عصر ایران- جشن 120 سالگی قدیمی‌ترین دبیرستان دخترانۀ رشت در شامگاه شنبه 16 دی 1402 جدای خاطره سازی و گردهمایی دانش آموختگان آن و تجلیل از دبیران در چند نسل بار دیگر یادآور ضرورت حفظ این بنای تاریخی و هویتی رشت بود.
مدرسه دخترانه «فروغ» که بعد از انقلاب به دبیرستان «۱۷ شهریور» تغییر نام داد هر چند بر اساس مستندات سازمان میراث فرهنگی استان گیلان، در سال 1284خورشیدی ساخته شده اما تاریخ پایه گذاری آن به موجب یادداشت‌های برخی مورخان از جمله «شادی پیروزی» سال ۱۲۸۲ خورشیدی است و به همین خاطر جشن 120 سالگی آن برگزار شد.
این اشاره هم خالی از لطف نیست که بر اساس کتاب «مرادعلی توانا» سن آن حتی سه سال بیشتر - سال ۱۲۷۹ خورشیدی- است. هر چند بنای مدرسه ماندگار فروغ از تغییر کاربری فرهنگی مصون مانده و به سرنوشت برخی دیگر از بناهای تاریخی دچار نشده اما بودجه مرمت آن کافی نیست وبه همین خاطر روند به سازی آن به کندی پیش می رود ضمن این که شنیده شده بر اساس توافق آموزش و پرورش با اداره ارشاد قرار است بعد از مرمت به هنرستان موسیقی تبدیل شود که هر چند ظاهر این فعالیت فرهنگی و هنری است ولی عملا وجه میراثی آن را تحت الشعاع قرار می‌دهد و رفت و آمد زیاد مناسب یک بنای تاریخی نیست.
گزارش خبرنگار ما از رشت حاکی است هدف برگزار کنندگان جشن 120 سالگی علاوه بر تجلیل از دبیران چند نسل و فرهنگ سازان توجه دادن مسؤولان و تصمیم گیران به وجه تاریخی و میراث فرهنگی این بنا بوده است.
بنای اولیه این مدرسه را همچون کالج تهران مسیونرهای آمریکایی گذاشتند و در واقع نخستین مدرسه دخترانه خارجی در گیلان به حساب می آید که در سال ۱۳۱۲ خورشیدی مجوز تأسیس دوره کامل متوسطه را هم دریافت کرد.
همچنین جالب است بدانید به موجب نوشته‌های «فریدون نوزاد» - از مورخان گیلان- در ابتدا در مدرسه فروغ رشته «خانه داری» تدریس می‌شد، اما بعدها رشته‌های طبیعی و علمی نیز به رشته اضافه شد و این دبیرستان، دخترانی را تحویل جامعه داده که برخی در سطح دنیا مطرح اند.
دبیرستان فروغ (17 شهریور) از لحاظ سبک معماری مانند مدرسه شاهپور (شهید بهشتی) است والبته با قدمت و در واقع شاپور از ان الگو گرفته است. در ابتدا بودجه این مدرسه را انجمن خیریه آمریکایی تامین می‌کرد و ماری کلارک مدیریت آن را بر عهده گرفت.
در ابتدا نام آن فروغ نبود ولی در سال های بعد به فروغ تغییر نام داد واز سال 1312 خورشیدی که امتیاز دوره کامل متوسطه را دریافت کرد شهرت ان به عنوان دبیرستان دخترانه غالب بوده است. در سال 1335 هم قسمتی از حیاط دبیرستان برای احداث ساختمان مرکز تعلیمات خانه داری انتخاب و کارگاه های مربوطه تجهیز شد.
چنان که اشاره شد در طول سالیان متمادی، دختران و زنان بسیاری در این مدرسه درس خوانده‌اند که نه تنها در ایران بلکه در جهان، پر آوازه اند و مشهورترین آنان دکتر آذر اندامی کاشف واکسن وبای التور است که خوش بختانه خیابانی در بلواردیلمان رشت به نام اوست و سردیس این دانشمند رشتی نیز در ابتدای خیابان نصب شده است.
همچنین می توان به نیره ابتهاج سمیعی اولین زن نمایندۀ مجلس شورای ملی و مهکامه محصص لاهیجانی عضو هیأت رئیسه کنگره نویسندگان و از دوستان پروین اعتصامی اشاره کرد که مدتی هم مدیر این مدرسه بود.
ایدۀ گرد همایی فارع التحصیلان بعد از آن جدی شد که در سال 1387 آموزش و پرورش تصمیم به تخریب و نوسازی مدرسه گرفت و تلاش مجدانه دوست‌داران میراث فرهنگی، مانع شد و در پی آن میراث فرهنگی توانست مدرسه دخترانه مهستی -بعدها فروغ و پس از انقلاب ۱۷شهریور در محله آفخرای رشت- را در فهرست بناهای با ارزش کشور ثبت کند.
این ثبت اگرچه از تخریب و تبدیل آن به مجموعه ای دیگر جلوگیری کرد ولی با توافق آموزش و پرورش و اداره ارشاد برای تبدیل به هنرستان موسیقی بیم آن می رود که ذیل عنوان موجه هنری جنبه تاریخی و هویتی و میراثی آن تحت الشعاع قرار گیرد و حتی برخی بیم ناک مولد سازی با پاره ای تغییرات در ثبت میراثی هستند.
همین دغدغه ها سبب شد دانش آموختگانی که در میان آنان پزشک و حقوق‌دان مشهور یا روزنامه‌نگار و نویسنده ، همچنین آموزگار و استاد دانشگاه و هنرمند دیده می‌شوند در کنار زنانی که تربیت فرزند را بر هر کار دیکر ترجیح داده‌اند با گردهمایی هم خاطره تازه کنند و هم توجه ها را به حفظ بنا و تأمین بودجه برای مرمت کامل و اصولی و استفاده در راستای اهداف میراث فرهنگی معطوف سازند.
به همین خاطر جشن 120 سالگی علاوه بر این که طیفی از خانم‌ها در سنین مختلف را با خاطرات یک مدرسه تاریخی گرد هم آورد یادآور این بود که شهر آن هم شهری چون رشت که دروازۀ فرهنگ مدرن و تجدد بوده تنها جسم نیست و روح آن همین هویت هاست که با بناهایی چوم مدرسه تاریخی فروغ خود را نشان می دهد.
فروغ دختران در رشت را می‌توان هم پای دبیرستان شاپور رشت (شهید بهشتی فعلی) یا مانند البرز پسران در تهران دانست. با این تفاوت که درهای البرز باز است ولی فروغ را می‌خواستند تخریب کنند و اگرچه ثبت آن در میراث فرهنگی مانع این فاجعه شد اما ماندگاری و استمرار آن به همکاری بیشتر آموزش و پرورش و میراث فرهنگی با حمایت شهرداری و نقش فعال‌تر چهره‌های فرهنگی و همین دانش آموختگان که به آن عِرق و عشق دارند نیاز دارد.
برگزار کنندۀ جشن 120 سالگی مدرسه تاریخی و ماندگار فروغ به عصر ایران گفت: ما سه هدف داشتیم. اولی تجلیل از دبیران و تکریم و احترام آنان بود. دوم تجدید خاطره و انتقال تجربه و سوم یادآوری این نکته مهم که برای حفظ و بقای فروغ توافق و تعامل دو دستگاه آموزش و پرورش و ارشاد کافی نیست بلکه دو ضلع شورای شهر یا شهرداری و میراث فرهنگی هم باید اضافه شوند چون در حال حاضر وجه میراثی و تاریخی و هویت شهری آن بر جنبۀ استفاده احتمالی آموزشی می‌چربد زیرا بنا تاریخی شده است.
در پایان گزارش جشن 120 سالگی مدرسه ماندگار فروغ نمی‌توان از نظم و تنوع برنامه‌ای که به همت خود دانش آموختگان برگزار شد و همچنین اهدای تندیس‌های ویژه به برگزیدگان و تجلیل از استادان و دبیران که گاه با اشک شوق همراه بود یاد نکرد.
