شاید اگر در طول سالیان سال مسئولان شهری با نگاه تخصصی و البته دلسوزانه به میراث نیاکانشان می‌نگریستند، بافت تاریخی همدان در سال ۹۹ حرف‌های زیادی برای گفتن داشت، حرف‌هایی که نشان می‌داد بافت تاریخی این شهر قدیمی چیزی کمتر از شهرهای یزد و اصفهان ندارد و پتانسیل تبدیل به برند جهانی نیز در آن دیده می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا در نشست تخصصی «واکاوی اثرات بافت‌های تاریخی بر توسعه گردشگری، فرهنگی شهر همدان» در دفتر ایسنا، با اشاره به اینکه در مبحث بافت‌های تاریخی دو مورد کالبد و روح موجود در آن مد نظر است، گفت: با بازسازی فضا در همان مکان روح به آن برمی‌گردد و این امر به عوامل متعددی بستگی دارد؛ به عنوان نمونه حضور آدم‌ها تأثیر زیادی بر فضای اجتماعی و شور و نشاط شهر دارد و تبادل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آدم‌ها، فضا را می‌سازد.
دکتر محمدرضا عراقچیان با بیان اینکه نباید توقع داشته باشیم با باززنده‌سازی همه مردم به این فضا علاقمند شوند چراکه با توجه به سلایق مختلف تفکرات متفاوتی وجود دارد، ادامه داد: انواع توریست مانند توریست فرهنگی، هیجانی، ورزشی و ... وجود دارد به همین علت نمی‌توان همه را راضی کرد بلکه باید تلاش کنیم با بازسازی و نگاه جدید به بافت‌های تاریخی تعداد بیشتری از افراد را راضی نگه داریم.
جذب توریست‌های فرهنگی
وی با اشاره به اینکه بافت‌های تاریخی مانند یک مجموعه فرهنگی هستند، تصریح کرد: توریست‌هایی که بیش از ۳۵ سال سن دارند را می‌توان به عنوان توریست فرهنگی جذب کرد و بهترین مکان برای جذب این نوع توریست بافت‌های تاریخی است همچنین بافت تاریخی بهترین مکان برای رخ دادن اتفاقات فرهنگی هستند.
عراقچیان شرح داد: امروزه در دنیا با پدیده‌ای به نام مهاجرت معکوس مواجه هستیم، مهاجرت معکوس به معنای بازگشت به گذشته به لحاظ فرهنگی است که ممکن است فیزیکی یا فکری باشد؛ به عنوان مثال انتخاب عناصر قدیمی در مبلمان شهری و خانه‌ها یکی از نشانه‌های این پدیده است، به عبارت دیگر تمایل داریم آدم‌ها را به گذشته خود مهاجرت دهیم.
وی با تأکید بر اینکه علاوه بر ماندگاری توریست‌های خارجی و داخلی برای نگه‌داشتن همشهریان خود در فضای فرهنگی نیز باید تلاش کنیم، گفت: همچنین باید از متخصصانی استفاده شود که فرهنگ و دانش تولید و محافظت فرهنگی بافت تاریخی را دارند. ایرادی که به برخی از ادارات مانند میراث فرهنگی و شهرداری در این مورد وارد است این است که بنای تاریخی را احیاء می‌کنند اما شرایطی را برای تبدیل آن به فضای فرهنگی به وجود نمی‌آورند و اگر در بافت تاریخی فضای فرهنگی ایجاد نشود مرگ اثر فرهنگی به وجود می‌آید، در واقع زندگی اثر فرهنگی در تبدیل آن به کاربری‌های امروزی است تا پویایی در آن شکل بگیرد، این اتفاق امروزه در شهرهایی مانند یزد و قزوین دیده می‌شود اما در همدان کمتر عملی شده است.
همدان در طول تاریخ ۱۳ بار تخریب شده
این مدرس دانشگاه توضیح داد: همدان در طول تاریخ ۱۳ بار به طور کامل تخریب شده اما دوباره دقیقاً در مکان قدیمی خود ساخته شده است و هنوز هم تداوم تاریخی از دوره اشکانی تا دوره معاصر در این شهر دیده می‌شود و با وجود تخریب‌های فراوان هنوز در بافت مرکزی همدان هیجان، نشاط و زندگی جاری و ساری است اما برای جذب توریست و فراهم کردن محیطی برای زندگی مطلوب ساکنان این مناطق باید برای حفظ آن برنامه‌ریزی کنیم بنابراین ارتقاء کیفیت زندگی مردم در بافت تاریخی و محله‌های قدیمی و ادامه حیات در آن نباید تنها به بهانه حضور توریست باشد چراکه توریست زمانی از این مکان‌ها دیدن می‌کند که زندگی در آن جریان داشته باشد.
عراقچیان با بیان اینکه به گفته دکتر پیرنیا سه شهر همدان، ری و بلخ از ابتدای پیدایش شهر بوده‌اند، افزود: باید به نحوه تعامل با طبیعت و رفتارهای اجتماعی در بافت تاریخی توجه کرد و تنها راه دستیابی به این نکته مهم حفظ بافت قدیمی است، در حال حاضر تمام شهرهای دنیا به دنبال اثبات قدمت و پیشنیه خود هستند اما همدان در دنیا نیاز به اثبات ندارد و تنها باید اثبات‌ها را ساماندهی کنیم و سلسله تاریخی خود را شکل دهیم.
وی مطرح کرد: زمانی که در مورد حمایت از بافت تاریخی صحبت می‌کنیم باید از دید مالکان بناهای قدیمی نیز به قضیه نگاه کرده و به حرف آنها توجه کنیم، این افراد هم تمایل دارند مانند تمام آدم‌ها کیفیت زندگی خود را ارتقاء دهند و اعتقاد دارند در قبال همراهی کاملی که سازمان‌های مرتبط از آنها می‌طلبند کاری برایشان انجام دهند؛ به عنوان نمونه در دیگر کشورها از ساکنان بافت‌های تاریخی به نحواحسن حمایت مادی و معنوی می‌شود، این افراد به تعبیری حافظان فرهنگ ما هستند اما تاکنون به اندازه کافی از حافظان فرهنگ خود قدردانی نکرده‌ایم و هیچ گونه تشویق مادی و معنوی برای آنها در نظر نگرفته‌ایم در حالیکه در برخی از شهرهای دنیا به منظور رونق بافت‌های تاریخی تمهیدات تشویقی برای اهالی این مناطق درنظر گرفته شده است.
عراقچیان بیان کرد: تبدیل حمام محله حاجی به رستوران سبب احیای آن شد اما آنطور که باید و شاید روی محله تأثیر نگذاشت چراکه قسمتی از درآمد حمام باید صرف احیاء و رونق محله شود نه اینکه مردم در عذاب باشند و آسایش نداشته باشند بنابراین باید برای آرامش ساکنان فکر اساسی شود و کاری کنیم که مردم ساکن در محلات قدیمی به زندگی در آنجا افتخار کنند. زمانی که ۵۰ درصد مدیران و متخصصان شهر حاضر شدند در این بافت زندگی کنند و زندگی در این مناطق به یک ارزش تبدیل شد، بافت تاریخی سرپا می‌شود و دیگر نیازی نیست کاری برایش انجام دهیم.
بافت‌های تاریخی به افراد معتمد نیاز دارند
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه بافت‌های تاریخی و محلات قدیمی مانند روزگاران گذشته به افراد معتمد نیاز دارند تا مشکلات خود را حل کنند، تأکید کرد: متأسفانه در حال حاضر فردی که مورد قبول عامه محل باشد در این محلات وجود ندارد بنابراین باید زندگی در بافت‌های تاریخی را به ارزش تبدیل کنیم تا شهر سرزندگی و پویایی خود را حفظ کند.
وی با اشاره به اینکه چند سال گذشته نسبت جمعیت شهرنشین به روستانشین همدان نسبت ۳۰ به ۷۰ بود و امروز این نسبت تغییر کرده است، گفت: در حال حاضر روستائیان نیز برای خرید به بازار همدان نمی‌روند و ترجیح می‌دهند از پاساژهای لوکس بالای شهر خرید کنند و این نگرش نیاز به تغییر و تغییر به برنامه‌ریزی نیاز دارد، در واقع نباید اجازه دهیم حریف‌های بازار قوی شوند و باید بافت‌های تاریخی را به فراخور موضوع و با توجه به کارکردهای اقتصادی و سیاسی حفظ کنیم؛ به عنوان مثال در قدیم سکونت و اقتصاد در دل هم بودند، بازار نیازهای ماهانه و سالانه و محله نیازهای روزانه مردم را تأمین می‌کرد و به همین علت استمرار حیات در طول شبانه روز در شهر وجود داشت اما امروزه در بازار استمرار حیات مشاهده نمی‌شود و روز مرکز شهر بسیار شلوغ و شب خلوت است که این مغایر اصول امنیتی است.
تبدیل خانه‌های موجود در بافت قدیمی به انبار
عراقچیان مطرح کرد: متأسفانه در حال حاضر خانه‌های موجود در بافت قدیمی به انبار تبدیل شده‌اند و این اتفاق افت بزرگی برای این آثار باارزش تاریخی است بنابراین اگر بتوانیم با وضع قوانین و تشویقات مؤثر حیات دائمی روزانه و شبانه را به بافت مرکزی برگردانیم، تمام مشکلات این محلات حل می‌شود.
وی اضافه کرد: امروزه دوره حکمروایی مردم در شهرهاست و از دوره حکمرانی دولتی گذشته است بنابراین برای اجرای طرح‌ها در شهر باید زمینه مشارکت مردمی را فراهم کنیم و آنها را با نتایج اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن آشنا سازیم و این تفکرات تا در مدیریت سنتی جا بیفتد زمان می‌برد؛ به عنوان نمونه برای اجرای پیاده‌راه بوعلی حمایت‌های مالی توسط شهرداری همدان انجام شد اما کارشناسان امر با کسبه صحبت کردند تا رضایت آنها را به دست آوردند، در مورد پیاده‌راه اکباتان کمی متفاوت است و مشارکت‌پذیری بیشتر مردمی را می‌طلبد چراکه این پیاده‌راه بارانداز غرب کشور است و نمی‌توان به راحتی کارکرد آن را تغییر داد.
عضو هیئت علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه بوعلی سینا نیز با حضور در دفتر ایسنا، درباره اهمیت رونق گردشگری در بافت تاریخی، فرهنگی شهر همدان بیان کرد: برای پی بردن به اهمیت گردشگری در بافت تاریخی ضرورت دارد شناخت دقیقی از بافت داشته باشیم و از ظرفیت‌های آن آگاه شویم تا بتوانیم در راه جذب گردشگر گام برداریم.
همدان طولانی ترین تداوم حیات بافت تاریخی و شهری را دارد
دکتر اسماعیل همتی‌ازندریانی ادامه داد: شهر همدان طولانی‌ترین تداوم حیات بافت تاریخی و شهری را در کشور دارد که از تپه باستانی هگمتانه آغاز شده و به بناهای دوره معاصر می‌رسد. این تداوم فرصت و پتانسیل بی‌نظیر و مهمی است و باعث شده بافت تاریخی همدان با شهرهایی مثل کاشان، یزد، اصفهان و تبریز متفاوت باشد. اگرچه در بررسی بافت باید از هگمتانه شروع کنیم اما حین تحقیق متوجه می‌شویم این بافت و تداوم تاریخی حیات در آن زنجیروار به هم وصل شده است.
وی توضیح داد: برای معرفی آثار و جاذبه‌های موجود در بافت تاریخی باید آنها را کدگذاری کنیم و این کدها شامل تک تک آثاری است که به صورت ملموس در این مناطق وجود دارند که البته شاخص‌ترین آنها در بافت تاریخی هستند بنابراین چند شاخصه مهم در بافت تاریخی وجود دارد که یکی بناهای شاخص هر محله و دیگری مرکز محله‌ها هستند. متأسفانه در همدان بعضی به بافت تاریخی به عنوان یک تهدید نگاه می‌کنند اما در همه جای دنیا بافت تاریخی را فرصت می‌دانند.
همتی‌ازندریانی با بیان اینکه آثار باستانی کشف شده در میدان مرکزی همدان و تبدیل آن به موزه فرصتی برای جذب توریست و درآمدزایی است، تصریح کرد: برای احیای بافت قدیم و جاذبه‌های آن، ایجاد پویایی در بافت و رونق گردشگری باید برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری شود تا به خروجی مطلوب برسیم.
این مدرس دانشگاه شرح داد: در سال‌های اخیر بسیاری از کشورها به دنبال اثبات هویت تاریخی و پیشینه خود هستند و هزینه‌های هنگفتی در این مسیر صرف می‌کنند در صورتی که در همدان بدون صرف هزینه، بسیاری از نشانه‌های قدمت و هویت وجود دارد اما متأسفانه مدیریت درست و سرمایه‌گذاری روی آنها وجود نداشته است در حالیکه سرمایه‌گذاری در این مورد چیزی کمتر از سرمایه‌گذاری تسهیلات نظامی ندارد.
در همدان «سیتی برندینگ» مورد توجه نبوده
وی بیان کرد: زمانی که صحبت از شهر و به ویژه بافت تاریخی است با موضوعی به نام «سیتی برندینگ» برخورد می‌کنیم که امروزه در شهرهای مطرح دنیا مشاهده می‌شود اما تاکنون در همدان سیتی برندینگ مورد توجه نبوده و برای معرفی این شهر به جهانیان کلیدواژه شناخته شده‌ای وجود ندارد اما بافت تاریخی این ظرفیت را دارد که بتواند در این مسیر معرفی شود و البته مکمل این کار ثبت جهانی است.
همتی‌ازندریانی ادامه داد: ضرورت دارد شرط لازم و کافی را در مورد بافت تاریخی به وجود بیاوریم که شاید سال‌ها به طول بینجامد اما مهمترین موضوع در این مورد حفاظت و مرمت بناهای شاخص است و پس از آن باید روح همخوان با بافت اثر در این آثار دمیده شود تا هویت خود را پیدا کنند. همدان پتانسیل‌هایی مانند قدیمی‌ترین و نخستین حکومت را دارد اما چه فعالیت‌هایی در راستای این ادعاها انجام شده است؟ مباحث مربوط به حفظ بافت تاریخی این شهر طی یک سال اخیر مطرح شده در صورتی که باید ۲۰ سال پیش انجام می‌شد.
جای خالی گردشگری شبانه در بافت تاریخی همدان
وی با بیان اینکه حس هویت و تعلق به مکان برای انسان‌ها اهمیت دارد، مطرح کرد: لازم است به این نکته هم برای بومی‌های محلات قدیمی و هم برای جذب گردشگران توجه شود و اگر این شرط لازم ایجاد شود می‌توان به نتایج مطلوبی رسید همچنین جای گردشگری شبانه در بافت تاریخی خالی است و می‌توان آن را زنده و برای افراد بومی راه‌اندازی کرد.
همتی‌ازندریانی با اشاره به اینکه بازار قدیمی همدان طی سال‌های متمادی شکل گرفته و قلب تپنده شهر است و اگر قرار است رقیبی برای آن درنظر بگیریم نباید هویت و ماهیتش خدشه‌دار شود، گفت: در حوزه گردشگری نیز می توانستیم محورهای فرهنگی در بافت تعریف کنیم که این اتفاق نیفتاده است در حالیکه با ایجاد گذرفرهنگی پویایی به مرکز محله‌ها برمی‌گردد و گردشگری درون بافتی رونق می‌گیرد.
انتهای پیام
