فرارو- عصر چهارشنبه ۱۳ دی ماه ۱۴۰۲، به عنوان یکی از خونبارترین عصر‌های پاییزی در تاریخ معاصر کشور، ثبت شد. وقوع دو انفجار به فاصله ۲۰ دقیقه در جریان مراسم سالگرد شهادت سردار قاسم سلیمانی، در شهر کرمان در این روز‌ها ده‌ها شهید و مجروح بر جای گذاشت.
به گزارش فرارو، به محض مخابره این خبر بسیاری از مقام‌های داخل و خارج از کشور واکنش نشان داده و این اقدام تروریستی را محکوم کردند. از جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که در تماس تلفنی با حسین امیرعبداللهیان با مردم ایران همدردی کرد تا رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه که در گفتگوی تلفنی با ابراهیم رئیسی به وی تسلیت گفت.
اگرچه از همان ساعات ابتدایی وقوع این حادثه تروریستی، گمانه زنی‌ها درباره منبع این حادثه، آغاز شد و بسیاری از مقامات ایرانی، اسرائیل را مسئول این حملات تلقی کردند، اما جان کربی، هماهنگ کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی آمریکا هر گونه دست داشتن اسرائیل در حادثه تروریستی کرمان را رد و ادعا کرد که «ما هیچ سند و مدرکی دال بر دست داشتن اسرائیل در انفجار‌های روز چهارشنبه ایران نداریم!». روزنامه نیویورک تایمز نیز در همان ساعات ابتدایی حمله، به نقل از منابع آگاه آمریکایی نوشت: «به احتمال زیاد این حملات کار داعش است».
داعش روز پنجشنبه ۱۴ دی ماه، با صدور بیانیه‌ای رسما مسئولیت انفجار‌های کرمان را برعهده گرفت. داعش مدعی شد که «عمر الموحد» و «سیف الله المجاهد» دو عامل انتحاری بودند که با انفجار کمربند‌های انفجاری در میان مردم، باعث شهادت آنان شدند. وزارت اطلاعات ایران نیز عصر جمعه ۱۵ دی ماه با انتشار اطلاعیه‌ای درباره انفجار‌های تروریستی کرمان اعلام کرد: ««از دو تروریست معدوم انتحاری، یک نفر ملیت تاجیکستانی داشته و هویت تروریست دوم هنوز به صورت قطعی احراز نشده است. اقامتگاه مورد استفاده دو تروریست در حومه کرمان شناسایی شده و ۲ عنصر پشتیبانی و تأمین کننده اقامتگاه مذکور، شناسایی و بازداشت شدند»
در این اطلاعیه همچنین به شناسایی و بازداشت ۹ نفر از شبکه پشتیبانی تیم تروریستی و مرتبطین آن در ۶ استان کشور اشاره شده است. وزارت اطلاعات، تصاویری از عامل انتحاری تاجیک تبار حملات تروریستی کرمان که یکی از دو عامل این حمله تروریستی بوده منتشر کرده که به نظر می‌رسد، بخشی از آن از مخفیگاه و همدست گرفته شده و بخشی دیگر در ردزنی پس از شناسایی این عامل در محل‌های تردد کشف شده است.بنا به اعلام وزارت اطلاعات، عدم صدور بیانیه تا روز جمعه، به دلیل کشف تجهیزات انفجاری آماده در محل اقامت تروریست‌ها بود که می‌توانست بیانگر احتمال وجود و مراجعه عوامل دیگر برای انتقال مواد انفجاری و بکارگیری در سایر اماکن باشد.
احمد وحیدی وزیر کشور، روزشنبه، ۱۶ دی ماه، درباره این حمله تروریستی گفت: «جنایت ضد بشری که در شهر کرمان اتفاق افتاد، نمایش باطل دشمنان جمهوری اسلامی بود، دشمن نمی‌خواهد مشکل مردم حل شود و جامعه از پیشرفت و سربلندی برخوردار باشد. در حادثه کرمان یک مناسبت شاد مثل روز مادر به عزا و ناراحتی تبدیل شد، بیش از نیمی از شهیدان حادثه کرمان را بانوان و کودکان تشکیل می‌دادند، واقعا کشتار کودکان و زنان در کدام دین و آیین مورد تاکید قرار دارد. داعش را آمریکایی‌ها درست کردند، اما امروز این گروهک تروریستی در خدمت رژیم صهیونیستی است، قبلا همین گروهک در سوریه و عراق فعالیت داشت و همه این‌ها نشان از ترس رژیم صهیونیستی از قدرت کشور‌های منطقه است. باید از خودمان بپرسیم چرا داعش در رژیم صهیونیستی فعال نیست، حتی در برخی کشور‌های عربی و متحد با اسراییل نیز حضور ندارند، این نشان می‌دهد که اصل دشمنی با چه چیز و چه کسانی است.»
همچنین، در پی برخی شایعات و خبرسازی‌های مبنی بر خنثی‌سازی بمب توسط یگان‌های چک و خنثی سپاه در برخی اماکن شهر کرمان، معاونت روابط عمومی سپاه ثارالله استان کرمان اطلاعیه ای منتشر کرد. در بخشی از این اطلاعیه تاکید شده است:« انتظار است مردم عزیز استان بویژه شهر کرمان اخبار حوادث و رخداد‌ها را از منابع خبری رسمی استان دنبال کرده و با هوشیاری و بی‌اعتنایی نقشه‌های معاندین و بدخواهان در این گونه موارد که در صدد ایجاد ناامنی روانی در جامعه و افکار عمومی است را همانند گذشته ناکام گذارند.همچنین به آگاهی مردم قهرمان و سرافراز استان کرمان می‌رساند در روز‌های اخیر بر اساس برخی گزارش‌های مردمی یگان چک و خنثی سپاه بررسی گزارشات را دستور کار قرار داده و هیچ یک از موارد چک شده بمب گذاری نبوده است.»
خبرگزاری رویترز نیز در گزارشی، به نقل از دو منبع آگاه مدعی شد که از مجموعه اطلاعات به دست آمده از تماس‌های رصد شده توسط ایالات متحده می‌توان تایید کرد که شاخه داعش مستقر در افغانستان عامل دو بمب‌گذاری انتحاری روز چهارشنبه در شهر کرمان ایران بوده است. یکی از این دو منبع به رویترز اعلام کرده است که «این مجموعه از اطلاعات سری، بی شک‌و‌شبهه و غیرقابل انکار هستند»با این حال، یک حساب منسوب به استخبارات طالبان که مشخصا خبر‌های سرکوب هسته‌های شاخه خراسان داعش توسط طالبان را منتشر می‌کند، گزارش داد که دو مهاجم انتحاری انفجار‌های کرمان، شهروندان تاجیکستان بوده‌اند. همچنین، گروه شبه‌نظامی داعش در اطلاعیه روز پنجشنبه خود مشخص نکرد که زیرشاخه خود در افغانستان، موسوم به «داعش خراسان» مسئول بمب‌گذاری‌ها در شهر کرمان بوده است.
با توجه به این شرایط پرسش‌هایی مطرح است از جمله این که آیا حمله تروریستی کرمان نشان دهنده تغییراتی در قدرت داعش در منطقه است و ایران باید چه رویکردی در قبال این حملات داشته باشد؟ حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم و تحلیلگر سیاسی و عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک و تحلیلگر سیاسی در گفتگو با فرارو به این پرسش‌ها پاسخ داده اند:
حشمت الله فلاحت پیشه به فرارو گفت: «گرگ‌های داعش دیگر تنها نیستند زمانی که در بوکمال، آخرین سنگر‌های داعش از بین رفت و در عراق نیز، داعش، سرنگون شد، از بین رفتن جریانی به نام داعش یا دولت اسلامی عراق و شام، عملا توسط ایران و شهید سلیمانی اعلام شد. در آن زمان، اتفاقی که رخ داده بود، تنها شدن گرگ‌های داعش بود. زمانی که طالبان در افغانستان به قدرت رسید، توییتی زدم و نوشتم که ایران باید از این پس مراقب باشد چرا که در مرز‌های شرقی با پدیده‌ای با عنوان «رهن ترورسیم» یا «ترورسیم اجاره‌ای» مواجه خواهد شد؛ یعنی افرادی که «پیمانکاری تروریسم» را انجام می‌دهند. این یک قسمت ماجرا است. قسمت دیگر، فراتر از این‌ها است. درواقع بخش دوم، یک جریان سلفی است که همواره وحشیانه‌ترین اقدامات را انجام می‌دهد. این جریان، جریانی است که از سال ۱۹۸۰ میلادی، سازمان سیای آمریکا، مدیریت آن را در اختیار دارد و حتی زمانی که طالبان را سرنگون کرد، بخشی از رهبران این جریان و القاعده را در گوانتانامو، دوباره برای ماموریت‌های جدید آموزش داد.»
وی افزود: «آمریکایی ها، هیچوقت روابط خود را با جریانات سلفی از بین نبرده اند، کمااینکه، فرماندهان جریاناتی مثل «جند الاسلام» و امثالهم نیز به پایگاه‌های آمریکایی رفت و آمد داشتند و از آمریکا پول و تجهیزات می‌گرفتند. من درست یک ساعت بعد از انفجار در گفتگویی پیش بینی کردم که قطعا داعش یا یکی از گروه‌های افراطی منطقه، مسئولیت این حمله را برعهده می‌گیرد، ولی این، فقط روی قضیه است و در پشت قضیه دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا و رژیم صهیونیستی، داعش و گروه‌های افراطی رهنی حضور دارند. من مطمئنم جنایت به این بزرگی که از پشتیبانی لجستکی برخوردار است، به تنهایی توسط داعش قابل انجام نبود.»
رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم گفت: «این حمله تروریستی نشان می‌دهد ما با موج تازه‌ای از حملات تروریستی مواجه هستیم و شاید پشتوانه سیاسی همین موضوع را از زبان برخی رهبران عرب شنیده بودیم. جمله‌هایی مثل؛ «ناآرامی را به داخل خاک ایران می‌کشیم»، از مواردی بود که از مدت‌ها پیش علیه ایران مطرح می‌شد. موضوع غزه هم که شکل گرفت، به حساسیت‌ها افزود. برخی کارشناسان سیاسی می‌گویند، اسرائیلی‌ها معمولا اهداف خود را بسیار دقیق انتخاب می‌کنند، اما من معتقدم اگر قرار است اسرائیل را بسنجیم باید براساس فضای امروز این کار را انجام دهیم. اسرائیل کاملا سیاست «زمین سوخته» را در پیش گرفته است و حتی اگر امار شهدای نظامی حماس را محاسبه کنیم، باز هم شاید برابر با یک دهم آمار شهدای مردم غزه است که به شکل بی رحمانه‌ای مورد کشتار قرار گرفته اند.»
وی افزود: «در ایران نیز، فلسفه‌ای که پشت انفجار‌های کرمان بود، فقط تحت این عنوان نبود که هدف، دقیق یا غیر دقیق شکل بگیرد یا افراد خاصی مورد هدف باشند، بلکه هدف این بود که فلسفه «سیاسی/نظامی» ایران، مبنی بر ایجاد امنیت ایران، فراتر از مرزها، زیر سوال برود. ما شاهد بودیم که چه این روز‌ها و چه سال‌ها قبل از سوی مقام‌های ایران گفته می‌شد که اگر امروز در غزه در برابر صهیونیست‌ها ایستادگی نکنیم، بعد‌ها باید در ایران و داخل خاک کشور با صهیونیست‌ها بجنگیم. جریان پشت انفجار‌های کرمان نیز سعی کرد چنین فلسفه‌ای را زیر سوال ببرد و ایران را ناامن جلوه دهد.»
این تحلیلگر سیاست خارجی در ادامه گفت: «جنگ تروریستی علیه ایران شروع شده است و لذا ایران باید اقدام تلافی جویانه را در دستور کار قرار دهد چرا که اگر این کار انجام نشود، در آینده باز هم شاهد شکل گیری این نوع رفتار‌ها خواهیم بود. ایران باید به همسایگان و به ویژه پاکستان در خصوص اقدامات تروریستی، هشدار‌هایی جدی دهد. معتقدم با توجه به اشراف اطلاعاتی سازمان اطلاعات محرمانه ارتش پاکستان در مرز‌های شرقی ایران، این سازمان بی اطلاع از تحرکاتی که در آن سوی مرزها رخ می‌دهد نیست. افزون بر این ها، بخشی از راه حل به حوزه حقوق بین الملل مرتبط است که با توجه به دسترسی‌های محدود ایران، و ضعف حقوقی دولت‌های مختلف ایران (از گذشته تا کنون)، معمولا در این زمینه، کاری از پیش نمی‌رود. تنها راه، آمادگی برای پیشگیری از اتفاقات است.»
وی افزود: «ایران به لحاظ اطلاعاتی از این توان برخوردار است که تروریست‌ها و حامیان لجستیک آنان را هدف قرار دهد، اگر اثبات شود دستگاه‌های اطلاعاتی کشور‌های خاصی نقش لجستیک را در این حملات داشته اند، ایران باید در برابر این بازیگران اقداماتی را انجام داده و ضرباتی را بزند که برای آینده کشور نقش بازدارنده داشته باشد. واقعیت این است که جنگ تروریستی علیه ایران شروع شده و با حرف زدن نمی‌توان مانع از آن شد. ایرانی‌ها از تجربه‌های دیگری هم در این زمینه برخوردارند و موضوع تروریستی موضوعی نیست که با شعار حل شود. اگر اقدامی نکنیم باز هم شاهد تکرار این حوادث خواهیم بود.»
عبدالرضا فرجی راد به فرارو گفت: «اتفاقی که در کرمان رخ داد، بی ارتباط به مسائل غزه نیست. از روز هفتم اکتبر که حماس به اسرائیل حمله کرد و حواشی پس از آن رخ داد، هر بار که مقام‌های اسرائیل، مراتب ناراحتی خود را نسبت به این موضوع نشان می‌دادند، اشاره‌ای هم به ایران می‌کردند. معتقدم نه فقط موضوع کرمان، بلکه موضوع ترور سیدرضی موسوی در سوریه و کشتن ۷ فرمانده حماس در لبنان، و حتی یکی از فرماندهان ارشد حشدالشعبی در عراق همگی اضلاع یک پروژه است که ممکن است ادامه هم داشته باشد. درواقع همه این‌ها، برنامه‌های اسرائیل برای انتقام را شامل می‌شود که بر اساس یک نقشه از پیش تعیین شده شکل گرفته است. این انتقام گیری تا زمانی که خارج از مرز‌های ایران است و در سوریه و لبنان و عراق انجام می‌شود شرایط متفاوت است. اما اسرائیل، هیچوقت، داخل مرز‌های ایران، مسئولیت حمله‌ای را نپذیرفته است.»
وی افزود: «در رابطه با مسائل هسته‌ای نیز، اسرائیلی‌ها، هیچوقت مستقیم اذعان به خرابکاری نمی‌کنند، بلکه به شکل غیرمستقیم و گنگ، اشاره‌هایی دارند که در خرابکاری‌ها نقش دارند. گروه‌های تروریستی از جمله داعش در منطقه کم نیستند. همه می‌دانند که داعش ساخته و پرداخته آمریکایی‌ها است. از زمانی که طالبان، در افغانستان قدرت را در دست گرفت، قدرت مانور گروه‌های تروریستی تندرو در افغانستان بیشتر شد. در حال حاضر حداقل ۲۰ گروه تروریستی در افغانستان فعال است و طالبان با همه این گروه‌ها در ارتباط است و حتی برخی از این گروه‌ها را تقویت می‌کند، چرا که طالبان هنوز از تثبیت صد در صد خود مطمئن نیست و امید دارد اگر اتفاقی رخ دهد از طریق این گروه‌ها بتواند نجات پیدا کند. همانطور که قبل از سقوط جمهوری کابل همه این گروه‌ها به طالبان کمک کرده اند.»
این استاد ژئوپلیتیک گفت: «این حمله از دید من این حادثه، یک پروژه سفارشی از طرف اسرائیل برای ضربه زدن به ایران است. نوع فناوری و بمبی که به کار رفته، با هدف حداکثر تلفات جانی انتخاب شده است. این اقدام تروریستی از سوی گروه جهادی وابسته به غرب انجام شده و معتقدم از زمانی که طالبان در افغانستان قدرت را در دست گرفته، هر حادثه‌ای که در شرق ایران رخ داده، به همین دلیل است. من مدعی این نیستم که طالبان مستقیم در همه حملات نقش داشته، اما از زمانی که طالبان قدرت گرفته، وضعیت در شرق کشور ما بیش از دیگر مناطق دچار چالش شده است. بعد از موضوع ریگی که در سیستان و بلوچستان مشکلاتی تروریستی ایجاد کرده بود، سایر حوادثی که در کشور رخ داده (از حملات مرزی تا حادثه شاهچراغ) همه از زمانی شدت گرفته که پایگاه گروه‌های تروریستی در افغانستان محکمتر شده است.»
وی افزود: «همچنین باید بر عبور مهاجران از مرز‌های کشور نیز نظارت جدی تری اعمال شود و اجازه ندهیم هر شخصی به راحتی با عبور از مرزها، مقیم کشور ما شود. ضمن احترامی که باید به اتباع گذاشت، به سیاست گذاری‌های جدیدی در حوزه سکونت اتباع در کشور، نیاز داریم. این حوادث می‌تواند ادامه دار شود، چرا که در خاورمیانه اتفاقی در حال وقوع است و اسرائیل نیز شمشیر را از رو بسته و برای ضربه زدن و ایجاد ناامنی از چنین رفتار‌هایی استفاده می‌کند. اسرائیل تلاش می‌کند برای ناامن کردن ایران از کانون مهمی که در شرق ایران شکل گرفته نهایت سوءاستفاده را ببرد. تمامی این گروه‌های تروریستی در داخل خاک افغانستان حمایت می‌شوند یا به نحوی با طالبان ارتباط دارند. داعش یک ایدئولوژی با تفکری خاص است. اما داعشی که در عراق و سوریه است به لحاظ افراد تشکیل دهنده با داعش افغانستان متفاوت است. داعش افغانستان همان طالبان است با چاشنی افکار افراطی تر. اما این گروه ضمن فعالیت مجزا، با طالبان نیز در ارتباط است.»
این تحلیلگر امور سیاسی در ادامه گفت: «گفته شده است که یکی از افرادی که در حادثه تروریستی کرمان نقش داشته، تاجیک بوده است. تاجیک‌های افغانستان یک گروه ۲۰۰ نفری تندرو هستند که به نام «طالبان تاجیکستان» در بدخشان و محدوده این ولایت، فعالند. زمانی که این افراد در افغانستان مورد حمایت طالبان فعالیت می‌کنند، چه نتیجه‌ای باید گرفت؟ این گروه با داعش نیز در ارتباط است. به همین دلیل ما باید یک اقدام جدی انجام دهیم. این درست نیست که طالبان با ایران همکاری‌های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی داشته باشد، اما نتواند در برابر نیرو‌هایی که در خاک افغانستان حاضرند و برای ایران مشکلات این چنینی ایجاد می‌کنند، پاسخگو باشد. طالبان از لحاظ اطلاعاتی و نظامی قوی است و اگر بخواهد، می‌تواند از وقوع این نوع حوادث، پیشگیری کند. افزایش نظارت‌های امنیتی چندان تاثیری نخواهد داشت. ما باید کانون فساد و اقدامات تروریسی را کنترل کنیم. اسرائیل کشور ما را رها نمی‌کند و امنیت اسرائیل نیز پس از حمله حماس به شدت صدمه دیده است و مقامات اسرائیلی نیز بار‌ها اعلام کرده اند از ایران انتقام می‌گیرند، بنابراین، این مشخص است که تا کنون اسرائیل نسبت به مسئله هسته‌ای حساس بود، اما از این به بعد، اقداماتی جدید را نیز از اسرائیل شاهد خواهیم بود. فعلا شورای امنیت ملی صلاح ندیده است که اقدامی صریح انجام دهد.»
وی افزود: «باید کانون شکل گرفته در شرق کشور را تحت کنترل بگیریم. همین مشکل را در پاکستان هم می‌بینیم. طالبان پاکستان جا و مکان مشخصی دارند و در داخل خاک پاکستان عملیات‌های تروریستی انجام می‌دهند. طرز تفکر طالبان افغانستان نیز از این نوع افکار دور نیست و طالبان افغانستان نیز «لشگر انتحاری» ایجاد کرده است. طالبان باید در قبال اتفاقات مسئولیت پذیر باشد. حالا که طالبان در قدرت در حال تثبیت است، به تدریج شروع به آزار همسایگان کرده اند. ایران، پاکستان، تاجیکستان و حتی ازبکستان، در خطر اقدامات تروریستی طالبان قرار دارند. این دخالت‌ها در ایران بیشتر جنبه مذهبی دارد، در پاکستان جنبه قومیتی و تمامیت ارضی دارد و نسبت به تاجیکستان نیز به دنبال سرنگونی حکومت تاجیکستان هستند. در قبال ازبکستان نیز به علت عدم دسترسی به سلاح‌ها و تجهیزاتی که از دولت قبلی در آنجا مانده است، دچار کینه ورزی هستند. باید یک همگرایی بین کشور‌های منطقه شکل بگیرد و افغانستان را مجبور کنند یا پاسخگو باشد، یا این نیرو‌ها را مهار و کنترل کند.»
