غزال زیاری: فسیل زنده در حقیقت گونه‌ای است که میلیون‌ها سال است که دستخوش تکاملی جدی‌ای نشده و در واقع شباهت زیادی به اجدادش که در فسیل‌ها یافت شده‌اند دارد.
چارلز داروین در سال ۱۸۵۹ با استفاده از اصطلاح "فسیل زنده" به توصیف گونه‌های زنده جانوری پرداخت که هنوز شبیه به اجدادشان از میلیون‌ها سال پیش هستند. از نظر تشریحی، این گونه‌ها تقریبا تغییری نکرده‌اند، هرچند که از نظر ژنتیکی گونه‌ها همیشه در حال تکاملند.
واژه "فسیل زنده" به شدت توسط دانشمندان مورد بحث قرار گرفته؛ تعریف اینکه چه چیزی در بازه‌های زمانی بدون تغییر باقی مانده، نسبی و متفاوت است. ولی به طور کلی، فسیل‌های زنده، گونه‌های باستانی با آناتومی‌ای هستند که هنوز هم شباهت زیادی به اجدادشان که به صورت فسیل در تاریخ تکامل باقی مانده‌اند دارند.
در این مقاله قصد داریم تا دوازده تا از جذاب‌ترین فسیل‌های زنده را به شما معرفی کنیم:
۱- ماهی تهی خار (سیلَکانت)
این راسته از ماهی‌ها با نام علمی Coelacanthiformes، یک ماهی باستانی و استخوانی است که در اعماق دریاهایی در آفریقا و اندونزی زندگی می‌کنند. سیلکانت، برای اولین بار در فسیلی مربوط به ۴۰۰ میلیون سال پیش در دوره دونین (۴۱۹ تا ۳۵۸ میلیون سال پیش) مشاهده شده و در زمان انقراض دایناسورهای غیرپرنده، دیگر نمونه‌ای از این ماهی رویت نشده بود.
دانشمندان تصور می‌کردند که این ماهی که به شدت در معرض انقراض است، بیش از ۶۵ میلیون سال پیش منقرض شده، تا اینکه در سال ۱۹۳۸، ماهی سیلَکانت اقیانوس هند غربی در سواحل آفریقای‌جنوبی کشف شد و به دلیل مشاهده غیرمنتظره، این ماهی به گونه Lazarus ها شهرت یافت.
طول این ماهی‌ها تا ۲ متر رسیده و ممکن است وزن‌شان تا ۹۰ کیلوگرم برسد. شواهد ارائه شده در یک مطالعه، حکایت از آن دارد که این موجودات می‌توانند تا صد سال زندگی کنند.
از آنجا که گونه‌های ابتدایی این ماهی باله‌های گوشتی متعددی شبیه به اندام داشتند، بسیاری از دانشمندان بر این باورند که سیلکانت‌ها ممکن است در تکامل ماهی‌ها و مبدل شدن‌شان به حیوانات زمینی، نقش پررنگی ایفا کرده باشند.
۲- خرچنگ نعل اسبی
اولین بار خرچنگ‌های نعل اسبی (Limulidae) حدود ۳۰۰ میلیون سال پیش زندگی می‌کردند و حتی از دایناسورهای غیرپرنده هم قدیمی‌تر هستند. این گونه از جانوران از آن زمان تا حالا خیلی تکامل نیافته. گرچه این گونه از خرچنگ‌ها، شباهت زیادی به خرچنگ‌های ماقبل تاریخ دارند، اما بیشتر با عنکبوت‌ها و عقرب‌ها مرتبط هستند.
چهارگونه خرچنگ نعل‌اسبی وجود دارد: خرچنگ نعل اسبی اقیانوس اطلس که در سواحل اقیانوس اطلس در آمریکای‌شمالی و مرکزی یافت می‌شود و سه گونه دیگر گونه خرچنگ هند و اقیانوس آرام، گونه سه‌ستون فقراتی و گونه مانگرو هستند که در آب‌های ساحلی آسیا یافت می‌شوند و معمولا در محل ورود رودها به دریاها زندگی می‌کنند.
این گونه از خرچنگ‌ها، یک اسکلت بیرونی سخت دارند و ۱۰ پا برای راه رفتن در کف اقیانوس و یک جفت پا که chelicerae نامیده می‌شود و با استفاده از آن غذا را به داخل دهانشان می‌گذارند. خون این خرچنگ‌ها حاوی پروتئین‌هایی بر پایه مس است و زمانی که در معرض اکسیژن قرار می‌گیرد، آبی رنگ می‌شود. از خون این خرچنگ در تحقیقات پزشکی به‌عنوان بخشی از روند توسعه واکسن استفاده می‌گردد.
۳- دیو کوسه
دیو کوسه (Mitsukurina owstoni) گونه‌ای نادر از ماهیان ساکن در اعماق دریاهاست. این گونه باستانی، در اقیانوس‌های آرام، اطلس و هند زندگی می‌کند و برای اولین بار ۱۲۵ میلیون سال پیش به وجود آمده. دیو کوسه، چندین ویژگی سازگاری منحصر به فرد دارد و همین ویژگی‌ها آن را تبدیل به یک شکارچی مرگبار کرده: آنها پوزه صاف و بلندی دارند که پر از گیرنده‌های الکتریکی است و همین به آنها این امکان را می‌دهد تا میدان‌های الکتریکی بدن طعمه‌شان را حس کنند.
این گونه از کوسه، فکی مملو از دندان‌های متصل به رباط‌ها دارد که می‌تواند دندان‌ها را از دهانش خارج کرده تا طعمه را به هنگام گاز گرفتن، شکار کند.
دیو کوسه، به علاوه بدن شلی دارد که با پوستی به رنگ صورتی پوشیده شده و طول آن تا ۴ متر می‌رسد و وزنش ممکن است تا ۲۱۰ کیلوگرم برسد. باله‌های این گونه کوسه کوچک است و از همین رو کندتر از دیگر گونه‌های کوسه حرکت می‌کند.
بیشتر بخوانید:
۴- نوک اردکی (پلاتیپوس)
پلاتیپوس، نوک اردکی و یا (Ornithorhynchus anatinus) یک پستاندار سازگار با آب است که اولین بار بیش از ۱۱۰ میلیون سال پیش و در دوره کرتاسه (۱۴۵ تا ۶۶ میلیون سال پیش) زندگی می‌کرده.
مطالعه منتشره در مجله نیچر در سال ۲۰۰۸ حکایت از آن دارد که کد ژنتیکی پلاتیپوس ترکیبی از پستانداران، پرندگان و خزندگان است.
۵- خرگوش آمامی
خرگوش آمامی یا (Pentalagus furnessi) یک گونه خز تیره و از آخرین بقایای زنده از گونه‌های خرگوش بدوی‌ای است که در دوران پلیستوسن (۲.۶ میلیون تا ۱۱۷۰۰ سال پیش) زندگی می‌کردند. در حال حاضر این گونه از خرگوش‌ها تنها در دو جزیره کوچک در سواحل ژاپن زندگی می‌کنند. خرگوش آمامی از جمله گونه‌های در معرض خطر انقراض است و تنها ۵ هزار تا از این خرگوش‌ها در دنیا وجود دارند.
این گونه خرگوش در جنگل‌ها و گودال‌ها زندگی می‌کند و ظاهری کوچک و متمایز دارد و گوش‌هایی کوتاه و چنگال‌های بلند، از ویژگی‌های خاص خرگوش آمامی است.
۶- ملوانک (ناتیلوس)
ناتیلوس‌ها (Nautilus pompilius) جزو خانواده سرپایان و نرم‌تنان دریایی و یکی از قدیمی‌ترین گونه‌های "فسیل زنده" در زمین هستند. این موجودات پوسته‌ای مارپیچی دارند و از زمانی که برای اولین بار بیش از ۵۰۰ میلیون سال پیش در اوایل دوره پالئوزوئیک (۵۴۱ تا ۲۵۲ میلیون سال پیش) ظهور کرده بودند، تغییر چندانی نداشته‌اند.
ناتیلوس‌ها که در اقیانوس آرام‌غربی و اقیانوس هند زندگی می‌کنند، در یک محفظه بزرگ از پوسته سختشان زندگی می‌کنند و از نیروی محرکه برای شنا و تغذیه در اقیانوس بهره می‌برند.
۷- اژدهای کومودو
اژدهای کومودو با نام علمی (Varanus komodoensis) یک خزنده سمی و باستانی است که میلیون‌ها سال است که روی کره زمین زندگی می‌کند.
این جانور در گروه جزایر سوندای کوچک اندونزی و از جمله در جزیره کومودو زندگی می‌کند. دانشمندان کشف کرده‌اند که اجداد مشابه این جانور، حدود ۱۰۰ میلیون سال پیش در استرالیا ظاهر شده بودند. اژدهای کومودو بزرگترین مارمولک جهان است که طولش تا ۳ متر و وزنش تا ۱۵۰ کیلوگرم می رسد و به عنوان یک شکارچی غالب می‌تواند در یک وعده غذایی، تا ۸۰% وزن بدنش غذا بخورد.
۸- قورباغه بنفش
قورباغه بنفش یا قورباغه دماغ خوکی با نام علمی (Nasikabatrachus sahyadrensis) یک گونه نادر از دوزیستان است که در طول ۱۰۰ میلیون سال حیاتش برروی کره زمین، تکامل چندانی نداشته. دانشمندان این گونه جانوری را در سال ۲۰۰۳ در گات غربی در هند کشف کردند. قورباغه بنفش بدنی پف کرده، پاهایی کوتاه و سر کوچکی دارد.
۹- موش صخره‌ای لائوس
این موش (Laonastes aenigmamus) برای اولین بار در سال ۲۰۰۵ در لائوس کشف شد و آخرین عضو بازمانده از خانواده فسیلی Diatomyidae است که حدودا یازده میلیون سال پیش منقرض شده بودند.
یکی دیگر از نام‌های این گونه، موش سنجاب است که جانوری باستانی با موهای تیره است که شباهت زیادی به موش صحرایی دارد ولی دمش، کرکی و شبیه به دم سنجاب است.
۱۰- سوسک
سوسک با نام علمی (Order Blattodea) متعلق به یکی از قدیمی‌ترین راسته حشرات به نام Blattodea است که از سوسک‌ها و موریانه‌ها تشکیل می‌شود.
سابقه فسیلی سوسک‌های اولیه به بیش از ۳۰۰ مییلیون سال پیش و به دوره کربونیفر فوقانی برمی‌گردد. تقریبا چهار هزار گونه سوسک در سراسر جهان یافت می‌شود که شبیه فسیل‌های مشابه خود هستند.
۱۱- خوک خاکی (موریانه خوار)
خوک خاکی یا موریانه‌خوار با نام علمی (Orycteropus afer) یک پستاندار شبگرد و منفرد بومی قاره آفریقاست که طبق یافته‌های فسیلی، اولین بار بیش از ۵۰ میلیون سال قبل زندگی می‌کرده.
آخرین عضو باقیمانده از راسته باستانی Tublidentata ، گونه‌ای است که در طول تاریخ تکامل چندانی نداشته و همین باعث شده تا در لیست فسیل‌های زنده قرار بگیرد. دلیل آنکه این حیوان خوک خاکی نامیده می‌شود، این است که بدنی شبیه به خوک دارد ولی این گونه بیشتر به فیل نزدیک است.
۱۲- درخت ژینگو
درخت ژینگو یا کهن‌دار (Ginkgo biloba) که با نام درخت موی دوشیزه نیز شناخته می‌شود، پس از زنده ماندن در دوران دایناسورها و بمب‌های اتمی هیروشیما، همچنان به حیاتش ادامه می‌دهد.
این درخت فوق العاده مقاوم و بدبو است و سوابق فسیلی از برگ‌های این درخت حکایت از آن دارد که بیش از ۲۰۰ میلیون سال است که در کره زمین دیده می‌شود. این فسیل زنده یکی از قدیمی‌ترین گونه های درختی در دنیاست و آخرین گونه بازمانده از گروهی از درختان است که قبل از پرسه زدن دایناسورها در کره زمین وجود داشتند.
منبع: livescience
227227
