خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- مطهره مرادی *: یکی از معضلات ناشی از محرومیت در استان سیستان و بلوچستان بالا بودن نرخ مرگ و میر مادران و نوزادان است. نرخ مرگ و میر مادران و نوزادان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های پایش سلامت در هر جامعه‌ای است.
طبق آخرین امار ارائه شده نرخ مرگ و میر مادران و نوزادان در استان سیستان و بلوچستان نسبت به متوسط کشوری بسیار بالاست که از دلایل این امر ازدواج و بارداری در سنین پایین و عدم وجود مراکز بهداشتی و خانه‌های بهداشت روستایی به اندازه کافی است.
این معضل سرمنشا ء بسیاری از معضلات و محرومیت‌های دیگر از جمله کمبود نیروی انسانی و نیروی کار و همچنین بیماری‌های روحی و روانی ازجمله افسردگی در خانواده‌ها بالاخص مادران و این قبیل مشکلات است.
الف) نرخ مرگ و میر نوزادان
بر اساس آمار اداره کل سازمان ثبت احوال استان سیستان و بلوچستان، در سال ۱۳۹۷، ۷۳۳ نوزاد زیر یکسال در نقاط شهری و روستایی استان سیستان و بلوچستان فوت کرده‌اند که از این میزان ۴۰۴ نفر (معادل ۵۵ درصد) پسر و ۳۲۹ نفر (معادل ۴۵ درصد) دختر بوده‌اند. اگر آمار مرگ و میر کودکان تا ۴ سال را به این رقم اضافه کنیم، کل مرگ و میر نوزادان تا ۴ سال معادل ۱۱۲۷ نفر خواهد شد که حدود ۹.۶ درصد از کل مرگ و میر استان در سال ۱۳۹۷ را تشکیل می‌دهد. از منظر پراکندگی از بین ۷۳۳ نوزاد، ۴۸۴ نفر در مناطق شهری و ۲۴۹ نفر در مناطق روستایی بوده‌اند.
سه علت اصلی مرگ کودکان یک تا ۵۹ ماهه در سیستان و بلوچستان، بیماری‌های سیستم تنفسی، اختلالات ژنتیکی و ناهنجاری‌های مادرزادی و سوانح و حوادث است
براساس آمار دانشگاه‌های علوم پزشکی زاهدان و ایرانشهر شهرستان قصرقند با ۱۹.۴ درصد، کنارک با ۱۳.۷ درصد و سراوان با ۱۳۳ درصد بیشترین نرخ مرگ و میر نوزادان را به خود اختصاص داده‌اند. به گفته سید مهدی طباطبایی، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، سه علت اصلی مرگ کودکان یک تا ۵۹ ماهه در سیستان و بلوچستان، بیماری‌های سیستم تنفسی، اختلالات ژنتیکی و ناهنجاری‌های مادرزادی و سوانح و حوادث است. همچنین براین اساس، ۱۷.۲ درصد از مرگ‌های نوزادان در خارج از بیمارستان رخ داده است. بر اساس آخرین آمار شهرستان قصرقند، بالاترین نرخ مرگ و میر کودکان در استان سیستان و بلوچستان را به خود اختصاص داده است.
ب) نرخ مرگ و میر مادران
مرگ و میر مادران به معنای مرگ یک زن در طول بارداری، زایمان یا ۶ هفته پس از زایمان است که بر اساس هر ۱۰۰ هزار تولد زنده محاسبه می‌شود. بر اساس آمار دانشگاه‌های علوم پزشکی زاهدان و ایرانشهر، نرخ مرگ و میر نوزادان، (در هر ۱۰۰ هزار تولد) در سطح استان ۲۳ نفر است که این رقم در شهرستان‌های مختلف متفاوت است. به عنوان نمونه در شهرستان مهرستان این رقم ۷۷، در بمپور ۶۳ و در سرباز ۵۸ نفر است که از میانگین استانی هم بالاتر است.
ج) زایمان‌های غیرایمن
براساس تعاریف، زایمان در خارج از بیمارستان، زایمان غیرایمن تعریف می‌شود که این رقم برای کل کشور در سال ۱۳۹۵، ۳.۲ درصد و برای استان سیستان و بلوچستان ۳۲ درصد است. به استناد آمار مندرج در سند ارتقای وضعیت زنان و خانواده استان، معاونت زنان ریاست جمهوری در سال ۱۳۹۵، ۶۶ درصد زایمان‌ها در سیستان و بلوچستان در مراکز بهداشتی دولتی و ۳۲.۴ درصد از زایمان‌ها در منزل انجام می‌شود که خود یکی از دلایل مهم مرگ و میر بالای مادر و نوزاد در این استان است.
البته دانشگاه‌های علوم پزشکی استان سیستان و بلوچستان اقدام به آموزش افراد بومی و ماماهای محلی کرده‌اند که زایمان‌های انجام شده از این طریق را در بخش زایمان‌های غیرایمن محاسبه نمی‌کنند. از این رو ارقام ارائه شده تحت عنوان زایمان غیرایمن (ارائه شده در نمودار ذیل) توسط این دانشگاه‌ها کمتر از آمار ارائه شده توسط معاونت زنان ریاست جمهوری است. شهرستان سراوان با نسبت ۹ درصد رتبه اول را از منظر نسبت زایمان‌های غیرایمن به خود اختصاص داده است. بعد از آن شهرستان‌های سرباز، مهرستان و قصرقند به ترتیب با نسبت ۸.۸۵ درصد، ۷.۵۱ درصد و ۶.۶۸ درصد قرار گرفته‌اند. لازم به ذکر است که متوسط استان سیستان و بلوچستان، ۳.۲۵ درصد است و بر این مبنا شهرستان‌های استان به دو گروه مطلوب و نامطلوب تقسیم شده‌اند.
غالب شهرستان‌های جداره شرقی استان سیستان و بلوچستان، نسبت زایمان‌های غیرایمن بالایی دارند که می‌توان ریشه آن را در مسائل اقتصادی و اجتماعی جستجو کرد.
حال با این پرسش روبرو هستیم که مسئولین کشوری و استانی چرا به این معضل اساسی که سرمنشا بسیاری از معضلات و محرومیت‌های استان سیستان و بلوچستان است توجه نمی‌کنند یا توجه کافی نمی‌کنند و در صدد رفع این مشکل برنمی‌آیند. از لازمه‌های مهم توسعه، نیروی انسانی فعال است که با این درصد بالای مادران و نوزادان لطمه بزرگی به نیروی انسانی فعال در طولانی مدت وارد می‌شود.
* فعال رسانه‌ای و مدنی
