این روزها، در آغازین روزهای زمستان که بازار سهام با فقدان محرک دست و پنجه نرم می‌کند، فرصت خوبی است که قطار ذهن بورسی‌ها ۴ سال به عقب برگردانده شود و به فعلوانفعالات و کش‌و‌قوس‌های پس از ظهور یک ریسک سیستماتیک و نحوه مواجهه فعالان بازار سهام با آن پرداخته شود. ۴ سال پیش و در چنین روزهایی سردار سلیمانی در بغداد به شهادت رسید و سایه شوم جنگ و درگیری و کشمکش نظامی نزدیک‌تر از هر زمانی در سپهر کشور احساس می‌شد.
چهاردهم دی‌ماه و در نخستین روز معاملاتی پس از وقوع این رویداد، تالار شیشه‌ای غرق در خون شد و صفوف طویل فروش که هیچ خریداری را فراروی خود نمی‌دید، داستان تکراری آن روز در اکثر سهام موجود در بازار بود. تردید و ابهام درباره آنچه در روزهای آتی به وقوع خواهد پیوست، موجب شده بود سهامداران فروش سهام تحت مالکیت خود را بهترین تصمیم و استراتژی آن روزها تصور کنند. وقتی کلیت بازار اقدام به عرضه سهام خود می‌کند، مگر کسی دل و جرات این را دارد که دل به دریای خرید زده و در چنین شرایطی مخالف جریان شنا کند؟ بله، در همان مقطع هم بودند کسانی که در چنین فضای غبارآلودی پورتفوی و سرمایه شخصی یا تحت مدیریت خود را با اهداف و مقاصد گوناگون آغشته به ریسک کردند.
برخی با اتکا به این تفکر و اعتقاد به این جمله که وقتی بازار قرمز است بهترین موعد خرید سهام است، در سمت تقاضا قرار گرفتند و معتقد بودند که سایه ریسک ایجادشده از سر بازار زدوده خواهد شد و مطمئنا بازار سقف‌هایی را که از دست داده پس خواهد گرفت و فروشندگان امروز، پشیمان خواهند شد و بار دیگر، در سمت خرید سهام فروخته‌شده خود قرار خواهند گرفت. جماعتی نیز با این تفکر که بازار سهام خانه همیشگی آنهاست و با توجه به اینکه در روزهای خوب بازار، از برکات مثبت و بازدهی‌های آن منتفع شده‌اند، تصمیم گرفتند در شرایط ناگوار و سخت نیز در این خانه بمانند و از هیچ تلاشی برای بازیابی وضعیت بورس تهران مضایقه نکنند.
در نخستین روز معاملاتی پس از این حادثه، بازار سهام قفل در صف فروش شد و شاخص کل با افت ۴.۳۶درصدی، از سطح ۳۸۴هزار واحدی تا سطح ۳۶۷هزار واحدی عقب‌نشینی داشت. به هر روی جریان معاملات ادامه داشت و در ۴ روز معاملاتی هفته پس از این رویداد، شاخص کل ۷.۸۸درصد از ارتفاع خود را از دست داد. شاخص هموزن نیز ۱۰.۹۵درصد افت داشت و شاخص کل فرابورس هم کاهش ۹.۱۸درصدی را تجربه کرد. اما از هفته بعد مسیر معاملات تالار شیشه‌ای متفاوت دنبال شد و بازار سهام فقط در سه روز معاملاتی، افت هفته گذشته خود را جبران کرد. شاخص کل در ۲۱ دی‌ماه رشد ۱.۷۰درصدی داشت، در دو روز بعدی نیز نماگر اصلی بازار سهام به ترتیب رشد ۴.۴ و ۴.۳۶درصدی را تجربه کرد تا در پایان روز معاملاتی ۲۳ دی در ارتفاع ۳۹۲هزار واحدی بایستد. گفتنی است سقف شاخص کل قبل از وقوع رویداد مذکور، محدوده ۳۸۴هزار واحدی بود. بعد بازار سهام دو ابرکانال دیگر را فتح کرد و سال را در کانال ۵۰۰هزار واحدی و سطح ۵۱۳هزار واحدی به پایان رساند.
در خصوص نکات یادشده ذکر چند نکته الزامی است که در شرایط فعلی می‌تواند آینه مسیر سرمایه‌گذاران باشد. اول اینکه در شرایط بحرانی پیش‌آمده بسیج کلیه ارکان تالار شیشه‌ای در احیای وضعیت بازار به‌شدت ستودنی بود. در آن مقطع سازمان بورس و اوراق بهادار، مدیران دارایی، کارشناسان و تحلیلگران خبره بازار و جمعی از سهامداران به بهبود وضعیت بورس تهران کمک شایانی کردند؛ موضوعی که این روزها در بازار سهام مغفول مانده و اتحاد و انسجام نیروهای بازار سرمایه در راستای تحقق اهداف بازاری کمتر به چشم می‌خورد. موضوع دوم به مساله نگاه ارکان اجرایی کشور به بازار سهام بازمی‌گردد. در آن مقطع جمع کثیری از بدنه دولت و حاکمیت اظهارنظرهایی در راستای حمایت از بازار سهام مطرح کردند که به نوبه خود موضوع جالب‌توجهی در آن مقطع محسوب می‌شد. موضوع بعدی به تحلیل دقیق ریسک‌ها در بازار بازمی‌گردد. بسیاری از سهامدارانی که در هفته اول پس از بروز ریسک سیستماتیک اقدام به فروش سهام خود کردند، در هفته بعد و هفته‌های بعدی در سمت خرید سهام پدیدار شدند و سهامی را که در منفی‌ها فروخته بودند ۲۰ یا ۳۰درصد بالاتر مجددا در پورتفوی معاملاتی خود قرار دادند.
این نکته لزوم تصمیم‌گیری استراتژیک و فعالانه را حتی در شرایط بحران و فضای غبارآلود نشان می‌دهد. تفاوت سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر و ریسک‌گریز و استراتژی‌های معاملاتی فعالانه و منفعل دقیقا در چنین شرایطی مشخص می‌شود. آنچه می‌توان از یادآوری همه فعلوانفعالات حادث‌شده برای امروز بازار ذکر کرد، این است که مطمئنا محرک‌ها در فراروی بازار سهام ظاهر خواهند شد و این بازار نیز بازدهی‌های شیرینی را نصیب سهامداران خواهد کرد و سرمایه‌گذاران شکیبا نتیجه صبر خود را خواهند دید. بازاری که مهم‌ترین ریسک سیاسی چند دهه اخیر خود را این‌گونه هضم می‌کند و در سه روز معاملاتی باز می‌گردد، این دوران را نیز سپری می‌کند و روزی عروسی به کوچه بورس خواهد رسید، اما الزامی است که سهامداران در شرایط کنونی از حوادث تاریخی این‌چنینی برای استفاده در آینده درس بگیرند.
