هشمهری آنلاین: فیلم معمایی با اینکه ژانر خالصی نیست و معمولا با ژانر جنایی یا علمی تخیلی و حتی کمدی و ملودرام پیوند دارد، در نظر اغلب فیلمبینها ژانری منحصربهفرد تلقی میشود. علت این موضوع به مرکزیت معما در شکل دادن به ساختار روایی فیلم و درگیر کردن تماشاگر در کشف معما بازمیگردد. در فیلمهای معمایی یا تماشاگر به اندازه شخصیتهای درگیرِ حلِ معما از قضایا اطلاع دارد یا از خلال روایت اطلاعاتی در اختیارش قرار میگیرد که شخصیتهای اصلی از آن بیاطلاع هستند یا روایتگری فیلم به شکلی است که اطلاعاتی را از تماشاگر پنهان میکند در حالی که یک یا گاه به ندرت چند شخصیت از آن مطلع هستند. هر کدام از این شیوههای روایتگری به شکل متفاوتی از ارتباط با فیلم منجر میشود. تماشاگران معمولا در فرآیند تماشای فیلمهای معمایی همپای شخصیتها درگیر حل معما میشوند و زمانی که حدسشان درست از آب درمیآید، احساس رضایت میکنند و زمانی که میفهمند تشخیصشان درست نبوده و به اصطلاح رکب خوردهاند، از غافلگیری لذت میبرند. تماشاگران چه معما را درست حدس بزنند و چه غلط، در طول فیلم سطحی از تنش ناشی از تعلیق را دریافت میکنند و به شکل عاطفی و حتی بیولوژیک، مثلا با افزایش ترشح آدرنالین، به آن پاسخ میدهند. اینها ۱۵ فیلم معمایی درجه اول تاریخ سینما هستند که حسابی غافلگیرتان میکنند.
۱. همشهری کین (۱۹۴۱)
کارگردان: ارسن ولز
بازیگران: ارسن ولز، جوزف کاتن و دوروتی کومینگور
تاجر ثروتمندی به نام چارلز فاستر کین در بستر مرگ کلمهای اسرارآمیز بر زبان میآورد که کسی نمیداند چیست و کین از بیانش چه منظوری داشته: «رُزباد». فیلم تلاش خبرنگاری برای پیدا کردن این است که رزباد چیست که کین در لحظه مرگ به آن میاندیشیده.
۲. پنجره پشتی (۱۹۵۴)
کارگردان: آلفرد هیچکاک
بازیگران: جیمز استوارت و گریس کلی
جف جفریز عکاسی است که پایش شکسته و در مدتی که خانهنشین شده و نمیتواند حرکت کند، سرگرمیاش دید زدن خانه همسایهها با دوربین است. جف در این دیدزنیها متوجه میشود که همسایه روبهرویی همسرش را کشته، اما برای اثبات حرفش به دلیل و مدرک نیاز است.
۳. روانی (۱۹۶۰)
کارگردان: آلفرد هیچکاک
بازیگران: آنتونی پرکینز، جنت لی و ورا مایلز
زن جوانی به نام ماریون مقدار زیادی پول از سر کارش میدزدد و به سرعت شهر را ترک میکند و به هتلی بینراهی میرود که مشتری زیادی ندارد و پسر جوان و آرامی به نام نورمن بیتس ادارهاش را بر عهده دارد. ماریون به دست مادر نورمن به قتل میرسد، اما واقعیت این است که ماجرا پیچیدهتر از چیزی است که به نظر میرسد.
۴. بانی لیک گمشده (۱۹۶۵)
کارگردان: اتو پرهمینجر
بازیگران: کایر دولیا، کارول لینلی و لارنس اولیویر
زنی همراه دختر چهارسالهاش به لندن میآید تا با برادر خبرنگارش زندگی کند. روز اسبابکشی به آپارتمان جدید مادر دخترش را به مهدکودک میبرد، اما هنگام ناهار که برمیگردد، دخترش گم شده و هیچکس هم قبول نمیکند که او اصلا بچه داشته است.
۵. محله چینیها (۱۹۷۴)
کارگردان: رومن پلانسکی
بازیگران: جک نیکلسون و فی دانا وی
کارآگاه خصوصی، جیک گیتس که متخصص در افشای خیانتهای زناشویی است، از سوی زنی به نام مالوری استخدام میشود تا پرده از راز خیانت شوهرش بردارد. چیزی که در ابتدا پروندهای ساده به نظر میرسد، هر چه جلوتر میرود، از فاسدی عظیم که کل لسآنجلس درگیر آن است خبر میدهد.
۶. هفت (۱۹۹۵)
کارگردان: دیوید فینچر
بازیگران: برد پیت، مورگان فریمن و کوین اسپیسی
فیلمی که نام فینچر را بر سر زبانها انداخت، تصویرگر دنیایی تیرهوتار و عاری از اعتماد و آرامش است که در آن قاتلی زنجیرهای به نام جان دو برای اینکه به مردم نشان دهد در چه جهنمی زندگی میکنند، آدم میکشد. دو کارآگاه مسئول پیدا کردن این قاتل باهوش میشوند که تعمدا رد پاهایی از خودش به جا میگذارد.
۷. مظنونین همیشگی (۱۹۹۵)
کارگردان: برایان سینگر
بازیگران: گابریل برن، بنیچیو دلتورور و کوین اسپیسی
خلافکاری افلیج و خردهپا به نام وربال در مرکز پلیس درباره اینکه چطور او به همراه چهار خلافکار دیگر از طرف کوبایاشی، وکیل جنایتکار ترسناکی به نام کایزر شوزه، اجیر میشوند تا ماموریتهایی را برای این چهره مرموز انجام دهند به کارآگاه پلیس توضیحاتی میدهد. کارآگاه به دنبال کشف هویت کایزر شوزه است.
۸. محرمانه لس آنجلس (۱۹۹۷)
کارگردان: کرتیس هنسن
بازیگران: گای پیرس، راسل کرو و کوین اسپیسی
پلیس جوانی به نام ادموند اکسلی در شروع کارش پایش به پروندهای باز میشود که هر چه پیش میرود پیچیدهتر میشود. پرونده او با پرونده دیگری که زیر دست همکارش، باد، است تلاقی میکند و بالاخره مشخص میشود که خود مأموران پلیس در این وقایع دست دارند؛ اما تشخیص پلیس فاسد به این سادگیها نیست.
۹. حس ششم (۱۹۹۹)
کارگردان: ام. نایت شیاملان
بازیگران: بروس ویلیس، هالی جوئل اوسمنت و تونی کلت
روانشناس کودکی به نام مالکوم کرو سعی در بهبود وضعیت پسر کوچک به نام کول دارد که مدعی است ارواح را میبیند و از این موضوع میترسد. کرو سعی میکند با او دوست شود تا راهی برای درمانش پیدا کند، غافل از اینکه ارواح به زندگی خود هم راه یافتهاند.
۱۰. یادگاری (۲۰۰۰)
کارگردان: کریستوفر نولان
بازیگران: گای پیرس، کری آن موس و جو پانتولیانو
لئونارد شلبی در اثر حادثهای حافظه کوتاهمدت خود را از دست میدهد و با کمک یادداشتها، خالکوبیها و عکسهایش سعی میکند کسی که همسرش را کشته پیدا کند و انتقام بگیرد. در خالکوبیهایش اشاره شده که فردی به نام جان یا جیمز با نام خانوادگی جی که ادامهاش نامعلوم است، قاتل همسر او است، اما واقعیت چیز دیگری است.
۱۱. پیرپسر (۲۰۰۳)
کارگردان: پارک چان ووک
بازیگران: چوی مین شیک، یو جی ته و کانگ هیه جونگ
مردی به نام دائه سو به مدت ۱۵ سال در اتاقی زندانی میشود. معلوم نیست چه کسی او را دزدیده و از این کار چه قصدی دارد و چرا اصلا او را نمیکشد؟ دائه سو رگ دستش را میزند تا از این وضع خلاص شود، اما بهسرعت معالجه میشود. بعد از خلاصی از اتاق، تمام فکر و ذکر او میشود چه کسی و چرا چنین بلایی سرش آورده است.
۱۲. حیثیت (۲۰۰۶)
کارگردان: کریستوفر نولان
بازیگران: کریستین بیل، هیو جکمن و مایکل کین
در اواخر قرن نوزدهم که شعبدهبازی یکی از سرگرمیهای مهیج روزگار است، دو شعبدهباز که وسواس عجیبی در بهتر بودن از همدیگر دارند، مقابل هم قرار میگیرند و به هر ترفندی متوسل میشوند تا شعبدههای طرف مقابل را شیادی و حقههای خودشان را واقعی نشان دهند. این رقابت به مرزهای جنون میرسد.
۱۳. جزیره شاتر (۲۰۱۰)
کارگردان: مارتین اسکورسیزی
بازیگران: لئوناردو دی کاپریو و مارک روفالو
در سال ۱۹۵۴ دو مارشال ایالات متحده به نامهای تِدی دانیلز و چاک ایول مسئول رسیدگی به فرار یک بیمار روانی خطرناک از بیمارستانی در جزیره شاتر میشوند. دانیلز که خودش خانوادهاش را از دست داده، به رفتار مسئولان بیمارستان با بیماران مشکوک میشود و پرده از رازی برمیدارد که رئیس بیمارستان سعی در مخفی کردنش دارد.
۱۴. زندانیان (۲۰۱۳)
کارگردان: دنی ویلنوو
بازیگران: جیک جیلنهال و هیو جکمن
در مراسم روز شکرگزاری کلر دوور به همراه خانوادهاش به خانه همسایه خود فرانکلین میرود، اما در حینی که پدرومادرها در خانه مشغول گپ زدن هستند، دختر کلر و دختر صاحبخانه که جلوی خانه سرگرم بازیاند، ناپدید میشوند. کارآگاه دیوید لوکی مسئول رسیدگی به پرونده میشود، اما کلر شیوه خودش را برای پیدا کردن دخترش دارد.
۱۵. دختر گمشده (۲۰۱۴)
کارگردان: دیوید فینچر
بازیگران: بن افلک و رزامند پایک
صبح روز پنجمین سالگرد ازدواج نیک و ایمی، نیک متوجه میشود همسرش ناپدید شده است. در قیلوقالهای رسانهای در مورد گم شدن ایمی، شک و تردیدهایی پدید میآید مبنی بر اینکه خود نیک همسرش را به قتل رسانده است، ولی به تدریج مشخص میشود دست کسی دیگر در کار است.