تینا مزدکی: پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که یک جفت سیاره کوتوله در قسمت‌های بیرونی منظومه شمسی، همچنان می‌توانند از نظر زمین‌شناسی فعال باشند و شانس وجود حیات بیگانه را افزایش می‌دهند. این یافته‌ها همچنین می‌تواند آنچه را که ما در مورد سیارات کوتوله به طور کلی می‌دانیم تغییر دهد.
پنج سیاره کوتوله تایید شده در منظومه شمسی وجود دارد: سرس، هائومیا، اریس، ماکی‌ماکی و سیاره سابق پلوتون. همه این مدعیان سیاره‌ای البته به جز سرس، در کمربند کویپر، قرصی از دنباله‌دارها و دیگر اجرام کوچک فراتر از مدار نپتون قرار دارند.
در سال ۲۰۱۵، کاوشگر New Horizons ناسا از پلوتون عبور کرد و نشانه‌هایی از فعالیت‌های زمین شناسی اخیر را در جو نازک این سیاره کوتوله مشاهده کرد. مشاهدات بعدی نشان داده است که پلوتو پوشیده از آتشفشان‌های غول پیکر و یخی است که ممکن است هنوز فعال باشند. دانشمندان بر این باورند که فعالیت زمین شناسی شگفت انگیز پلوتون ناشی از برهمکنش با قمر آن شارون است. در نتیجه، آنها فکر می‌کردند که بعید است دیگر سیارات کوتوله بدون قمر به طور مشابه فعال باشند.
اما در پژوهش جدید محققان نگاهی دقیق‌تر به طیف‌های شیمیایی دو سیاره کوتوله دیگر به نام‌های اریس و ماکی‌ماکی انداختند که نماهایی از آنها اخیراً توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST) گرفته شده است. پس از تجزیه و تحلیل داده‌ها، تیم متوجه شد که برخی از گازهای موجود در سطح یخی هر دو سیاره کوتوله را می‌توان تنها با نوعی فعالیت زمین‌شناسی، مانند دریچه‌های هیدروترمال فعالیت کریوولکانیک آتشفشان یخی توضیح داد.
نتایج همچنین نشان می‌دهد که برخی از سیارات کوتوله دیگر نیز می‌توانند از نظر زمین‌شناسی فعال باشند. داده‌های JWST شامل طیف‌های تمام گازهای منجمد در یخ‌های پوشاننده اریس و ماکی‌ماکی بود. اما محققان واقعاً فقط به متان علاقه داشتند، گاز گلخانه‌ای که در زمین نیز یافت می‌شود و از یک اتم کربن تشکیل شده است که با چهار اتم هیدروژن پیوند دارد.
در علم سیاره‌شناسی، دو نوع اصلی متان وجود دارد: متان غیر زنده، که از واکنش‌های شیمیایی که در طول شکل‌گیری سیاره‌ها رخ داده است، باقی مانده است و متان ترموژنیک که توسط فرآیندهای هیدروترمال یا زمین گرمایی ایجاد می‌شود. تفاوت اصلی بین این دو نوع نسبت هیدروژن و دوتریوم یک ایزوتوپ یا نسخه جایگزین هیدروژن با یک نوترون اضافی در هسته آن است که در بین مولکول‌های آنها یافت می‌شود.
متان غیر زیستی دارای نسبت بالایی از دوتریوم به هیدروژن (D/H) است، در حالی که متان ترموژنیک نسبت D/H کمتری دارد. این طیف نشان داد که متان در اتمسفر اریس و ماکی‌ماکی نسبت D/H پایینی دارد، به این معنی که عمدتاً ترموژنیک است. این نشان می‌دهد که این گاز یا با فعالیت زمین شناسی مداوم یا فعالیت نسبتاً اخیر در چند میلیون سال گذشته تولید می‌شود.
این یافته‌ها برای محققان شگفت‌انگیز بود به‌ویژه در مورد ماکی‌ماکی که حدود ۶۰ درصد اندازه پلوتو است. اریس تقریباً به اندازه پلوتون است، که باعث می‌شود کمتر تعجب آور باشد که ممکن است از نظر زمین شناسی نیز فعال باشد. با این حال، ماکی‌ماکی باید برای این نوع فرآیندها بسیار کوچک باشد.
به گفته محققان، این یافته‌ها همچنین شانس توسعه حیات در این سیارات را افزایش می‌دهد. به عنوان مثال، فعالیت دریچه‌های گرمابی یک عامل اصلی برای شکل گرفتن اشکال مختلف حیات خودتکثیر شونده بر روی زمین است و دلیلی کلیدی است که دانشمندان به دنیاهای آبی مانند انسلادوس و میماس هر دو قمر زحل، به عنوان مکان‌هایی که ممکن است حیات بیگانه در آن رخ دهد، نگاه کنند. محققان بر این باورند که یک کاوشگر باید به اریس و ماکی‌ماکی فرستاده شود تا این دنیاها را از نزدیک کاوش کند و پتانسیل زمین شناسی آنها را بیشتر ارزیابی کند.
منبع: livescience
۵۸۳۲۳
