی را برای فرزند داشته باشند. پس از فرزندآوری فاصله می‌گیرند و همین امر موجب می‌شود که نظام خویشاوندی به هم بخورد و دیگر اعضای خانواده یعنی خواهر و برادر و حتی خاله، دایی، عمه و عمو مفهومی نداشته باشد.
انتهای پیام/
