گروه رفاه اجتماعی خبرگزاری فارس؛ صندوق‌های بازنشستگی به سمت ناترازی حرکت کرده‌اند، نسبت‌های پشتیبانی در این صندوق‌ها به پایین‌ترین از حد از خود در چند دهه اخیر رسیده‌اند و با این حال تنها دو راه برای رفع ناترازی در این صندوق‌ها وجود دارد، رونق اقتصادی در بخش های خصوصی و دولتی و افزایش میزان سن بازنشستگی برای بازگشت صندوق‌های بیمه ای به دوران صعودی خود، البته جمعیت مهمترین مولفه در بهبود اوضاع صندوق های بازنشستگی به شمار می رود، تا آنجا که کاهش نرخ باروری در دهه های اخیر به میزان۱.۶۶ خود یک عامل موثر و اثرگذار در کاهش جمعیت کار و تولید و در نهایت کسورپرداز است. اینها تنها بخشی از چالش های پیش روی صندوق‌های بازنشستگی است که این روزها دولت مصمم شده تا با اجرای مصوبه افزایش سن بازنشستگی در قالب برنامه توسعه هفتم توسعه، روحی دوباره در پیکر نیمه جان آنها بدمد.
خبرنگار ما تلاش کرده تا به منظور بررسی چالش های پیش روی صندوق‌های بازنشستگی کشور با «محمد صادق غلامی سرپرست دبیرخانه هیات امنای سازمان تامین اجتماعی و صندوق های تابعه» به گفت وگو بپردازد. از این رو با وی درباره مسائلی مانند آخرین وضعیت صندوق های بازشستگی کشور، متغیرهای اثرگذار در سرنوشت صندوق های بازنشستگی، منابع و مصارف و نسبت های پشتیبانی در این صندوق ها، سوددهی صندوق‌ها و در نهایت اجرای قانون جدید بازنشستگی در کشور گفت وگو کرده ایم.
آیا برخی بازنشستگان حقوق‌های نجومی می‌گیرند؟
فارس: وضعیت صندوق‌های بازنشستگی کشور به ویژه صندوق‌های تحت پوشش وزارتخانه تعاون، کار و رفاه اجتماعی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
حوزه نظام بازنشستگی کشور در ذیل عنوان بیمه اجتماعی تعریف می شوند، ۱۸ صندوق بازنشستگی با ماهیت‌های حقوقی مختلف از دولتی تا عمومی غیر دولتی و صنفی اختصاصی داریم و یک گستره عظیم حدود ۵۰ درصد جمعیت کشور را پوشش می‌دهند. بزرگترین آنها صندوق تأمین اجتماعی و کوچکترین آنها هم نیز صندوق سازمان بنادر و کشتیرانی یا صندوق های بانک مرکزی و بیمه مرکزی هستند. دومین صندوق ما نیز از نظر تعداد آماری، صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان است.
به دلیل تکثر این صندوق‌ها، امروز یک احساس ناعدالتی اجتماعی در بدنه اجتماعی شکل گرفته است به طوری که حداقل بگیران سازمان تأمین اجتماعی حدود ۶میلیون دریافت می‌کنند اما در صندوق های دیگر عددها بالاتر از ۲۵ تومان و ۳۰ میلیون هم هست. این ها قاعده نیست، سوال ما این است که این تکثرها و اختلاف میزان پرداختی‌ها از کجا آمده است؟ مگر غیر از اینها نیست که ما در یک منطقه جغرافیایی زندگی می‌کنیم. البته به نظر من مردم در این ماجرا نقشی ندارند چرا که پرداخت مستمری بسته به میزان حق بیمه افراد دارد، در یک صندوقی ممکن است که نرخ بیمه ۳۰ درصدی پرداخت شده باشد و در صندوقی دیگر ممکن است که مردم ۱۲ درصد حق بیمه را پرداخت کرده باشند این تفاوت ها اثرش را در میزان مستمری می گذارد.
جمعیت،تأثیرگذارترین متغیر در سرنوشت صندوق‌های بازنشستگی
فارس: اصلی‌ترین متغیر تأثیرگذار در سرنوشت صندوق ها را چه می‌دانید و کدام مولفه‌ها در ناترازی صندوق‌های بازنشستگی اثرگذار هستند؟
متغیر اصلی و تأثیرگذار صندوق‌های بازنشستگی جمعیت است و اصلی ترین متغیر تأثیرگذار در سرنوشت صندوق ها همین مولفه جمعیت است که در ادوار مختلف به دلایلی چون نرخ زاد و ولد، نرخ مرگ و میر، و سن امید به زندگی در ادوار مختلف کشور دچار تغییراتی شده است، این صندوق‌ها تبعی از جمعیت هستند و ماهیت بین النسلی دارند. به این معنا که ما از یک نسل هزینه دریافت می‌کنیم و به نسل بعدی پرداخت می‌کنیم و نسل‌ها به این دلیل که با هم انطباق کامل ندارند در ذات صندوق های بازنشستگی یک ناترازی وجود دارد.
در کنار متغییر جمعیت متغییرهای دیگری نیز در ناترازی صندوق‌های بازنشستگی موثر هستند، یک بخشی از این علل و متغیرها در درون صندوق‌ها و بخشی دیگر نیز متغیرهای بیرونی هستند.
یکی از متغیرهای بیرونی حوزه اشتغال کشور است. یکی از اصلی ترین منابع صندوق‌های بازنشستگی، تأمین منابع از محل کسورپردازی است و در همین راستا هر چقدر نیروی رسمی کار ما بیشتر باشد رشد صندوق‌های ما بیشتر می شود و این بر تراز شدن منابع و مثبت شدن اثر می گذارد.
به طور کلی متغیرهای بیرونی همان نهادهای حاکمیتی و تصمیم گیر هستند، مانند قوانینی که در ادوار مختلف گذشته تصویب شده و صندوق ها را مکلف به تعهداتی برای اجرای برخی قوانین کرده است، این یکی از آن عوامل موثر و اثرگذار است که می تواند بر ناترازی صندوق‌ها اثرگذار باشد.
برخی از صندوق های ما در بستر اقتصادی سیاسی فعالیت می‌کنند، به این معنا که ترکیبی از اقتصاد و سیاست هستند و این نگاه در بین سیاسیون، تصمیم گیران و تصمیم سازان به عنوان مهمترین مولفه ها در ادوار گذشته بوده و نمود آن روی عملکرد صندوق ها اثر خواهد گذاشت.
سرنوشت تلخ در انتظار دو صندوق بازنشستگی
فارس: شما توفیق مجموعه ها در اداره صندوق‌های بازنشستگی را تا چه میزان می‌دانید؟
واقعیت آن است که حوزه داخلی و ساختار صندوق ها به دلیل اینکه دستورالعمل ها، آیین ها و تصویب نامه های متعددی درباره نحوه پرداختشان، هزینه های جاری و اداری و تعداد پرسنل دارند، متفاوت است، گاهی در برخی از این صندوق ها ساختار فربه شده و دچار ناکارآمدی است و این اثرمستقیمی بر کارآمدی و ناترازی منابع صندوق‌ها دارد.
حقیقت آن است که در متغیرهای داخلی ما چندان توفیق هایی را به دست نیاورده ایم، به طور قطع ما در حوزه منابع یا کسوری که از بیمه شدگان دریافت کرده ایم برای سرمایه گذاری در حوزه اقتصادی متأسفانه توفیق زیاد نداشته ایم و موفقیت ما نسبتی بوده است، البته یک بخشی از ناکارآمدی صندوق‌ها از این حیث بوده و بخشی دیگر هم به تبع شرایط اقتصاد کلان کشور به وقوع پیوسته است.
ما در مجموعه وزارت کار، ۵ صندوق تأمین اجتماعی، صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان و فولاد و کشوری و آینده سازان را داریم. در این صندوق‌ها فعلا در ۲صندوق ما شرایط بهتر است،صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان و صندوق آینده سازان؛ تأمین اجتماعی هم شرایطش به نسبت در واقع راضی کننده نیست اما کارش جلو می رود. دو صندوق بازنشستگی کشوری و فولاد ما ناترازی دارند و این ناترازی جدی است و بخشی از منابع و بدهی های آن را دولت پرداخت می کند.
فارس: منابع و مصارف صندوق های بازنشستگی چگونه است، چه عواملی بر این مولفه ها موثر هستند؟
صندوق‌های ما یک منابع و یک مصارف دارند، درآمدشان از بیمه پردازی و یا کسورپردازی است بخش دوم آن ها از طریق سرمایه گذاری است و بخش سوم کمک های دولت است. هم بابت اینکه دولت بزرگترین کارفرما است و حق کارفرمایی دولت انباشت می شود و مطالباتی می شود که در بودجه سالانه پرداخت می شود و بخشی هم از سایر است که عمدتا از فروش املاک مازاد و ... به دست می آید.
در حوزه مصارف هزینه‌ها، اصلی ترین آنها تعهدات بلندمدتی است که در پرداخت مستمری ،پرداخت به بازماندگان و از کارفتادگی می‌توان به آن اشاره کرد. همچنین تعهدات کوتاه مدتی در حوزه درمان، ارتز و پروتز و ...، هزینه های ازدواج و کفن و دفن وجود دارد. بخشی دیگر از هزینه‌های صندوق های بازنشستگی، هزینه های اداره طرح است، این بخش به ما می‌گوید که صندوق مذکور با چقدر هزینه اداره می‌شود؟
این ۵میلیون نفر فرار بیمه ای دارند!
فارس: چه عواملی می‌تواند منابع صندوق‌ها را اصلاح کند؟
به نظرم ما چندین عامل می تواند ناترازی صندوق ها را اصلاح کند، یکی از آنها این است که هر عاملی بتواند منبع درآمدی ما را که همان حق بیمه است افزایش دهد اثر مستقیم و مثبت در ناترازی دارد به تعبیری دیگر هر عاملی هم که هزینه ها و مصارف ما را کاهش دهد اثر مستقیم در روند این ناترازی دارد.
ما باید اشتغال غیر رسمی کشور را کنترل کنیم، حدود ۵میلیون نفر که واجد شرایط بیمه پردازی هستند در کشور اشتغال غیر رسمی دارند و هیچ حق بیمه ای پرداخت نمی‌کنند. بخشی از اینها در سکوها و پلتفرم های اینترنتی فعال هستند، انشالله قانونی برای این ها در برنامه هفتم پیش بینی شده است که بتوانیم آنها را پوشش بیمه ای دهیم. بخشی از آنها فرار بیمه ای دارند و شرایطشان به گونه ای است که حقوق را می خواهند و بیمه نمی خواهند. ما باید اشتغال غیررسمی را به صفرش برسانیم و اگر این ۵ میلیون به بیمه پردازان اضافه شود اتفاق مثبتی در ورودی منابع رخ می‌دهد.
حقیقتی تلخ درباره سرمایه گذاری در صندوق‌های بازنشستگی
فارس: سوددهی در صندوق های بازنشستگی ما را چگونه ارزیابی می‌کنید، آیا این صندوق ها توانسته‌اند سود ده باشند؟
ما همچنین ساختار حوزه سرمایه گذاری را باید تقویت و اصلاح کنیم، امروز تجربه‌ها می‌‍گویند بخش های دولتی در بنگاه داری خوب عمل نکرده اند، ما باید بتوانیم یک اصلاح ساختار انجام دهیم و تحولی را در حوزه اقتصادی رقم بزنیم تا بتواینم نرخ سود دهی روبه رشدی را داشته باشیم. امروز اغلب منابع اقتصادی صندوق‌های ما کمتر از ۵ درصد در منابع درآمدی حوزه اقتصادی صندوق ها اثرگذار هستند.
در کل بودجه سازمان تأمین اجتماعی، تمام بخش های اقتصادی از جمله شستا توانسته اند تنها ۵درصد در بودجه این سازمان تأثیرگذار باشند، این عدد کمی است و در صندوق کشوری نیز به همین میزان است. از این رو باید باید حوزه سرمایه گذاری را تقویت کنیم تا سوددهی در صندوق‌ها را از ۵ درصد به ۲۰ درصد برسانیم.
جدال بر سر واگذاری پرسپولیس به تأمین اجتماعی
سهام پرسپولیس آیا به تأمین اجتماعی داده می شود؟
یک پیشنهادی از دولت به ما ارائه داده اشت، فعلا مجموعه ما در حال بررسی آن پیشنهاد است و درباره آن سازمان تأمین اجتماعی نسبت اظهارنظر می‌کند اما تاکنون اتفاق خاصی رخ نداده است.
دولت چقدر از بدهی‌هایش را در ۱۴۰۳ به تأمین اجتماعی پرداخت می‌کند؟
فارس: بدهی‌های دولت به تأمین اجتماعی چقدر است و چقدر از این مطالبات را سال ۱۴۰۳ پرداخت می‌کنند؟
در حوزه مصارف یکی از عواملی که تأثیر سویی در رفتار صندوق های بازنشستگی گذاشته است بدهی‌های انباشت شده و دیون دولت‌ها است که در سنواتی باید پرداخت می شده اما نشده است، ارزش این پول ها پایین آمده و عملا نقشی در بازتوانی صندوق های بازنشستگی ندارد.
بر سر مجموعه بدهی ها اختلاف نظر داریم؛ لذا عدد ثابتی مدنظر نیست اما در بودجه دولت برای سال آینده براساس آخرین اخباری که به دست ما رسیده است در کمیسون تلفیق ۱۷۰ همت برای پرداخت مطالبات و دیون دولت به تأمین اجتماعی در سال ۱۴۰۳ در نظر گرفته شده است. ما اطلاعی از این نداریم که این آیا در قالب تهاتری خواهد بود یا نه.
احتمال اجرای قانون جدید بازنشستگی در سال آینده
فارس: قانون جدید بازنشستگی در کشور کی اجرا می شود؟
این قانون براساس برنامه هفتم پس از آن که شورای نگهبان آن را تأیید کرد، احتمالا اصلاحاتی دارد به محض اینکه رئیس مجلس شورای اسلامی آن را تصویب کند، رئیس جمهور نیز آن را برای اجرا ابلاغ خواهد و احتمالا اجرای آن به سال آینده موکول می شود.
پایان پیام/
