حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، فاطمه زهرا نصراللهی؛ حضرت‌آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب در دیدار اخیرشان با فرماندهان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش تاکید کردند: «آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها حق هیچگونه شرط‌گذاری ندارند زیرا تعهدات برجامی خود را نقض کردند و آن طرفی که باید شرط بگذارد جمهوری اسلامی است زیرا به تعهدات خود پایبند بود. بنابراین ایران هنگامی به تعهدات برجامی خود بازخواهد گشت که آمریکا همه تحریم‌ها را در عمل و نه در حرف یا بر روی کاغذ، لغو کند و این لغو تحریم‌ها مورد راستی‌آزمایی ایران قرار گیرد. این، سیاست قطعی و غیرقابل برگشت جمهوری اسلامی و مورد اتفاق همه مسئولان است و هیچکس از آن عدول نخواهد کرد».
رئیس جمهور آمریکا هم در چند ماه گذشته بار‌ها و بار‌ها از بازگشت به برجام و رفع تحریم‌ها سخن گفته بود، انتظار می‌رفت عقلانیت به دیپلماسی آمریکا باز گردد و به تعهدات و امضایی که ماه‌ها برای رسیدن به‌آن تلاش شده است عمل کند، اما او هم راه رئیس جمهور قبلی را پیش گرفت، تا جایی که چند روز گذشته در کنفرانس امنیتی مونیخ با اشاره به برنامه هسته‌ای کشورمان گفت که ما آماده تعامل دوباره در چارچوب ۱+۵ در خصوص برنامه هسته‌ای ایران هستیم، اما باید دید که در نهایت این رئیس جمهور سردرگم می‌خواهد چه رویکردی در پیش بگیرد و باید منتظر ماند تا دید اقدامات نمایشی کاخ سفید رنگ و بوی عمل و لغو تحریم‌های جدی تری را نیز به خود می‌گیرد یا خیر. در هر صورت همانطور که گفته شد و مقامات و مسئولان عالی رتبه کشورمان یک صدا بر آن تاکید کردند موضع ایران همان است که گفته شد؛ اقدام عملی ببینیم، اقدام عملی می‌کنیم.
سازمان انرژی اتمی ایران هم پیرو سفر اخیر رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، درباره تفاهمات مشترک با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بیانیه‌ای به این شرح صادر کرد. «سفر مدیرکل آژانس به ایران بر اساس درخواست او بود که مورد پذیرش جمهوری اسلامی ایران نیز واقع شد. در گفت‌وگوها، آژانس بر ضرورت احترام به قانون مجلس و اجرای آن تاکید کرد به طوری که در بیانیه نیز انعکاس داشته است. ایران و آژانس تفاهم کردند اجرای پروتکل الحاقی و دسترسی‌های برجامی به طور کامل متوقف شود و صرفا تعهدات پادمانی ایران اجرا می‌شود. بر این اساس، طبق قانون مجلس هیچ دسترسی فراپادمانی به آژانس اعطا نخواهد شد و هیچگونه بازرسی فراپادمانی نیز انجام نمی‌شود.
مقصود از تداوم راستی آزمایی و نظارت ضروری که در بند ۲ بیانیه آمده، همانطور که در پیوست توافق شرح داده شده، این است که ایران به مدت ۳ ماه اطلاعات برخی فعالیت‌ها و تجهیزات نظارتی را که در پیوست مشخص شده ضبط کرده و نزد خود نگه خواهد داشت. در این مدت، آژانس به این اطلاعات هیچ دسترسی نخواهد داشت و اطلاعات منحصرا نزد ایران باقی می‌ماند. چنانچه ظرف ۳ ماه تحریم‌ها به طور کامل لغو شد، ایران این اطلاعات را در اختیار آژانس می‌گذارد، در غیر این صورت اطلاعات برای همیشه پاک خواهد شد. به دلیل ملاحظات حفاظتی و ضرورت پنهان ماندن مکان تاسیسات کلیدی ایران، پیوست بیانیه که شامل فهرست این تاسیسات است، محرمانه خواهد ماند.
برای تحلیل اقدامات نمایشی آمریکا در بازگشت به توافق برجام با احمد دستمالچیان سفیر اسبق ایران در لبنان و اردن به گفت‌وگو نشستیم.
باشگاه خبرنگاران جوان: با توجه به سفر گروسی به ایران و بیانیه مشترک ایران و آژانس، در بیانیه مشترک چه اتفاقی افتاده است و چرا نمایندگان مجلس به آن اعتراض دارند، بعد از این بیانیه روابط ایران و آژانس به چه صورت خواهد بود؟
دستمالچیان: در حقیقت دولت یک راه حل میانه‌ای را انتخاب کرد و یک ضرب الاجل سه ماهه به آژانس بین المللی انرژی اتمی داد تا اگر تحریم‌های ایران لغو شد، آژانس اجازه دسترسی به اطلاعاتی را که توسط دوربین‌های ما از فعالیت هسته ای کشورمان ضبط می‌کنند داشته باشد و در غیر این صورت اطلاعات پاک شود.
مجلس شورای اسلامی قانونی تصویب کرد که اگر تحریم‌ها برداشته نشود به طور کلی جمهوری اسلامی از پروتکل الحاقی خارج می‌شود، در حقیقت این یک مهلتی سه ماه است که به آژانس داده شد تا تسهیلاتی برای ادامه راه فراهم شود. در بیانیه بین ایران و آژانس قانون مجلس انجام شده است اما نه به طور کامل. خود آقای گروسی هم این را تایید و تاکید کرد که ایران می‌خواهد با شرط سه ماهه از پروتکل الحاقی بیرون بیاید، لذا در شرایط فعلی بحثی بین دولت و مجلس است، ولی آن راه حلی که اتخاذ شده یک راه میانه‌ای و قابل بحث است. اکنون توپ در زمین دولت آمریکاست که تا چه حد از این فرصتی که برایش فراهم شد استفاده کند.
اگر همه تحریم‌ها لغو شود، جمهوری اسلامی ایران به نقطه صفری که برجام امضا شده است برمی‌گردد، چراکه تجربه تلخی را در گذشته امتحان کردیم که با توجه به اعتمادی که شد و طرف مقابل نقض عهد کرد، جمهوری اسلامی ایران همه تعهداتی را که داشت، یک جا انجام داد و این اروپا و آمریکا بودند که نقض عهد کردند. این دفعه اگر واشنگتن خواستار بازگشت به برجام است باید گام‌های عملی و اساسی را بردارد که فقط روی کاغذ نباشد. مثلا اگر بناست که تحریمی لغو شود در کلام بیهوده است باید عملا ایران بتواند نفت خود را بفروشد و پول آن را از طریق سیستم بانکی برگرداند.
در این شرایط اکنون آمریکاست که باید تصمیم بگیرد که چگونه می‌خواهد اقدام کند و چگونه به برجام برگردد. پیشنهاداتی برای نشست‌های غیر رسمی مطرح شده است، اگر موضوع فقط موضوعات داخل برجام باشد، همانطور که آقای عراقچی معاون سیاسی وزارت خارجه اعلام کرده قابل بررسی است، اما جمهوری اسلامی ایران قاطعانه اعلام کرده که هیچ موضوع خارج از برجام قابل مذاکره نیست.
باشگاه خبرنگاران جوان: آیا می‌توان به این اقدامات نمایشی آمریکا از جمله لغو مکانیسم ماشه، لغو محدودیت تردد دیپلمایت های ایران در نیویورک امیدوار و دلخوش بود؟
دستمالچیان: خیر. آمریکا ژستی را در جهت آرام‌تر کردن فضا در افکار عمومی گرفته است، اما ایران آن را چوب یک آبنبات چوبی هم تلقی نمی‌کند. جمهوری اسلامی ایران آگاه است که این اقدامات نمایشی تاثیری در روندی که می‌خواهد آغاز شود هم نخواهد داشت. این‌ها امتیازی نیست بلکه یک حرکت نمایشی است که در افکار عمومی این جوری وانمود شود که آمریکا خود را برای بازگشت به برجام آماده می‌کند.
باشگاه خبرنگاران جوان: راهبرد دولت بایدن در قبال پرونده موشکی و هسته‌ای ایران چگونه خواهد بود، آیا فشار حداکثری که در دوران ترامپ علیه ایران بود را ادامه می‌دهد یا می‌خواهد با اقدامات نمایشی ایران را گول بزند و برجام گسترده تری از ما طلب کند؟
دستمالچیان: سیاست فشار حداکثری شکست خورده است. مبدع آن ترامپ بود که هر اقدامی که از دستش برمی آمد، انجام داد و تحریم‌های همه جانبه را علیه ایران به اجرا گذاشت که اراده مردم و کشور را بشکند، اما مردم ما در صحنه راسخ ایستادند و از عزت و استقلال خود دفاع کردند، در نهایت هم تحریم و فشار همه جانبه شکست خورد. اکنون ترامپ دیگر در کاخ سفید نیست، اگر دولت جدید آمریکا قصد دارد که واقعیت‌های موجود در صحنه را در ایران و منطقه به رسمیت بشناسد، بایدگام‌های عادلانه و عقلانی بردارد. دولت بایدن نمی‌تواند بیشتر از این اقدامی انجام دهد، چراکه حتما محکوم به شکست است.
ملت غیور ایران این گردنه بزرگ را رد کردند و بازگشت به عقب نخواهیم داشت، در ضمن از وقتی که برجام امضا شده است، تاکنون قدرت دفاعی، موقعیت منطقه‌ای و بین المللی جمهوری اسلامی ایران بسیار فرق کرده است و شرایط مانند سابق نیست، ایران در مسائل سیاسی منطقه، داخل خود کشور و در عرصه بین المللی صاحب ابتکار و قدرت است، در حالیکه آمریکا در افکار عمومی محکوم است که از برجام خارج شده است، بنابراین از راه عقلانی، حقوقی و بین المللی به تعهدات برجامی خود برگردد.
باشگاه خبرنگاران جوان: آیا تحریم‌های ایران به زودی لغو می‌شوند؟ اگر نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
دستمالچیان: به نظر نمی‌رسد آمریکا در شرایط فعلی تحریم‌ها را لغو کند. این موضوع به تصمیم خود آمریکایی‌ها بستگی دارد، اگر می‌خواهند به برجام برگردند، جمهوری اسلامی ایران اعلام آمادگی کرده است، در غیر این صورت با ادامه سیاست‌های شکست خورده ترامپ در رابطه با ایران، تنها بایدن را متضرر می‌کند. امنیت و ثبات در منطقه بدون حضور جمهوری اسلامی ایران معنا ندارد. شریک اصلی و کشور و قدرت اصلی در منطقه اکنون جمهوری اسلامی ایران است، به ویژه بعد از شکست تلخ جنگ نیابتی که مبدع آن مثلث شوم عبری، عربی و آمریکایی بودند، بنابراین اگر آمریکا بخواهد با این واقعیت که ایران یک قدرت است کنار بیاید ما آماده‌ایم، اگر نه سیاست‌های شکست خود را ادامه دهد.
باشگاه خبرنگاران جوان: آنتونی بلینکن وزیرخارجه آمریکا اعلام کرده فشارحداکثری آمریکا شکست خورده است، آیا عقب‌نشینی ظاهری و کلامی آمریکا در واقع ادامه سیاست ترامپ و بازی جدید آمریکا و اروپا نیست تا در داخل کشور ما اختلاف به وجود بیاورند و ایران را برای دستیابی به مذاکره موشکی و منطقه ای به پای میز مذاکره بکشانند؟
دستمالچیان: جمهوری اسلامی ایران سیاست ثابت و اصولی دارد و می‌خواهد با همه همسایگان خود در عالی‌ترین سطوح روابط خوب و برادرانه داشته باشد. این از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تا به حال ثابت و تغییر ناپذیر بوده و جمهوری اسلامی همیشه هم دست دوستی به شرکای منطقه‌ای خود دراز کرده است.
جمهوری اسلامی ایران معتقد است که امنیت و ثبات در منطقه نه وارداتی است و نه خریدنی، بلکه با همکاری دست جمعی کشور‌های منطقه که همسایه هم هستند به دست می‌آید، اگر چنین سیاستی در کشور‌های منطقه جا بیافند که آمریکا عامل ثبات و امنیت نیست، در منطقه یک همگرایی ایجاد می‌شود، اگر نه کشور‌هایی مانند عربستان هنوز به دخالت‌های بیجای آمریکا در منطقه امید دارند، حتما شکست خواهد خورد، کما اینکه شکست خورده‌اند.
اکنون عربستانی که تمام تخم مرغ‌های خود را در سبد ترامپ گذاشته بود به بن‌بست رسیده است و دولت بایدن پرونده‌های مختلفی علیه بن سلمان باز می‌کند از جمله قتل خاشقچی. برای عربستان باید تجربه شود که اعتماد به کشور‌های بزرگ به نفع امنیت و ثبات منطقه و کشور خودش نیست. آمریکا اگر بخواهد راه شکست خورده ترامپ را در منطقه ادامه دهد، قطعا منافع خود را در منطقه را بیش از گذشته به خطر می‌اندازد و منطقه ناامن برای منافع آمریکا خوب نیست.
بایدن در طول نطق‌های انتخابی خود اعلام کرد که اگر پیروز انتخابات شود، به برجام برمی‌گردد، سایه جنگ را از منطقه دور می‌کند و با مذاکره و دیپلماسی کار را پیش می‌برد، بنابراین اگر اکنون بخواهد سیاست‌های شکست خورده قبل را دنبال کند محکوم می‌شود. آمریکا اکنون قصد دارد با فشار دیپلماسی و روانی ایران را وادار به امتیاز دادن کند، اما جمهوری اسلامی تصمیم قطعی و نهایی خود را گرفته که اگر امتیازی داده شد، امتیازی داده می‌شود اگر نه مانند گذشته رفتار نمی‌کند که امتیازات را بدهد و نسیه تحویل بگیرد.
پرونده دفاعی و امنیتی هر کشور خواست و مختص همان کشور است در منطقه‌ای که دریایی از سلاح‌ها به عربستان سرازیر شده و آن را به دومین ذخیره کننده سلاح تبدیل کرده است، نمی‌توان از ایران انتظار داشت که سلاح نداشته باشد. اکنون رژیم صهیونیستی هم هیچ قانونی را به رسمیت نمی‌شناسد و دارای کلاهک‌های هسته‌ای است، بنابراین نمی‌شود در مورد این صحبت کرد که طرفهای مقابل دارای تسلیحات متعارف و غیر متعارف باشند و جمهوری اسلامی ایران خود را خلع سلاح کند.
این در هیچ منطق بین المللی، قانونی، حقوقی و سیاسی پذیرفته نیست، لذا بحث موشکی، مسائل دفاعی و امنیتی موضوعاتی نیستند که نسبت به آن حتی در مذاکرات اشاره‌ای شود، لذا اگر روزی در این مورد صحبت شود باید در یک سازوکار و چارچوب همه جانبه باشد و تکلیف سلاح‌های هسته‌ای رژیم صهیونیستی، سلاح‌های ذخیره‌ای در عربستان، قدرت‌های دفاعی هر کشور تعیین و تکلیف شود تا ایران ضمن آن چارچوب و منظومه امنیتی که درست می‌شود و بر آن تضمین باشد، وارد مذاکره شود.
باشگاه خبرنگاران جوان: عواملی که موجب شکست فشار حداکثری آمریکا علیه ایران شد، چه بود؟
دستمالچیان: مهم‌ترین عامل آن ایستادگی و درک بالای مردم بود یعنی آنها می‌دانستند که باید این تحریم شکسته شود تا سیاست‌های خبیثانه آمریکایی زمین بخورد. مردم دچار مشکلات زیادی هستند و وضعیت اقتصادی و معیشتی خوبی ندارند، اما بصیرت، درک بالا و فهم مردم مهم است که می‌دانند که عامل جنایتیکه علیه شان وارد می‌شود آمریکاست. بنابراین عامل اصلی در شکست دادن تحریم‌های آمریکا، مردم و ایستادگی، رشد و بلوغ آنها بود به علاوه اینکه تحریم چیزی نیست که نتوان با آن مقابله کرد، خنثی سازیی تحریم در تولید ملی است، آمریکا تمام تلاش خود را بر این گذاشت تا کوچک‌ترین حرکتی از نظر تجاری، فروش نفت، مالی و تبادل کالا بین ایران و سایر کشورها صورت نگیرد و در این زمینه بسیار هم هزینه کرد اما جمهوری اسلامی راه خود را پیدا کرد. بنابرای آمریکا به این نتیجه رسید که تحریم‌ها شکست خورده است و باید شیوه و روش خود را تغییر دهد.
باشگاه خبرنگاران جوان: چه چیزی باعث شده که آمریکا سیاست خودش را به یکباره در قبال ایران عوض کند؟
دستمالچیان: در حقیقت آمریکایی‌ها هرچه بیشتر تحریم های ایران را کش دهند، منافع شان در منطقه بیش از گذشته به خطر می‌افتد و بیشتر آسیب می‌بینند. روزی بن سلمان با یک توهم گفت که ۲ هفته‌ای کار یمن را تمام می‌کنم، اما امروزه که چندین سال از آن گذشته است با سلاح‌های آمریکایی نه یک توفیق سیاسی داشته و نه یک توقیف نظامی. در این بین اعتبار سلاح‌های آمریکایی را هم از بین برد. آمریکا فشار می‌آورد ارسال سلاح به عربستان سعودی متوقف شود و بحران یمن خاتمه پیدا کند، چراکه در صورت ادامه بیشتر از گذشته منافع آمریکایی و خود عربستان که قلعه و پناهگاه اصلی سیاست‌های آمریکایی است، صدمه می‌بیند، لذا اکنون با تغییر رویکرد این چنینی سعی دارد که کمی فشار‌های موجود ایران را ملایم‌تر و منعطف‌تر کند تا اوضاع منطقه آرام‌تر شود، چراکه ایران قدرت برتر و استراتژیک منطقه است. آمریکا فهمیده است که هرچه مقابله با جمهوری اسلامی ایران بیشتر شود، بیشتر از گذشته منافع خود در خطر می‌افتد و باید یک راه میانبر انتخاب کنند تا بتوانند سایر ایستگاه‌هایی که در منطقه در اختیار دارد در امان بمانند.
باشگاه خبرنگاران جوان: کارشناسان معتقدند که افزایش گستره تحریمی باعث شده که برخی کشورها با هم در برابر تحریم متحد شوند نمونه آن ایران، چین، روسیه؛ در نتیجه تحریم اثر گذاری خودش را از دست بدهد و همین موضوع باعث شده است که آمریکا کم کم تحریم های خود را علیه کشورها کنار بگذارد؟
دستمالچیان: در حقیقت هر سلاحی بعد از مدتی تاثیر اولیه خود را از دست می‌دهد و کند می‌شود، سلاح تحریم، سلاحی بود که با آن می‌خواستند اراده ملت‌ها را بشکنند، اقتصاد کشورها را دچار ضعف کنند و وضعیت معیشتی مردم را بحرانی کنند، اما این سلاح امروزه کند شده است، چراکه مردم و ملت‌ها راه خودشان را پیدا می‌کنند. هر دشمنی به هر اندازه شرارت که در برابر آن اراده قرار بگیرد شکست می‌خورد.
وضعیت کرونایی اقتصاد و تولید دنیای غرب را در معرض خطر و آشفتگی قرار داده است، قبل از کرونا اقتصاد غرب دچار مشکل بود، اما امروزه با این ویروس میلیون‌ها نفر بیکار شدند و اقتصاد و تولید آنها تحت تاثیر این ویروس قرار گرفته است، اگر تحریم ادامه پیدا کند آنها بازار‌های مهمی را از دست می‌دهند. هر کشوری که تحریم شود از کالا‌هایی که غرب و در راس آن آمریکا تولید می‌کنند، خریداری نمی‌شود و عملا غرب خود را از منافع اقتصادی و تولیدی محروم می‌کند. امروزه بسیاری از شرکت‌های بزرگ و کمپانی‌ها نسبت به سیاست تحریم اعتراض دارند، آنها می‌گویند به جای اینکه به ما کمک شود که تولیدات مان را بالا ببریم شما ترمزی گذاشتید تا ما تولید نکنیم و این مطابق با سیاست‌های لیبرالی اقتصادی غرب نیست، لذا سلاح تحریم کند شده و دشمن به این نتیجه رسیده است که نمی‌تواند این مسیر را ادامه دهد.
در این وضعیت کرونایی سخت که ایران تحریم دارویی است و عده زیادی از بین می‌روند ، در این میان افکار عمومی غرب نمی‌تواند تاثیر پذیر نباشد. باتوجه به همه این ضعف‌هایی که گفته شد، در گذشته آمریکا می‌توانست از موضع زور و قدرت با استفاده از سلاح و کاربرد‌های نظامی اراده خود را اعمال کند، اما امروزه این چنین نیست. همه این‌ها در آینده نه چندان دور آمریکا را به این تفکر وادار می‌کند که با واقعیت‌های موجود دنیا کنار بیاید.
نظریه افول هژمون که اکنون به این دلیل مطرح است که آمریکا دیگر قدرت بلامنازع یکه تاز دنیا نیست و هژمونیک نمی‌تواند برخورد کند، شرکای بزرگ دیگری مانند چین و روسیه دارد و تمام این عوامل منجر می‌شود که نظریه افول هژمون شکل بگیرد، سیاست‌های مستکبرانه و تحمیلی آمریکا هر روز کمرنگ‌تر شود و ملت‌های منطقه بیشتر از گذشته بتوانند استقلال خود را به دست بیاورند.
نظم قدیم در منطقه فرو ریخته است و دیگر دیکتاتور‌هایی مانند صدام و مبارک نیستند که بخواهند سیاست‌های آمریکایی را در منطقه اجرا یی کنند، لذا شکل منطقه در حال عوض شدن است. آینده همانطور که مقام معظم رهبری تاکید کردند خوب خواهد بود، چراکه مردم صبر و حوصله کردند و با بصیرت در میدان ظاهر شدند و نشان دادند در برابر اراده دشمن تسلیم نمی‌شوند.
انتهای پیام/
