در حالی که جهان بر جنگ روسیه و اوکراین متمرکز شده است، تحریمها بر علیه روسیه و حذف این کشور از سیستم سوئیفت نیز تبدیل به یکی از داغ‌ترین بحث‌های دوره اخیر شده است. اما دیجیتالی شدن در اقتصاد و سیستمهای پرداخت جدید چگونه است و چگونه بر نظم جهانی تاثیر میگذارد؟
اقتصاد دیجیتال امروز از کیف پولهای مجازی و سیستمهای پرداخت الکترونیکی تشکیل شده است و بسیاری از سرمایه‌گذاران، قیمت ارز دیجیتال را به صورت روزانه دنبال میکنند. اقتصاددانان توافق دارند که پرداخت‌های دیجیتال که از زمان ظهور اینترنت اجتناب ناپذیر شده‌اند، از زمان ظهور سیستم تسویه خودکار بانکداران (BACS) که در دهه 1960 ایجاد شد تا پرداخت‌های الکترونیکی مستقیم از یک حساب بانکی به حساب بانکی دیگر را انجام دهند رو به کاهش نهاده است و پرداخت‌های رمزارزی و به‌ویژه کیف پولهای مجازی افزایش یافتهاند.
علاوه بر این، همه‌گیری کووید-19 دیجیتالی‌سازی را در اقتصاد جهانی سرعت بخشیده است. یک مطالعه جهانی که توسط ویزا در سال 2021 انجام شد نشان می‌دهد که محبوبیت کیف پولهای دیجیتال و ارزهای دیجیتال بعد از همه‌گیری کووید به شدت افزایش یافته است، یعنی حدود 78 درصد از مصرفکنندگان روش‌های پرداخت خود را در طول همه‌گیری تغییر دادهاند و با مدد صرافی ارز دیجیتال اقدام به مبادلات بازرگانی و تجاری خود نمودهاند.
پول با ضریب سودی در بانکها و مؤسسات مالی رشد میکند که 10، 20، 30 برابر پول تولید شده توسط بانک‌های مرکزی است. یعنی پول به صورت دیجیتال در حسابهای ما است. اما مزایا و معایب بیپولی کدام هستند؟
نایب بوکله (Nayib Bukele)، رهبر کشور آمریکای مرکزی السالوادور، سال گذشته یک "آزمایش" هیجانانگیز را در این کشور راه‌اندازی کرد و بیت کوین را به عنوان ارز رسمی پذیرفت. بنابراین، بیت کوین در السالوادور، جایی که دلار آمریکا به عنوان ارز استفاده میشود، وارد گردش قانونی شد.
در حالی که این تصمیم توجه حامیان ارزهای دیجیتال در سراسر جهان را به خود جلب کرده است، برخی از کارشناسان بسیار محتاطانه رفتار میکنند. به گفته برخی، این مرحله آزمایشی است که ایدهای در مورد آینده ارزهای دیجیتال ارائه می‌دهد. برخی می‌گویند بوکله روی رفاه مردم خودش قمار میکند.
ریکاردو کاستاندا (Ricardo Castañeda)، اقتصاددان ارشد مؤسسه مطالعات مالی آمریکای مرکزی، بیان میکند که اگر همه چیز به خوبی پیش برود، السالوادور نمونه‌ای برای جهان خواهد بود و اگر همه چیز خراب شود، مردم بهای آن را خواهند پرداخت.
برخلاف ارزهای فیات (یورو، لیر و غیره)، ارزهای رمزنگاری شده که توسط هیچ بانک مرکزی یا دولتی قابل کنترل نیستند، از سال 2021 محبوبیت زیادی در سراسر جهان به دست آورده‌اند. ارزهای رمزپایه که ارزش کل آنها در آوریل 2021 از 2.2 تریلیون دلار فراتر رفت، در درگیریهای سیاست جهانی نیز نامی برای خود دست و پا کرده‌اند.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در بیانیه خود در اکتبر 2021 گفت که رمز ارزها برای استفاده در نفت بیش از حد نوساندار و ناپایدار هستند، اما همچنان ابزاری برای پرداخت محسوب میشوند. اخیراً نقش احتمالی کریپتو در تجارت بین‌الملل بار دیگر مطرح شده است، زیرا پاول زاوالنی، رئیس کمیته بودجه دوما، مجلس سفلی پارلمان روسیه، اعلام کرد که در صورت امکان تجارت انرژی با کشورهای دوست با ارزهای محلی لازم با بیت کوین اقدام به معامله خواهد کرد.
صرافیهایی که در آن تراکنش‌های ارز دیجیتال انجام میشود می‌توانند متمرکز یا غیرمتمرکز باشند. به عبارت دیگر، در حالی که بورسهایی وجود دارند که هیچکس نمیتواند آنها را کنترل کند، بورسهایی با ساختار سنتی که دارای هیئت مدیره هستند نیز موجود میباشند. در طول بحران اوکراین، این مبادلات مرکزی مواضع متفاوتی اتخاذ کردند.
برای مثال، بایننس، یکی از بزرگ‌ترین صرافی‌های ارز دیجیتال جهان، اعلام کرد که دارندگان کارت‌هایی که از بانک‌های تحریم شده روسیه استفاده میکنند، قادر به انجام تراکنش‌های روی این پلتفرم نخواهند بود. از سوی دیگر، کوین بیس از پایان دادن به عملیات روسیه خودداری کرد و استدلال کرد که این اقدامات فقط به مردم این کشور آسیب میرساند. با این حال، این صرافی همچنین بیش از 25 هزار کیف پول دیجیتال را مسدود کرده است که گفته میشود به «موسسات یا افراد روسی» مرتبط بوده و در فعالیت‌های غیرقانونی شرکت دارند.
نوع دیگری از پول مجازی که از رمزارزها الهام گرفتهاند، اما به اندازه آن غیرمتمرکز نیستند ارز دیجیتال بانک مرکزی CBDC هستند که آنها، نیز روند صعودی را دنبال میکند. این ارزهای دیجیتال که توسط بانک‌های مرکزی کشورها تولید و توزیع میشوند مستقیماً از بیت کوین الهام گرفتهاند اما لزوما مبتنی بر بلاک چین نیستند. به عنوان مثال، ارز دیجیتال چین مبتنی بر بلاک چین نیست، در حالی که ارز ونزوئلا بر روی بلاک چین تولید میشود. 87 کشور، که بیش از 90 درصد تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل میدهند، در حال حاضر در حال بررسی CBDCهستند.
قابل ذکر است کسانی که بیشترین پیشرفت را در حوزه ارزهای دیجیتال داشتهاند، کشورهایی هستند که به دلایل مختلف با تحریم‌های آمریکا مواجه هستند. دلایل زیادی برای تشویق این کشورها به ارزهای دیجیتال وجود دارد، مانند ناشناس بودن، امنیت و سرعت. با این حال، یکی از مهمترین دلایل تلاش برای شکستن هژمونی دلار است. اما آنچه در هسته اصلی آن نهفته است این است که چگونه میتوانیم موقعیت ارز ذخیره دلار و در نتیجه هژمونی آمریکا را گسترش دهیم و تنزل دهیم؟
مارک کارنی، رئیس سابق بانک مرکزی بریتانیا، در سخنرانی تاریخی خود در سال 2019، استدلال کرد که دلار آمریکا اقتصاد جهان را "بی‌ثبات" میکند و یک ارز دیجیتالی که توسط بانک‌های مرکزی در کشورهای مختلف پذیرفته میشود می‌تواند "نقش غالب دلار در تجارت جهانی را کاهش دهد".
