مدیرعامل سازمان انتقال خون ضمن اعلام افزایش ذخایر خون و فراورده‌های خونی در کشور، درباره چگونگی اهدای پلاسما و همچنین فعالیت پالایشگاه‌های خون در کشور توضیح داد.
دکتر مصطفی جمالی در نشستی خبری که در وزارت بهداشت برگزار شد، تأمین خون و فراورده‌های خونی به میزان کافی، تأمین سلامت خون و فراورده‌های خونی، رعایت عدالت، استفاده از فناوری‌های نوین، حمایت از دانش‌بنیان‌ها و... را از جمله وظایف سازمان انتقال خون خواند و گفت: به دنبال اقدامات انجام‌شده، ذخایر خون و فراورده‌های خونی در کشور از چهار روز به میانگین هشت روز رسیده است. این ذخایر در تهران به ۱۵ روز رسیده است.
وی به برنامه استراتژیک سه‌ساله سازمان انتقال خون اشاره کرد و درباره برنامه‌های صورت‌گرفته در دو سال گذشته، افزود: علاوه بر افزایش ذخایر خون و فراورده‌های خونی، شاخص توزیع خون و فراورده‌های خونی در مراکز درمانی و بیمارستانی از حدود ۷۵ درصد سال ۱۴۰۰، اکنون به صددرصد رسیده است و بنابراین صددرصد درخواست‌ها و نیازهای بیمارستان‌ها در سراسر کشور را پاسخ‌گو هستیم. استفاده از کیسه‌های فیلتردار در سازمان انتقال خون نیز از ۲۰ درصد به ۷۰ درصد رسیده است.
مدیرعامل سازمان انتقال خون در ادامه در پاسخ به سؤالی درباره چگونگی تأمین پلاسما در کشور و همچنین فعالیت پالایشگاه‌های خون، با بیان اینکه پلاسما به دو روش تهیه می‌شود، گفت: نخستین روش، روش بازیافتی است که توسط مراکز خصوصی و به وسیله دستگاه از خون اهداشده جدا می‌شود. سال ۸۵، به مراکز خصوصی مجوز داده شد که در این زمینه فعالیت کنند.
پالایشگرهایی که مسئول تبدیل پلاسما به داروهای مشتق از پلاسما بودند از مراکز خصوصی بازدید کردند. اگرچه مراکز خصوصی پلاسما باید در جهت خدمت به مردم گام برمی‌داشتند اما به دلیل اینکه درآمد پلاسما بسیار زیاد است به نوعی به مردم خیانت شد و این مراکز از وظیفه محوله سر باز زدند.
جمالی با بیان اینکه قیمت پلاسما در کشورهای غربی حدود ۲۰۰ دلار است، افزود: بخش خصوصی که مسئولیت پلاسما را بر عهده داشت، نه‌تنها در زمینه وظیفه محوله یعنی تهیه پلاسما به مردم خیانت کرد بلکه در زمینه وظیفه دیگر که انتقال تکنولوژی بود نیز یعنی مأموریت انتقال تکنولوژی هیچ اقدامی انجام نداد.
مدیرعامل سازمان انتقال خون با بیان اینکه مراکز خصوصی که مسئولیت گرفتن پلاسما را بر عهده داشتند درخصوص احداث پالایشگاه هیچ اقدامی نکردند و در این راستا آزموده را آزمودن خطاست، افزود: وقتی پلاسما تبدیل به داروی مشتق از پلاسما می‌شود می‌توان گفت که یک اتفاق خوب صورت گرفته است. اگرچه بخش خصوصی چنین وظیفه‌ای بر عهده داشت اما از انجام وظیفه سر باز زد و ما نسبت به این موضوع گلایه داریم.
وی با بیان اینکه با دو شرکت جدید به منظور احداث پالایشگاه قراردادهایی منعقد کرده‌ایم، گفت: یک آزمایشگاه با ظرفیت ۳۰ هزار لیتر در کشور فعالیت می‌کند که در نظر دارد ظرفیت خود را به ۱۰۰ هزار لیتر افزایش دهد. همچنین یک آزمایشگاه دیگر با ظرفیت ۱۰۰ هزار لیتر آغاز به کار کرده است که در نظر دارد ظرفیت خود را به ۳۰۰ هزار لیتر افزایش دهد.
مدیرعامل سازمان انتقال خون درباره پلاسمای مورد نیاز کشور گفت: اظهار نظرها درباره میزان نیاز کشور به پلاسمای خون متفاوت است. بر اساس اظهار نظر سازمان غذا و دارو، کشور به ۷۰۰ هزار لیتر پلاسما در سال نیاز دارد در حالی که متخصصان خون‌شناسی بر این باور هستند که نیاز کشور در این حوزه حدود یک میلیون لیتر است.
وی ادامه داد: ما باید پالایشگاه پلاسمای خون احداث کنیم و نباید در حوزه پلاسما خام‌فروشی کنیم. اگر سالانه ۱۰۰ هزار نفر برای اهدای پلاسمای خون اقدام کنند و با توجه به تولیدات فعلی پلاسما در مراکز انتقال خون و مراکز خصوصی، مشکلی در زمینه تأمین پلاسما نخواهیم داشت. جمالی با بیان اینکه بر اهدای صددرصد داوطلبانه پلاسما با کمک نیروهای داوطلب تأکید دارم، گفت: هنگامی که فرد برای اهدای خون اقدام می‌کند، پرسش‌هایی درخصوص رفتارها و اقدامات مطرح می‌شود. به دلیل اینکه فرد داوطلبانه نسبت به اهدای خون و پلاسما اقدام کرده است به پرسش‌ها صادقانه پاسخ می‌دهد اما در کشورهایی مانند آمریکا درخصوص اهدای پلاسمای به اهدا‌کننده پول پرداخت می‌کند و این موضوع سبب می‌شود که فرد در پاسخ به پرسش‌ها چندان صادق نباشد.
مدیرعامل سازمان انتقال خون همچنین در ادامه صحبت‌هایش با بیان اینکه افزایش ذخایر خونی محدود به خون نمی‌شود، بلکه میزان ذخایر کیسه‌های خون را نیز افزایش داده‌ایم، گفت: در گذشته، مشکلات فراوانی در حوزه کیسه‌های خون داشتیم، به نحوی که ذخیره کیسه‌های خون حدود دو تا سه هفته بود اما در حال حاضر، میزان ذخایر کیسه‌های خون به شش ماه رسیده است. به مدت شش ماه کیسه‌های خون ذخیره داریم؛ این در حالی است که پروسه واردات کیسه‌های خون حدود سه ماه زمان می‌برد.
جمالی با بیان اینکه در یک برنامه زمانی سه‌ساله در سازمان انتقال خون دست به اقدامات متعددی زده‌ایم، افزود: توانسته‌ایم اقدامات خود را به صورت کمی و کیفی ارتقا دهیم. ما برای افزایش ذخایر خون تلاش کرده‌ایم اما در این مسیر به مؤلفه‌های خون سالم، تولید فراورده‌های خونی در حد اعلا، عدالت در سلامت، بهره‌وری، فناوری‌های نوین و پدافند غیرعامل توجه کرده‌ایم.
مدیرعامل سازمان انتقال خون با بیان اینکه برخی نسبت به ذخایر خون انتقاداتی وارد می‌کنند، گفت: گاهی اوقات به دلیل برخی از شرایط میزان مراجعه اهداکنندگان کاهش می‌یابد و این امکان وجود دارد که تعادل در میزان ذخایر موجود به هم بخورد. به طور مثال، شاید تعادل خون گروه O منفی به هم بخورد اما به دلیل ذخایر موجود، جابه‌جایی صورت می‌گیرد که مشکلی ایجاد نمی‌شود.
وی درباره کیسه‌های فیلتردار ادامه داد: استفاده از کیسه‌های فیلتردار سبب می‌شود که گلبول سفید گرفته شود. زمان نگهداری از گلبول قرمز حدود ۳۵ روز است. اگر گلبول سفید گرفته نشود مشکلاتی به وجود می‌آید و گاهی سبب حساسیت می‌شود. در نظر داریم که میزان استفاده از کیسه‌های فیلتردار را تا سال ۱۴۰۴ به مرز صددرصد برسانیم.
جمالی با بیان اینکه در گذشته تشخیص گروه‌های خونی به صورت دستی انجام می‌شد، گفت: در حال حاضر، گروه‌های خونی را به وسیله دستگاه‌های پیشرفته تشخیص می‌دهیم و این دستگاه‌ها در برخی از استان‌ها مانند استان تهران نصب شده‌اند. تشخیص گروه خونی با دستگاه سبب می‌شود میزان خطا به صفر برسد.
وی با اشاره به نصب دستگاه‌های تشخیص هپاتیت و ایدز در کشور گفت: در گذشته، فقط ۱۱ استان کشور به این دستگاه‌ها مجهز بودند اما در حال حاضر این دستگاه‌ها در تمام استان‌های کشور وجود دارد. امکاناتی که در استان‌های کشور توزیع شده در راستای تحقق عدالت در سلامت است.
مدیرعامل سازمان انتقال خون با اشاره به روش غربالگری مولکولی (NAT) گفت: کمون‌ساید برخی از بیماری‌ها چند ماه است اما با استفاده از روش غربالگری مولکولی توانسته‌ایم بیماری‌هایی مانند هپاتیت و ایدز را به سرعت تشخیص دهیم و به این ترتیب اگر بیمار طی یک ماه گذشته به هپاتیت مبتلا شده باشد می‌توانیم آن را تشخیص دهیم و همچنین این موضوع درخصوص بیماری ایدز به کمتر از ۱۰ روز رسیده است. وی با بیان اینکه بررسی‌ها بیانگر این است که سالانه سه میلیون و ۶۶۰ هزار فراورده خونی در کشور مصرف می‌شود، افزود: فراورده‌های خونی با باکیفیت‌ترین میزان ممکن ارائه می‌شود. مدیرعامل سازمان انتقال خون همچنین با بیان اینکه اندازه‌گیری گروه‌های فرعی خون از دیگر اقداماتی است که انجام داده‌ایم، افزود: اندازه‌گیری گروه‌های فرعی در گذشته انجام نمی‌شد. بیماران تالاسمی هر دو هفته یک بار نیاز به دریافت خون دارند و اگر اندازه‌گیری گروه‌های خونی انجام نشود موجب بروز مشکلاتی برای آنها می‌شود. جمالی گفت: در حال حاضر در کشور ترکیه یک میلیون نفر در بانک HLA عضو هستند، در آلمان ۱۳ میلیون نفر و با اینکه جمعیت ما شبیه کشورهای آلمان و ترکیه است این بانک در کشور ما از وضعیت خوبی برخوردار نیست و لازم است به آن پرداخته شود. موضوع غربالگری آنتی‌بادی در برنامه هفتم توسعه لحاظ شده است.
وی با بیان اینکه استفاده از روش «بافی‌کوت» را در کانون توجه قرار داده‌ایم، افزود: استفاده از این روش سبب می‌شود عمر پلاکت از چهار روز به هفت روز افزایش یابد. این طرح به صورت پایلوت در استان قزوین در حال اجراست.
مدیرعامل سازمان انتقال خون با بیان اینکه بحث مهمی را با سازمان اورژانس کشور آغاز کرده‌ایم، گفت: ما در نظر داریم بانک خون پیش‌بیمارستانی را برای حوادث جاده‌ای اجرا کنیم. فاصله محل حادثه تا بیمارستان در برخی از نقاط کشور بسیار زیاد است به طور مثال فاصله محل وقوع حادثه تا بیمارستان در استان سیستان و بلوچستان حدود سه ساعت است. بنابراین با استفاده از بانک خون پیش‌بیمارستانی می‌توانیم جان افرادی را که در تصادف آسیب دیده‌اند، نجات دهیم و این موضوع را به صورت پایلوت در ایام اربعین اجرا کردیم. جمالی درباره جایگاه بین‌المللی سازمان انتقال خون ایران گفت: سازمان انتقال خون ایران توانسته است رتبه برتر آسیا را از آن خود کند. همچنین آمار و ارقام یک تحقیق که در سال ۲۰۱۸ انجام شده و اطلاعات آن سال گذشته میلادی منتشر شد، بیانگر این است که شاخص فراوردگی در کشور آمریکا ۹۷ و این میزان در ایران ۹۸ است.
وی ادامه داد: همچنین بر اساس اطلاعات سازمان بهداشت جهانی، سازمان انتقال خون ایران در زمینه خون‌های نادر، مرجع است. کمیته خون نادر که متشکل از ۱۵ نفر است دو عضو از کشورهای مسلمان دارد و ایران یک نفر از این دو عضو مسلمان است.
جمالی با اشاره به تشکیل معاونت اجتماعی در سازمان انتقال خون نیز گفت: با توجه به اینکه با مردم در ارتباط هستیم نسبت به معاونت اجتماعی در سازمان اقدام کردیم. ما با استفاده از توان مردم و کمک خیرین در نظر داریم در زمینه پدافند غیرعامل اقداماتی انجام دهیم. شهر پرند تهران را به عنوان جایگزین انتقال خون تهران جهت مرکز ذخیره خون در نظر گرفتیم.
وی ادامه داد: مرکزی که در شهر پرند در حال احداث آن هستیم طی سه سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد. همچنین دو سردخانه پلاسما با ظرفیت ۶۰ هزار تن در اراک و ۱۰۰ هزار تن در قزوین احداث کرده‌ایم. همچنین با حمایت شرکت‌های دانش‌بنیان در نظر داریم که سانتریفیوژهای یخچال‌دار تولید کنیم.
وی با بیان اینکه مقالات متعددی درباره اهمیت اهدای خون منتشر شده است، افزود: این مقالات بیانگر این است که اهدای خون موجب کاهش سکته قلبی می‌شود و آثار مثبت فراوان دیگری به همراه دارد. اظهار نظرهایی درباره خون کثیف و حذف آن با حجامت مطرح می‌شود که اصطلاح خون کثیف غلط است. اهدای خون می‌تواند جان سه نفر را نجات دهد پس بهتر است با اهدای خون نسبت به حفظ جان هم‌نوعان خود اقدام کنیم.
جمالی درباره انتقال خون به کشورهای دیگر نیز گفت: انتقال خون از یک کشور به کشور دیگر سخت است. هیچ خونی را از کشورهای دیگر نمی‌پذیریم و خون به کشورهای دیگر نیز صادر نمی‌کنیم. اگر انجمن جهانی طب انتقال خون درخصوص انتقال خون میان کشورها دستورالعملی صادر کند، ما در این زمینه اقداماتی انجام خواهیم داد. ما باید درخصوص انتقال خون میان کشورها به نکاتی توجه کنیم؛ به طور مثال، مالاریا در کشور پاکستان زیاد است و ما در زمینه انتقال خون باید به موضوع بیماری‌های بومی توجه کنیم.
وی درباره جزئیات اهدای خون توسط زنان نیز گفت: اهدای خون توسط زنان در کشورهای دیگر حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد است اما این میزان در کشور ما کمتر از پنج درصد است. همچنین میزان اهدای خون در میان جوانان کاهش یافته است؛ ما باید تلاش کنیم که میزان اهدای خون در میان جوانان و زنان افزایش یابد.
مدیرعامل سازمان انتقال خون ادامه داد: مراکز سیاری که در برخی از محلات تهران حاضر شدند سبب شد میزان اهدای خون زنان به ۲۷ درصد برسد.
جمالی در پاسخ به سؤال دیگری درباره کمبود نیروی انسانی در انتقال خون با بیان اینکه تعداد نیروی انسانی سازمان انتقال خون چهارهزارو 500 نفر است، افزود: سال گذشته، سهمی از آزمون استخدامی به سازمان انتقال خون اختصاص نیافت اما امسال ۵۰۰ نیرو از استخدام‌های جدید درخواست دادیم.
