بهترین شرکت های دانش بنیان جهان

وقتی بحث دانش‎ بنیان پیش کشیده می‎شود، اکثریت هموطنان ما در ذهنشان نمی‎توانند به یک چهارچوب مشخص و واضح در خصوص آن دست پیدا کنند. بخشی از این مشکل به عدم آموزش و اطلاع‎رسانی دقیق نهادهای مسئول در این حوزه برمی‎گردد: به ندرت برای عموم ایرانیان شرح داده شده است که این اصطلاح به چه معناست، چرا باید مورد توجه قرار بگیرد و نقش آن در زندگی روزمره مردم ما چیست. برای اکثریت مردم عادی ایران این طرح تعریفی ورای «مجموعه ای که نیروهای نخبه و جوان دارد»، در بر ندارد و بسیاری حتی آن را با دید اغماض نگاه می‎کنند. در این مطلب اما جدا از شفاف‎سازی اهمیت آن، به سراغ نمونه‎های خارجی رفته‎ایم تا اثبات کنیم که این طرح نه در ایران، بلکه در سرتاسر جهان مورد توجه دولت‎هاست و یک اولویت مهم برای اقتصادهای در حال توسعه و توسعه‎یافته به حساب می‎آید.

گرچه در سطح بین‎الملل شرکت‎ها کمتر با این عنوان شناخته می‎شوند، اما در عمل اقتصاد کل بسیاری از کشورهای توسعه یافته بر اساس گونه‎ای از این طرح هدایت می‎شود. مبتکرین این ساختار که هم ابعاد اقتصادی، هم ابعاد اجتماعی و هم ابعاد تجاری را شامل می‏شود، اغلب کشورهای شرق آسیا و به خصوص ژاپن هستند. 

دوران پس از جنگ جهانی دوم برای ژاپن تاریک و سخت به نظر می‎آمد و پیشبینی بسیاری از اقتصاددانان جهان این بود که این کشور پس از فجایع هیروشیما و ناکازاکی و شکستی که در جنگ متحمل شده بود، به یک کشور ضعیف و مستعمره ایالات متحده بدل شود. گرچه این انتظارات تا سال 1954 چندان دور از واقعیت نبود، اما ژاپن از این سال با اتخاذ مجموعه‎ای از سیاست‎های مدیریتی، اقتصادی و اجتماعی در کنار ایجاد تغییرات عمده در بوروکراسی اداری خود توانست با چنان سرعتی پیشرفت کند که تا اواخر جنگ سرد، با پشت سر گذاشتن تمام کشورهای اروپایی به قدرت دوم اقتصادی جهان بدل شود. 

این رشد بعدها به خاطر کاهش نیروی کار و مشکلات جمعیتی ژاپن کند شد و به همین دلیل است که امروزه شاهد افت قدرت اقتصادی این کشور هستیم. با این حال، همچنان بسیاری از کسانی که به اصطلاح «معجزه اقتصادی ژاپن» را مطالعه کرده‎اند، متوجه برخی طرح‎های این کشور در این بازه رشد خارق‎العاده شده‎اند که یکی از آنها الهام‎بخش طرح دانش‎بنیانی در ایران شده است: حمایت مادی و معنوی از آن دسته از تولیدکنندگانی که فارغ از عقاید، طرز تفکر و حوزه فعالیت، صرفاً برای ارائه بهترین خدمات و محصولات با استفاده از علم و دانش فعالیت می‎کنند. اهمیت این طرح در سرتاسر جهان امروزه شناخته شده و تنها محدود به کشورمان نیست، با این حال برای درک بهتر اهمیتی که این طرح در سطح جهانی دارد، بد نیست به سراغ تعریفی برویم که علم اقتصاد از این چهارچوب عملکردی ارائه می‎دهد.

اهمیت طرح دانش بنیان

بر اساس تعاریف اقتصاددانان، علم اقتصاد بر اساس الگوهای مختلفی ساختارهای اقتصادی را از هم تفکیک می‎کند. یکی از این ساختارها به دسته‎بندی چهارچوب‎های اقتصادی در گذر زمان بر اساس اولویت‎بندی اهداف مجموعه‎ها و شرکت‎ها می‎پردازد. بر اساس این دسته‎بندی، 4 دسته متفاوت از ساختارهای اقتصادی وجود دارد:

1. اقتصاد کشاورزی: قدیمی‎ترین ساختار اقتصادی که بر اساس آن مهمترین کالا محصولات کشاورزی و مواد غذایی به حساب می‎آمد. در این ساختار، ملاکان و زمین‎داران به عنوان قدرت‎های اصلی و تعیین کننده به حساب می‎آمدند و برنامه های توسعه به افزودن زیرساخت (به شکل زمین بیشتر) و آماده سازی آن برای تولید محدود می‎شد. این همان ساختاری است که هنوز در بسیاری از کشورهای عقب افتاده به عنوان ساختار اصلی به کار می‎رود و از منسوخ شدن آن در ایران هم زمان چندانی نمی‎گذرد.

2. اقتصاد صنعتی: اغلب ظهور این ساختار را همزمان با انقلاب صنعتی در نظر می‎گیرند. بر اساس چهارچوب صنعتی، دستیابی به نتیجه به هر قیمتی توجیه پذیر است و نیروی انسانی بی ارزش ترین سرمایه ضروری در فرآیند کار به حساب می‎آید. به عبارتند دیگر، در این چهارچوب تا وقتی که محصول به مرحله تولید برسد، اهمیتی ندارد نیروی انسانی متحمل چه صدماتی می‎شود یا تحت چه شرایطی کار می‎کند. 

3. اقتصاد پساصنعتی یا اقتصاد تولید انبوه: ظهور این چهارچوب را به دوران جنگ های جهانی، به خصوص جنگ جهانی دوم نسبت می‎دهند. در این زمان مشخص شد برای تولید بهینه باید شرایط نیروی انسانی تحت نظارت قرار بگیرد تا بتوان کارایی آن را به حداکثر رساند. دقت داشته باشید همچنان به نیروی انسانی به صورت جمعی نگاه می‎شود و خبری از دیدگاه فرد به فرد نیست. همچنین، در این ساختار یافتن کم هزینه ترین راه برای تولید بیشترین میزان محصول ممکن به عنوان هدف مطرح شد. مهمترین ایراد این چهارچوب به عدم تمرکز آن بر روی کیفیت خروجی ها برمیگردد: کمیت تولید در این چهارچوب اولویت است و کیفیت به ندرت مد نظر قرار می‎گیرد. این همان ساختاری است که به طور کلی بر صنایع ما در دهه های اخیر حاکم بوده است.   

4. اقتصاد دانش بنیان: این چهارچوب اهمیت اساسی علم و دانش در بهبود خروجی ها و در نتیجه کیفیت آنها را مورد توجه قرار داده است. در این ساختار نیروی کار نخبه و تحصیل کرده بسته به توانایی هایش باید در اولویت کاربرد قرار بگیرد، پس نیروی انسانی به دسته بندی‎های ریزتری تقسیم می‎شود و استعدادها و توانایی های فردی تا حد امکان به کار گرفته می‎شود. چنین فضایی تضمین‎کننده رشد و توسعه صنایع بوده و به راحتی می‎تواند از طریق شتاب‎دهی به مجموعه های نوپا، اقتصادهای کوچکتر را در موقعیت رقابت با اقتصادهای بزرگتر و کندتر قرار دهد. مایکل پورتر، استاد دانشگاه هاروارد از اواخر دهه 90 میلادی جزو نظریه پردازان اصلی این حوزه بوده است. 

در حال حاضر در مرحله بعد از این چهارچوب بحث اقتصاد شبکه هم مطرح شده است، ساختاری که به هم پیوستن بنگاه ها و مجموعه ها به صورت بین المللی را دستور کار آینده دانسته و بحث می‎کند که با تداوم ارتباط برقرار کردن این «جزیره های رشد و توسعه»،  می‎توان در آینده به ایجاد فضایی امیدوار بود که با تأمین منابع مورد نیاز از طریق ارتباطات بین الملل، علاقه و شور و اشتیاق افراد عامل اصلی در تولید محصولات مختلف به حساب بیاید. این همان ساختاری است که زمینه‎ساز رشد سریع در شرق آسیا شد و هنوز هم می‎توانید ردپای واضح آن را در اقتصاد بزرگی مانند چین پیدا کنید.

با توجه به این قواعد و اصول اولیه، عجیب نیست که مشاهده می‎کنیم بسیاری از شرکت‎های بزرگ بین‎المللی این ساختارها را به کار گرفته‎اند. برخی از این کمپانی‎ها را در ادامه بیشتر بررسی می‎کنیم.

برترین شرکت های بین المللی

پرداختن به تک تک شرکت‎هایی که در سطح جهان با این ساختارها مشغول به فعالیت هستند، نه تنها کار مشکلی است، بلکه صرفاً وقت علاقمندان را تلف می‎کند. بنابراین تلاش ما در این قسمت این بوده است که به سراغ آن دسته از سازمان‎ها و مجموعه‎ها برویم که یا در حوزه فعالیتی مد نظرشان پیشرو و تعیین‎کننده هستند یا سهم قابل توجهی از بازار فعالیتشان را تحت تأثیر قرار می‎دهند. تعداد کارمندان، درآمد سالیانه و اثرگذاری بر حوزه همگی در ادامه به اطلاعات هر شرکت افزوده شده‎اند تا دید بهتری را در اختیار شما قرار دهند و برتری این مجموعه هابر رقبایشان را به اثبات برسانند.

بر این اساس، بگذارید گزینه هایی که انتخاب کرده‎ ایم با شما در میان بگذاریم.

1. زیمر بیومت

• کشور: ایالات متحده آمریکا

• درآمد در سال 2019: 7.98 میلیارد دلار

• تعداد کارمندان: 18200 نفر  

حدود 100 سال از تأسیس این شرکت می‎گذرد که حوزه اصلی فعالیت آن تولید محصولات ارتوپد مانند مفاصل مصنوعی به خصوص برای زانو، لگن، شانه، آرنج و مچ است. تسلط آن بر بازار 25 کشور جهان به صد درصد رسیده و در بیش از 100 کشور جهان، من جمله ایران، می‎توانید تولیدات آن را پیدا کنید. بدون شک می‎توان در این زمینه زیمر بیومت را یکی از پیشگامان حوزه ارتوپد و ساخت اسکلت مصنوعی به حساب آورد.

2. اسیلور اینترنشنال

• کشور: فرانسه

• درآمد در سال 2019: 8.67 میلیارد دلار

• تعداد کارمندان: 69000 نفر

یک شرکت فرانسوی و بزرگترین تولیدکننده انواع لنزهای چشم پزشکی و تزئینی در سطح جهان است که کار خود را از سال 1972 آغاز کرده است. سرمایه‎گذاری گسترده در زمینه تحقیق و توسعه در کنار بها دادن به محققان جوان، باعث شده است که این مجموعه را به عنوان رهبر بلامنازع بازارهای بین‎المللی در تولید این محصولات به حساب بیاوریم.

3. مجموعه علمی بوستون

• کشور: ایالات متحده آمریکا

• درآمد در سال 2019: 10.73 میلیارد دلار

• تعداد کارمندان: 36000 نفر

این مجموعه که شامل چندین شرکت زیرمجموعه مانند بوستون ساینتیک، بوستون داینامیک و بوستون رباتیک است، هم در زمینه ارائه محصولات دارویی، هم در زمینه تجهیزات اورولوژی و آندوسکوپی و هم در زمینه تولیدات رباتیک و ملزومات مرتبط با آن فعالیت می‎کند. آن را اغلب یکی از پیشگامان تولید و توسعه تجهیزات مدرن در زمینه ملزومات پزشکی و تجهیزات مرتبط با آن می‎دانند که با توجه به سطح بالای فناوری مورد نیاز این ادوات، نشان‎دهنده دشواری رسیدن به سطح کاری این شرکت می‎باشد.

4. زیمنس

• کشور: آلمان

• درآمد در سال 2019: 15.90 میلیارد دلار

• تعداد کارمندان: 50000 نفر

بزرگترین شرکت مهندسی اروپاست که گرچه یک مجموعه چندملیتی به حساب می‎آید، اما دفتر مرکزی آن در آلمان قرار دارد. حوزه‎های فعالیت آن در صنایع مختلفی گسترده شده است که از میان آنها می‎توان به انرژی، بهداشت و درمان، راه‎آهن، خودروسازی و کشتی‎سازی اشاره کرد. این شرکت در بازه‎ای در ایران هم نمایندگی داشت، اما در حال حاضر تولیدات آن در داخل کشور همگی وارداتی هستند.

5. فیلیپس 

• کشور: هلند

• درآمد در سال 2019: 19.01 میلیارد دلار

• تعداد کارمندان: 81000 نفر

بسیاری از هموطنان ما با این نام آشنا هستند. فیلیپس، با نام کامل Koninklijke Philips NV، یک شرکت هلندی است که در زمینه روشنایی، بهداشت فردی، درمان و ملزومات پزشکی فعالیت می‎کند. گرچه ما با تولیدات روزمره آن در خانه‎هایمان بیشتر آشنا هستیم، اما در حقیقت این شرکت در تولید اسکنرهای MRI، نوارهای قلب و تجهیزات نظارت بر بیماران است که گوی سبقت را از رقبا ربوده و بیش از 450 محصول با کاربری‎ها و امکانات متفاوت برای این حوزه‎ها ارائه می‎دهد.

6. جانسون و جانسون

• کشور: ایالات متحده

• درآمد در سال 2019: 26.00 میلیارد دلار

• تعداد کارمندان: 132200 نفر

یک نام شناخته شده دیگر به خصوص در زمینه لوازم آرایشی، بهداشتی و داروها. جانسون و جانسون امروزه یکی از بزرگترین شرکت‎های فعال در زمینه بهداشت و درمان است که هم در زمینه تجهیزات پزشکی، هم در زمینه دارو و هم در زمینه پیشگیری (تولید انواع واکسن) به عنوان یکی از پیشتازان در عرصه بین‎الملل شناخته می‎شود و تولیدات خود را به بیش از 57 کشور جهان صادر می‎کند. این شرکت در زمینه تولید واکسن کرونا هم فعالیت‎های فراوانی انجام داده است.

جمع بندی

در این مطلب تلاش کردیم تا هموطنان گرامی را با ایده‎ای که طرح دانش ‎بنیان را به اقتصاد داخلی ما آورده است، بیشتر آشنا کنیم. در ادامه هم با ذکر شش مثال، آن دسته از شرکت‎های دانش بنیان و مجموعه‎هایی که تحت این چهارچوب کار می‏کنند و در سطح جهان نام‎آور هستند معرفی کردیم. نکته‎ای که باید مد نظر داشته باشید، این است که گرچه عبارت مذکور در میان کشورهای جهان به همین شکل استفاده نمی‎شود، اما تعریف آن مورد قبول بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بوده و سنگ‎بنایی شده است تا در حوزه‎های مختلف با ظهور سازمان‎ها و مجموعه ‎های بزرگ و فناور روبرو شویم. بر همین اساس، به کارگیری آن در اکوسیستم اقتصادی ایران نیز امری نیست که خالی از لطف باشد، چه بسا با این کار بتوانیم زمینه‎ساز پیشرفت سریعتر کشور و رسیدن آن به جایگاهی شویم که لیاقت مردمان عزیز این مرز و بوم است. 

منبع : مرکز توسعه دانش بنیان  (فن بنیان )