چندی پیش شرکت کوروش کمپانی با استفاده از مدل کلاهبرداری پانزی اقدام به پیش‌فروش آیفون‌های ارزان‌قیمت کرد. این شرکت با تبلیغات گسترده توانست اعتماد برخی از مردم را به خود جلب کند، بر این اساس شاهد بودیم که این فرد پس از حساسیت رسانه‌ها و نهاد‌های ناظر از کشور فرار کرد، پس از این اتفاق ناظران به محور‌های مختلفی در خصوص چرایی آن و بستر‌هایی که در نهایت منجر به این کلاهبرداری شد، اشاره کردند.
برخی ناظران سلبریتی‌هایی را که تبلیغات این چهره‌ها را کردند مقصر می‌دانستند، با وجود این، عوامل اصلی که بستر چنین کلاهبرداری را فراهم کردند بسیار فراتر از این افراد است. کارشناسان تأکید دارند که در حوزه مبارزه با فساد باید گلوگاه‌های آن شناسایی شوند و بسترزدایی انجام شود، چرا که اگر این اتفاق رخ ندهد در عمل شاهد تکرار تجربیات مشابه خواهیم بود.
بر همین اساس در این گزارش به ۴ عامل اصلی که بستر این کلاهبرداری پانزی توسط کوروش کمپانی را ایجاد کردند و پرداختن به آن‌ها می‌تواند سبب شفاف شدن کلّیت ماجرا و کمک به رفع چالش‌ها شود، اشاره خواهیم کرد.
کوتاهی شرکت‌های واردکننده در نظارت بر زنجیره فروش/ آیا واردکنندگان متخلف نقره‌داغ می‌شوند؟
اولین محور در خصوص زنجیره فروش کالا‌های بادوام است. در سال ۱۳۹۷ برخی واردکنندگان به‌دلیل گران‌فروشی در زنجیره کالا و زمانی که کالا به مصرف‌کننده نهایی می‌رسید جریمه شدند و حتی احکام قضائی برای آن‌ها در نظر گرفته شد، حال سؤال این است؛ در شرایطی که چنین سابقه‌ای در گذشته وجود داشته است، آیا واردکنندگان آیفون مسئولیتی در زمینه نظارت بر زنجیره نداشته‌اند؟ این واردکنندگان چه اقدامی در خصوص مسئولیت خود انجام نداده‌اند که در نهایت منجر به کلاهبرداری کوروش کمپانی شده است و اینکه آیا نهاد ناظری که در سال‌های گذشته به‌واسطه تخلفات این حوزه با واردکنندگان برخورد کرد قصد ورود دارد یا خیر؟
این‌ها سؤالاتی است که با توجه به سوابق قبلی وجود دارد و باید دید که اراده نهاد‌های ناظر با وجود الزامات قانونی قابل استناد، تا چه‌اندازه برای جلوگیری از تجربیات مشابه جدی است.
نوشداروی بی‌فایده انجمن واردکنندگان پس از کلاهبرداری/ هشداری به واردکنندگان برای عدم‌تأمین کالای پیش‌فروش داده نشد
چند روز پیش و در اواخر بهمن ماه بود که انجمن واردکنندگان موبایل در نامه‌ای به یک باشگاه ورزشی در خصوص احتمال تکرار تجربه کوروش کمپانی توسط اسپانسر این باشگاه هشدار داد، نکته‌ای که وجود داشت این بود که همین نامه هشدارآمیز نیز پس از پیگیری این موضوع توسط رسانه‌ها نسبت به شرکت مورد اشاره منتشر شد.
این در حالی بود که انجمن واردکنندگان مکلف بود به‌منظور دفاع از حقوق مصرف‌کنندگان و جلوگیری از این کلاهبرداری، همان زمان که شرکت کوروش کمپانی ادعای واردات هفتگی دو هزار آیفون را مطرح کرد در خصوص این شرکت هشدار می‌داد نه آنکه پس از فرار این فرد از کشور بگویند که اساساً مجوز واردات نداشته است. اگر انجمن واردکنندگان در همان بازه زمانی اقدام می‌کرد و جلوی ادعا‌های کوروش کمپانی را می‌گرفت می‌توانستیم انتظار داشته باشیم که اساساً جلوی این کلاهبرداری پیش از آنکه به چنین ابعادی برسد گرفته شود.
بحث دیگری که در این خصوص وجود دارد این است که اعضای انجمن واردکنندگان در حقیقت تأمین‌کنندگان آیفون‌های کوروش کمپانی بودند بنابراین این انجمن باید نسبت به عدم‌تأمین کالای پیش‌فروش از سوی اعضای خود برای کوروش کمپانی اقدام می‌کرد، اما در عمل چنین اتفاقی رخ نداد.
ضرورت کسرکردن سود منتفعین بازی پانزی
نکته سومی که در خصوص کلاهبرداری کوروش کمپانی وجود دارد این است که برخی از افراد در راستای جلب اعتماد مردم، از این شرکت آیفون دریافت کردند و سپس دوباره و برای کسب سود بیشتر اقدام به خرید آیفون‌های دیگری کردند که در نهایت به‌واسطه فرار مالک این شرکت از کشور دچار خسارت شدند، حال این افراد نیز برای دریافت خسارت به قوه قضائیه مراجعه کردند.
در خصوص این دسته و محاسبه خسارت ناشی از آن لازم است ابتدا سود دریافت آیفون‌های قبلی محاسبه و از مجموع مبلغ کسر شود تا در نهایت رقم مجموع به‌صورت حقیقی مشخص شود.
خدمات پس از فروش غیررسمی و رویه وردات رانتی دو بال کلاهبرداری پانزی
نکته پایانی در خصوص بستر‌های ظهور شرکت‌هایی مانند کوروش کمپانی، مربوط به رویه وارداتی رانتی این محصولات و خدمات پس از فروش غیررسمی است. آیفون‌ها براساس رویه رانتی واردات در برابر صادرات خود وارد کشور می‌شوند که ارز آن از محل صادرات برخی محصولات مشخص تأمین می‌شود. عمده این صادرکنندگان تجربه‌ای در زمینه واردات نداشتند.
به‌گفته مقامات مسئول وزارت صمت این مسئله سبب بروز خسارت ارزی برای کشور و خسارت ریالی برای مصرف‌کنندگان شد چرا که قرار بود تنها کالای نو وارد کشور شود، اما در عمل شاهد ورود آیفون‌های رفرش و ری‌پک نیز بودیم. نکته دیگری که وجود داشت این بود که هدف از ممنوعیت واردات آیفون ۱۴ و ۱۵، کاهش نیاز ارزی این حوزه بود، اما در عمل شاهد بودیم که به‌علت تبلیغات گسترده و پیش‌فروش آیفون توسط کوروش کمپانی و شرکت‌های مشابه آن واردات آیفون در ۱۰ ماهه به یک میلیارد دلار رسید.
در حوزه خدمات پس از فروش نیز شاهد هستیم که در نبود نمایندگی‌های رسمی برند اپل در ایران شرکت‌های دیگری گارانتی و خدمات پس از فروش را به‌عهده می‌گیرند، اتفاقاً کوروش کمپانی نیز کار خود را با تعمیرات آیفون آغاز کرد، همین گارانتی‌ها و خدمات پس از فروش غیررسمی به بستری برای زیان مصرف‌کنندگان تبدیل شده است چرا که مشاهده شده است پس از مراجعه مصرف‌کننده به شرکت گارانتی، شرکت به‌دلیل رفرش و ری‌پک بودن گوشی از پذیرش آن خودداری کرده است.
این چهار محور از جمله عوامل اصلی هستند که بستر کلاهبرداری کوروش کمپانی را فراهم کردند. در صورتی که هر کدام از این حلقه‌ها کار خود را به‌درستی انجام داده بود اساساً شرکتی مانند کوروش کمپانی ظهور نمی‌کرد، بنابراین این انتظار وجود دارد تا با وجود این تجربه تلخ، شاهد بسترزدایی فساد از این حوزه در آینده نزدیک باشیم.
