همین دیروز| گروه تاریخ خبرگزاری فارس ـ امین رحیمی: «هنری فورد» آمریکایی که خودش اتومبیل می‌ساخت، نخستین گواهینامه جهان را در سال ۱۸۸۹ میلادی دریافت کرد. البته برخی معتقدند اولین گواهینامه را «کارل بنز» آلمانی یک سال پیش از آن برای راندن خودرو ابداعی‌اش از دولت محلی گرفته بود. حالا هر چه بود تا حدود ۳۰ سال بعد تعداد خودروها در جهان زیاد شده بود و در ایران هم خیلی‌ها متقاضی دریافت گواهینامه رانندگی شده بودند. نخستین خودرو را که یک دستگاه رنو نفت‌سوز مدل ۱۹۰۰ بود مظفرالدین قاجار به ایران آورد؛ همراه آن راننده‌اش «فرناند وارنه» هم آمد که مردم به او می‌گفتند «اتومبیلچی» و همین نام ماند روی راننده‌های ایرانی و البته بعدها نامشان شد «شوفر». تا اواخر دوره قاجار ثروتمندان ایران نیز خودروهایی به داخل کشور می‌آوردند و می‌خواستند سوار شوند و بنا به قانون دولت باید تصدیق‌نامه اتوموبیلچی‌گری دریافت می‌کردند.
آن‌موقع سرهنگ «وستداهل» سوئدی که از سال ۱۲۹۱ شمسی رئیس نظمیه شده بود قانون گذاشته بود برای رانندگی در معابر و در واقع نخستین آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی را تدوین کرده بود و یک «موسیو کلین» هم بود که اولین افسر آزمایش رانندگی ایران بود و از متقاضیان امتحان می‌گرفت. چند سال بعد هم ایرانی‌ها کار را دست گرفتند و «ناصرخان انشاء» شد افسر امتحان رانندگی.
تصدیق‌نامه درشکه در سال ۱۲۹۹ شمسی
درشکه سواری هم قانون داشت
پیش از گواهینامه رانندگی هم در ایران گواهینامه مرسوم بود؛ «تصدیق‌نامه درشکه‌چی‌گری». روزگاری بود که درشکه‌ها وسیله اصلی حمل‌و‌نقل در شهرهای ایران و پایتخت بودند و البته که هدایت درشکه و رعایت نظم تردد و امور مربوط به نگهداری از چهارپایان در اماکن و معابر شهری خودش دانش و مهارت می‌خواست. جالب اینکه کورس‌گذاشتن هم ممنوع بود! در واقع از زمان تأسیس بلدیه در سال ۱۲۸۶ شمسی ابلاغیه‌ای برای مسافربرهای آن دوره وضع شده بود به این مضمون:«درشکه و کالسکه چه کرایه باشند چه شخصی نباید در سر چهارراه‌ها بایستد و در ایستگاه‌ها هم باید تحت نظام خاص و به‌ردیف عقب سر هم و در یک‌جهت خیابان بایستند... کورس‌گذاشتن درشکه‌ها با یکدیگر اکیداً قدغن می‌باشد.»
در اواخر دوره قاجار درشکه‌ها وسیله اصلی حمل و نقل مسافر بودند و راندن آن‌ها قوانین اختصاصی داشت
نخستین واردکننده خودرو
اتومبیل‌ها که از راه رسیدند چون سرعت زیادشان خطر تصادف را بالا می‌برد قوانین جدیدی برای ترددشان لازم بود که در اولین آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی ایران تدوین شد؛ سرعت مجاز در شهر ۱۵ کیلومتر و در خارج شهر ۲۵ کیلومتر و هنگام شب ۱۰ کیلومتر! علاوه بر آن راننده‌ها هنگام عبور از کنار چهارپایان و احشام باید سرعتشان را کم می‌کردند و با احتیاط می‌گذشتند. در آن دوره به سفارش ثروتمندان خودروهای خارجی یکی‌یکی از راه می‌رسیدند و نخستین واردکننده خودرو به کشور چه کسی باشد خوب است؟ «وثوق الدوله»، نخست‌وزیر احمدشاه قاجار که اتومبیل‌های فورد کروکی را به ایران وارد کرد و زود همه را فروخت.
یکی از نخستین اتومبیل‌های وارد شده به ایران در دوره قاجار
پلیس راهور قاجاری!
سال ۱۳۰۰ که تعداد اتومبیل‌های شخصی در ایران زیادتر شده بود و در پایتخت به ۱۰۰ دستگاه رسیده بود اداره‌ای زیرنظر پلیس تهران تشکیل شد در خیابان باب همایون که «اداره آلات ناقله» نام داشت؛ همان پلیس راهور امروزی. این اداره افسرهایی داشت که نظم تردد وسایل نقلیه را برقرار می‌کردند و بعدها نخستین چراغ‌های راهنمایی ایران را حمل کردند؛ چراغ‌های ابتدایی که به صورت کوله‌پشتی حمل می‌شدند و ۲ صفحه رنگی قرمز و سبز داشتند و پلیس پشت به خودروها می‌ایستاد و رنگ چراغ را تعیین می‌کرد تا خودروها متوقف شوند یا حرکت کنند. اولین خیابان تهران که آسفالت شد کجا بود؟ خیابان الماسیه (باب همایون) در سال ۱۳۱۰ شمسی. تا آن‌موقع در برخی معابر نیز تابلوهای راهنمایی نصب شده بود و البته در آن روزگار فقط ۲۰ نوع علائم راهنمایی و رانندگی وجود داشت.
تصدیق‌نامه شوفری در سال ۱۳۰۸ شمسی به ۲ زبان فارسی و فرانسوی
تعداد خودروها چگونه افزایش یافت؟ گزارش روزنامه اطلاعات از وضعیت واردات خودرو در سال ۱۳۰۸ شمسی نکات جالبی دارد:«امروزه اقتصادیات حمل و نقلی کشور فقط به واردات اتومبیل‌هایی که از خارجه به ایران حمل می‌شود اختصاص یافته. اگر فرض کنیم در عرض دو سال اخیر همه ساله اقلا دوهزار دستگاه اتومبیل وارد این مملکت شده و حد وسط قیمت هر دستگاه را ۲۵۰۰ تومان حساب کنیم در این صورت می‌توان مبلغ واردات اتومبیل را پنج میلیون تومان در سال معین نمود... با رقابت شدیدی که کمپانی‌ها و کارخانه‌های اتومبیل‌سازی باهم دارند مملکت ایران هم مثل سایر ممالک شرقی، یکی از بازارهای مبارزه رقابتی واقع شده و بدین‌جهت مقدار اتومبیل‌های وارده، نزدیک است از میزان واقعی احتیاج مملکت تجاوز کند. مساله مرغوبی جنس اتومبیل‌های وارد شده به هیچ وجه تنظیم نشده و بدین جهت گاراژهای ایران مملو از اتومبیل‌های رنگارنگ و ماشین‌های مختلفه شده و در ۷ یا ۸ هزار دستگاه اتومبیلی که در ایران موجود است بالغ بر صد و پنجاه مارک و تیپ مختلف دیده می‌شود. و همین مساله موجب گردیده مقدار زیادی سرمایه بدون اینکه نفعی عاید بدارد به مصرف ذخیره قسمت‌های یدکی برسد و ماشین‌ها مدت مدیدی در تعمیرخانه‌ها معطل بشوند و هزاران معایب و مضّار اقتصادی دیگر. غالبا ماشین‌هایی که وارد ایران می‌شوند برای کار در ایران به علت اوضاع آب و هوایی و وضع راه‌های ایران بی‌مصرف هستند.»
نخستین چراغ‌های راهنمایی و رانندگی تهران توسط یک افسر کنترل می‌شدند
چراغ‌های خودکار کی آمدند؟
در سال ۱۳۳۶ بالاخره چراغ‌های راهنمایی ثابت از راه رسیدند و در معابر پرتردد پایتخت از جمله در تقاطع‌های محدوده باغ ملی، دروازه شمیران، گمرک و امیریه نصب شدند. این چراغ‌ها، خودکار نبودند و یک افسر آن‌ها را کنترل می‌کرد. چراغ‌های خودکار از اواخر دهه ۳۰ آمدند و در دهه ۴۰ در بسیاری از تقاطع‌های پایتخت نصب شدند. بعد هم که معلوم است اتومبیلچی‌ها زیاد و زیادتر شدند تا امروز؛ روزگاری ۱۰۰ نفر تصدیق‌نامه اتومبیلچی‌گری داشتند در پایتخت، حالا بیش از ۲۲ میلیون نفر در سراسر ایران.
افسر راهنمایی و رانندگی در دهه ۴۰ شمسی
امروز در تاریخ مناسبت‌های دیگری هم هست
امروز ۱۰ اسفند مصادف با ۲۸ فوریه میلادی و ۱۶ رجب هجری قمری در تقویم تاریخ، مناسبت‌های دیگری هم دارد.
ـ درگذشت «ابن خیرون» محدث مشهور در سال ۵۳۹ قمری
ـ وقوع جنگ چالدران بین قوای صفویه و عثمانی در سال ۹۲۰ قمری
ـ درگذشت «هنری جیمز» نویسنده آمریکایی در سال ۱۹۱۶ میلادی
ـ روز استقلال مصر از استعمار انگلستان در سال ۱۹۲۲ میلادی
ـ زادروز «مهدی اخوان ثالث» شاعر ایرانی در سال ۱۳۰۷ شمسی
انتهای پیام/
