به گزارش همشهری آنلاین به نقل از فارس، زمستان وقتی که سوز سرما وارد بسیاری از شهرهای سرد کشور می‌شود، سفر به کهن‌ترین بندر در جنوب کشور با آب و هوای مطبوع، جاذبه‌های تاریخی و طبیعی فراوان که زمانی آوازه آن در جهان پیچیده بوده است، می‌تواند مقصد جذابی باشد.
سیراف همان جایی است که زمانی شهره جهان بود و بازرگانان از سراسر جهان برای داد و ستد به آن رفت و آمد می‌کردند و گاهی نیز در همان‌جا می‌ماندند و با اهل این بندر وصلت می‌کردند و به رونق هرچه بیشتر آن کمک می‌کردند.
این بندر تاریخی در استان بوشهر و بین دو بندر کنگان و عسلویه قرار دارد و شهرت آن بیشتر به دلیل قدمت زیاد و بین‌المللی بودن آن در گذشته‌های دور است که باعث شده بود تا دریانوردان از نقاط مختلف جهان به آن سفر کنند و کالاهای مختلفی به آن وارد و صادر کنند.
جغرافی‌دانان و مورخان زیادی از این شهر بندری در کتابهایشان نوشته‌اند و از آن به عنوان شهری ثروتمند و آباد نام برده‌اند که دریانوردانی نام‌آور همچون سلیمان سیرافی دارد که برای اولین بار مسیر دریایی خلیج فارس تا چین را دریانوردی کرد.
این دریانورد سیرافی شرح سفرهای دریایی خود را در کتابی با عنوان «سلسله التواریخ» نوشته است و در آن مطالب آموزنده از رسوم، احوال و عادات طوایف چین، هند و بخشی از مناطق آسیای جنوب شرقی و دانستنی‌های فراوانی از چینی‌ها، هندی‌ها و ایرانیان مقیم این دو کشور ارائه می‌دهد.
در سال ۱۳۹۰ فیلمی با عنوان «راه آبی ابریشم» اکران شد که اولین سفر ناخدا سلیمان به چین را به تصویر کشیده است که از بندر سیراف و از مسیر اقیانوس هند کالاهای با ارزشی را به مقصد بندر خانفو در چین رساند.
چه زمانی برای سفر به سیراف مناسب است؟
این شهر کوچک که زمانی در اوج شکوه در قرن چهارم هجری ۳۰۰ هزار نفر جمعیت داشته است، در حال حاضر فقط ۷ هزار نفر جمعیت دارد؛ اما به دلیل جاذبه‌های گردشگری سالانه تعداد زیادی گردشگر از آن بازدید می‌کنند به طوری که این رقم چندین برابر جمعیت آن است.
حالا وقتی از مریم که دانشجوی یکی از دانشگاه‌های تهران و از اهالی جنوب و نزدیک سیراف است، درباره این شهر کمی اطلاعات می‌خواهم و می‌گویم بهترین زمان سفر به این بندر چه زمانی است، می‌گوید که برای آشنایی با سیراف و دیدن جاذبه‌های آن « اواخر پاییز و زمستان» بهترین فرصت است، چراکه آب و هوا در این چند ماه در سیراف بسیار معتدل و برای کسانی که از گرمای تابستان آن منطقه فراری‌اند بسیار مناسب است.
او می گوید که سفر به سیراف حتما برای شما جذاب و به یادماندنی خواهد بود؛ چراکه در آنجا قرار است با منظره کوه و دریا هر دو به صورت همزمان رو به رو بشوید که فاصله کمی از هم دارند و حتی در برخی نقاط این فاصله به ۳۰ تا ۴۰ می‌رسد. مردمان این شهر خانه‌های خود را بر روی کوه بنا کرده‌اند به همین خاطر به آن ماسوله جنوب نیز می‌گویند.
سفر به بندر سیراف، تجربه‌ای به یاد ماندنی از غذاهای محلی
درباره غذاهای محلی این شهر که از او می‌پرسم ناگهان با یک ذوقی می‌گوید: «پَلیل را باید حتما امتحان کنید.» وقتی هوا رو به خنکی می‌رود معمولا این مناطق پلیل درست می‌کنند. این غذا یک نوع آش یا حلیم است که با ماهی و گندم درست می‌شود و با سبزی و ادویه‌جات آن را معطر می‌کنند.
همچنین گلنشک که با نوع خاصی از ماهی‌های کوچک خشک شده طبخ می شود، وُدام که ماهی پخته شده با رب گوجه فرنگی و ادویه است، ماهی تنوری و ماهی کبابی از دیگر غذاهای این منطقه است.
اگر بخواهیم از جاذبه های گردشگری این بندر بنویسیم باید آن را به جاذبه های تاریخی و طبیعی تقسیم کنیم. در حال حاضر ۲۲ آثار تاریخی سیراف ثبت ملی شده است و هر چند از سال‌ها قبل وعده ثبت جهانی این بندر تاریخی داده شده است؛ اما تاکنون ثبت جهانی آن به نتیجه نرسیده است.
گور دخمه‌هایی با قدمت هزاران ساله
از جمله جاذبه های تاریخی این شهر می‌توان به گورستان صخره‌ای آن اشاره کرد که در شمال غربی آن قرار گرفته است. هرچند این گورستان را به زرتشتیان، مسلمانان و یهودیان ساکن در آن نسبت می‌دهند؛ اما در یک احتمال دیگر آنها را دخمه‌هایی برای جمع‌آوری آب دانسته‌اند که بعدها با توجه به وقوع زلزله یا بیماری طاعون از آن برای دفن مردگان استفاده شده است. این دخمه‌ها با وجود زلزله‌های مهیبی که در این منطقه رخ داده و بخش زیادی از بندر را نابود کرده است، همچنان باقی مانده‌اند و در حاضر به عنوان مکانی تاریخی از آن بازدید می‌شود.
از دیگر جاذبه‌های تاریخی بندر سیراف قلعه‌ای است به نام قلعه نصوری که در دوره قاجاریه و حدود ۲۰۰ سال پیش ساخته شده و متعلق به یکی از خاندان‌های مشهور این بندر به نام خاندان نصوری بوده است. این قلعه بنایی دو طبقه است که بر روی تپه‌ای قرار دارد که مشرف به دریا است و واضح است که با توجه به موقعیت آن چه مناظر زیبایی برای ساکنان این قلعه در این منطقه وجود داشته است.
آرامگاه سیبویه عالم مشهور قرن سوم از دیگر جاذبه‌های سیراف است که در نزدیکی گورهای دخمه‌ای قرار دارد. بر مزار سیبویه سنگ قبری قرار دارد که از سنگ و گچ ساخته شده است. این آرامگاه در سال ۱۳۸۱ به عنوان اثر ملی ثبت شده است.
این دانشمند صرف و نحو یکی از دانشمند سرآمد قرن دوم هجری بوده است. جالب این است در زمانی که او برای فراگیری دانش به بصره می‌رود، واژه‌های عربی را به خطا تلفظ می‌کرد به همین خاطر به سمت فراگیری صرف و نحو و لغت رفت و به حدی در این مسیر کوشا بود که استاد او لقب دانشجوی خستگی‌ناپذیر داد. حضور دانشمندانی چون او در سیراف یکی دیگر از نشانه‌های اهمیت این شهر در گذشته است.
یکی دیگر جاذبه‌های تاریخی سیراف آتشکده باستانی سیراف است. این آتشکده به شکل اتاقی مربعی شکل بر روی تپه‌ای قرار گرفته و به نام تُل گنبد یا چهارطاقی معروف است. این آتشکده از نظر موقعیت جغرافیایی در نزدیکی دره لیر قرار دارد.
سیراف علاوه بر جاذبه‌های تاریخی و دیدنی با وجود دریا و اسکله فرصت تفریحاتی همچون قایقرانی و ماهیگیری را برای گردشگران در خود دارد. غروب در این اسکله منظره زیبایی از قرمزی خورشید و آبی دریا خلق می‌شود که خوراک کسانی است که به عکاسی علاقه دارند.
مورخان در مورد سیراف چه می‌گویند؟
مقدسی در کتاب احسن التقاسیم درباره این شهر بندری می‌نویسد: «مردمش به هنگام آباد کردن آن را از بصره برتر می‌نهادند، زیرا که ساختمانهایش استوار، جامعش زیبا، بازارهایش درست، مردمش دارا و نامش بلند آوازه است. درگاه چین اینجا است نه عمان. انبار فارس و خراسان است. باری من شگفت‌انگیزتر و زیباتر از خانه‌هایش ندیده‌ام که بلند و با چوب ساج و آجر ساخته شده. یک خانه تا بیش از یکصد هزار درهم خریداری می‌شود.»
سید حسن موسوی عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز درباره این بندر می‌نویسد: «سیراف در حدود سه قرن بزرگترین بندر بازرگانی خلیج فارس، بلکه بزرگترین بندر بازرگانی شرق به حساب می‌آمد. سیراف در حقیقت یک بندر بین‌المللی و مرکز ثروتمندترین بازرگانان چه مسلمان و چه غیر مسلمان بوده است. تمام کالاهای تجارتی کشورهای اسلامی که به چین و هند صادر می‌گردید و نیز تمام کالاهای تجارتی وارده از هند و چین در سیراف گرد می‌آمد.»
موسوی مشهورترین کالاهایی که از چین و هند به سیراف وارد می‌کردند را پارچه و دست بافتهای ابریشمی، ادویه، عطر، دارو، چوبهای پربهای صندل، عود کافور و چوبهای صنعتی خیزران و ساج می‌نویسد و می‌گوید: «در مقابل از سیراف انواع پارچه‌های کتانی، پنبه‌ای، مروارید، ساخته‌های فلزی(ترازو)، طلا و نقره، عطر، گلاب و سفره‌های بسیار خوش نقش و نگار صادر می‌گردید.»
زوال شکوه سیراف در تاریخ
با وجود شکوه و عظمتی که این بندر طی چند قرن پیدا کرد و محل تولد و رشد بازرگانان و دریانوردان بزرگی همچون سلیمان سیرافی، ابوزید سیرافی، محمدبن بامشاد سیرافی بود، اما عوامل متعددی در نهایت زوال و غروب شکوه این بند را رقم زدند.
محققان معاصر معتقدند ناامنی‌ها و آشوب‌های گسترده و فراگیری که در اواخر قرن چهارم و نیمه نخست قرن پنجم هجری قمری در فارس رخ داد زمینه‌ساز اصلی افول سیراف بود؛ چرا که امنیت اقتصادی و سیاسی فارس تاثیر مستقیمی در بر تجارت دریایی سیراف داشته است.
در بین سالهای ۳۷۲ تا ۴۴۸ ه. ق فارس شاهد یک دوره درگیری‌های خانگی بین مدعیان حکومت دیلمی و جنگهای نژادی بین ترک و دیلمی و شبانکاره بود. مهمترین نتیجه این درگیری سقوط کامل تجارت بین جاده‌هایی بود که به سیراف منتهی می‌شد. به همین دلیل امکان مبادله کالا در این مسیرها به حداقل رسید و بیشترین ضربه به پیکره سیراف وارد شد.
علاوه بر این محققان زلزله‌هایی نیز در که در سالهای ۳۶۶ و ۳۶۷ ه.ق رخ داد و هفت روز طول کشید از جمله دیگر عوامل افول این بندر مهم و تاریخی می‌دانند. مقدسی در مورد این زلزله ها می‌نویسد که با وقوع این زلزله‌ها مردم به سوی دریا گریختند و همه خانه ها فرو ریخت.
هرچند بعدها بار دیگر سیراف ساخته شد، اما شکوه و عظمت پیشین خود را بازنیافت و حالا خرابه‌ها این بندر بزرگ بین‌المللی به عنوان جاذبه‌های تاریخی به مقصد مهمی برای دوستداران آن تبدیل شده است.
