به گزارش جام نیوز، فراز و نشیب‌های چشم‌گیر و خبرساز بازار بورس در سالجاری، کماکان در کانون توجهات قرار داشته و همچنان توسط صاحب‌نظران و رسانه‌ها به ویژه رسانه‌های تخصصی حوزه اقتصادی و تحلیلی بورس، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
بازاری که از ابتدای سال تاکنون، هم لقب پربازده‌ترین بازار دارایی در اقتصاد ایران را در کارنامه داشته و هم سهام‌داران معترض بسیاری را روانه ساختمان سازمان بورس در سعادت‌آباد کرده است! پارادوکسی که شاید همین‌جا پاسخی داشته باشد و انگشت اتهام را به سوی «وزارت اقتصاد» و «سازمان بورس و اوراق بهادار» به عنوان متهم ردیف اول دستکاری یک بازار پرریسک دراز کند؛ هر چند تحلیل عمیق‌تری در این‌باره مطرح می‌شود.
سکانس اول/ رشد خیره کننده بورس از ابتدای سال 1399
ایام خوش بازار سرمایه از همان نخستین روزهای فعالیت بازار در نوروز 1399 آغاز شد و بازار بورس دست‌بردار مرزشکنی‌های متعدد نبود. صعودهایی که گاهی در دایره برآوردهای خوش‌بین‌ترین تحلیلگران بازار سرمایه نیز نمی‌گنجید!
شدت صعودهای شارپی بازار شاخص کل بورس را که در ارتفاع 512 هزار و 903 واحدی با سال 1398 خداحافظی کرده بود، در ابتدای تیرماه وارد کانال 1 میلیون و 500 هزار واحدی کرد. همین عامل روند دریافت کدهای بورسی را نیز تشدید کرد بطوریکه میزان صدور کدهای بورسی از 11 میلیون و 600 هزار در ابتدای سال 99، به بیش از 32 میلیون کد تا پایان دی‌ماه رسید؛ البته آزادسازی سهام عدالت نیز در این افزایش بی‌تأثیر نبود.
بررسی پشت‌پرده صعودهای شدید بازار بورس نشان‌گر هم‌گرایی عوامل متعددی در صعود بدون وقفه ارزش انواع سهام در بازار سرمایه تا نیمه مردادماه است؛ به این معنا که تنها یک عامل نظیر «افت ارزش ریال» نمی‌توانست این‌گونه بازار بورس را بعد از ثبت بازدهی 180 درصدی سال گذشته، به تکاپو بیندازد.
از این‌رو، برآیند عوامل اثرگذار بر صعود شدید بازار بورس در نیمه نخست سال جاری را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد.
سکانس دوم/ آوار بازار سرمایه بر سر سهام‌داران وفادار!
شاید یادآوری آنچه در بازار بورس در تاریخ 19 مردادماه 1399 برای اغلب سهام‌داران تلخ و همراه با پشیمانی باشد. روزی که شاخص کل بازار سرمایه بر قله 2 میلیون و 78 هزار واحدی ایستاد و دیگر بازار بورس مشابه آن را به خود ندید.
گرچه برخی از تحلیلگران بروز رخدادهای سطحی نظیر اختلاف میان وزارت اقتصاد و وزارت نفت بر سر شیوه عرضه صندوق پالایشی یکم را عامل شکل‌گیری موج ریزشی بازار سرمایه عنوان می‌کردند، اما به نظر می‌رسد بازار منتظر بروز جرقه‌ای برای عقب‌نشینی و نزدیک شدن به ارزش ذاتی خود بود. در غیر این صورت بازار با اصلاحی محدود می‌توانست مجدداً مسیر افزایشی را در پیش بگیرد و یا دستکم ثباتش را حفظ کند.
برآیند مواضع کارشناسان اقتصادی حاکی است، «رشد هیجانی و بی‌قاعده»، «تضمین دولتی‌ها برای ورود سرمایه افراد ناآگاه»، «خروج آگاهانه حقوقی‌ها پس از آغاز فاز ریزشی»، «کنار کشیدن حقیقی‌های با سابقه»، «تقویت نسبی ارزش ریال» و «شیوه آزادسازی سهام عدالت» از مهم‌ترین عوامل ریزش شدید و دنباله‌دار بازار بورس طی 6 ماه اخیر بوده است.
به گزارش مرکز پژوهش سازمان بورس و اوراق بهادار و بر اساس نمودار زیر اثرپذیری تحولات بازار از رفتار حقیقی‌ها مشهود است. تحرکاتی که به نظر بیش از هر عاملی ناشی از توصیه‌های مسئولان دولتی و انتظارات تورمی سرمایه‌گذاران بوده است.
البته نمودار زیر موقعیت خرید یا فروش حقیقی و حقوقی‌های بازار را به تصویر نمی‌کشد؛ اما بی‌اعتنایی حقوقی‌ها در مقطع شهریور تا آبان با وجود توصیه‌های مکرر وزارت اقتصاد برای جلوگیری از ریزش بیشتر بازار را بروز می‌دهد. بی‌عملی که به نظر ناشی از غیرمنطقی دانستن ارزش سهام مورد معامله بازار بوده؛ سهامی که شاید اشتیاق بالایی صرفاً برای فروشش داشته‌اند!
منبع: مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار
چرا سهام‌داران عصبانی هستند؟
با وجود ریزش‌های کلافه‌کننده و دنباله‌دار بازار بورس، بررسی بازدهی بازارهای دارایی از ابتدای سال جاری تاکنون حاکی از پیشتازی بازار سرمایه نسبت به سایر بازارها است؛ اما صعود شدید و ریزش شدیدتر از آن ظرف چند ماه، نه تنها اعتماد به بازار سرمایه را زیر سوال برد، بلکه با ایجاد یک تکانه شدید موجب زیان بسیاری از سرمایه‌گذاران شد.
سرمایه‌گذارانی که شاید از سایر بازارهای دارایی جا مانده و به توصیه مسئولان، تریبون‌های بورسی و یا بررسی روند فزاینده بازار، در گردباد بورس سرمایه‌شان را با انتقال هیجان از صف خرید به صف فروش با کمتر از یک سوم ارزش اولیه معاوضه کردند!
شهروندانی که شاید از اعتماد به اظهاراتی نظیر "قبول نداشتن دلار 5 هزار تومانی" و "در سال 97 مشکلی به نام ارز نداریم!" تا تعیین نرخ‌های زیر 10 هزار تومان برای اسکناس آمریکایی، زیان دیده و حالا با اظهاراتی همچون همه چیز را به بورس بسپارید، می‌خواهیم به مردم کمک کنیم و بازار سرمایه همچنان توانایی صعود دارد! روزهای سرخی را تجربه می‌کنند.
پوشش حداکثری نابسامانی بورس از سوی رسانه‌های معاند
گفتنی است، انتقاد رسانه‌های معاند نسبت به دعوت حاکمیت از مردم برای سرمایه‌گذاری در بازار بورس با تمرکز بر اظهارات آبان‌ماه سال گذشته مقام معظم رهبری و تلاش برای القای ریزش عامدانه بورس کماکان ادامه دارد.
مقام معظم رهبری در تاریخ 28 آبان‌ماه سال 98 در دیدار با جمعی از تولیدکنندگان، کارآفرینان و فعالان اقتصادی فرمودند: «در مورد عموم مردم، توصیه‌ی من به مردم مکرّراً گفته شده. عرض من این است به مردم عزیزمان که از کالای ساخت داخل حتماً استفاده کنند و آن کسانی که می‌توانند، در سرمایه‌گذاری‌های مولّد حتماً شرکت کنند، از جمله در همین تعاونی‌ها یا یک جاهایی در بورس.»
فارغ از اینکه فرمایشات رهبر انقلاب صرفاً در چارچوب گفتمان راهبردی و ترسیم خطوط کلی اقتصادی قابل تفسیر است و نمی‌توان آن را به رخدادهای اقتصادی در سطح عملیاتی و بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت تعمیم داد؛ نگاهی به آمار مربوط به تغییرات شاخص کل بورس و همچنین شاخص کل هموزن در یکسال گذشته نشان می‌دهد، افرادی که از نیمه دوم سال 98 در این بازار سرمایه‌گذاری کردند، تاکنون سود مناسبی کسب نموده‌اند.
در عین حال، طی یک سال گذشته، عملکرد مسئولان دولتی که رسالت سیاستگذاری در بازار بورس را بر عهده داشته‌اند، در خصوص صیانت از دارایی مردم و حفظ روند منطقی بازار نمرده مردودی می‌گیرد. دستکم در سطور فوق بی‌برنامگی و ذوق‌زدگی در مواجهه با اشتیاق به سرمایه‌گذاری در بورس در میان مسئولان دولتی مشهود بوده و همین امر تصمیمات و پالس‌هایی در پی داشت که نه تنها اشخاص، بلکه جایگاه‌هایشان را هم تضعیف کرد و ثبت بالاترین بازدهی برای بازار سرمایه در سال جدید را با یک رفت و برگشت تکانهای تحت تأثیر قرار داد.
دولتی‌ها بخوانند!
فارغ از انتقاداتی که به سرمایه‌گذاران هیجانی برای تبدیل همه دارایی‌شان به سهام وجود دارد، هزینه‌تراشی اظهارات سیاست‌گذاران حوزه اقتصادی از جمله مسئولان وزارت اقتصاد و سازمان بورس با سیاستگذاری مطلوب در جهت اقتصاد تولید محور و بورس‌پایه کاملا در تناقض بود. رخ‌دادی که شاید سال‌ها خاطره‌اش در اذهان باقی بماند و صعود بازار در شرایطی که پتانسیل و استحقاقش را داشته باشد را نیز دچار اختلال کند.
حال باید منتظر ماند و دید، سیاست‌های حمایتی کادر جدید سازمان بورس استمرار همان مسیر پرتلاطم سابق خواهد بود یا بر آموزش سرمایه‌گذاران و پیشگیری از بروز تکانه‌های جدید متمرکز خواهد بود؟!
