عملکرد صادراتی استان‌ها در ۱۱ ماه منتهی به بهمن امسال مشخص شد. داده‌های آماری نشان می‌دهد که در بازه زمانی مورد بررسی سه استان جنوبی کشور در رتبه اول تا سوم به لحاظ صادرات کالا قرار گرفته‌اند. استان هرمزگان با ثبت بیش از ۱۰میلیارد دلار صادرات رتبه اول را در میان سایر استان‌ها به لحاظ عملکرد صادراتی کسب کرده است. در رتبه دوم و سوم نیز به ترتیب استان های بوشهر (۹میلیارد و ۸۱۶میلیون دلار) و خوزستان (۴ میلیارد و ۹۵۸ میلیون دلار) قرار گرفته‌اند. خراسان شمالی، همدان و کهکیلویه و بویراحمد نیز در آخر فهرست به لحاظ عملکرد صادراتی قرار دارند.
ایران دارای صادرات نفتی و غیر نفتی زیادی است که برخی از این کالاها بیشترین آمار صادرات را دارند. میعانات گازی از جمله اقلامی است که دارد و بعد از آن می‌توان به پروپان مایع و روغن‌های سبک اشاره کرد که از گروه کالاهای صادراتی پرطرفدار بعدی است. همچنین متانول یکی دیگر از موادی است که هر ساله میزان زیادی از آن به کشورهای خارجی صادر می‌شود و از این راه سود زیادی را برای کشور به همراه دارد. بنابراین محصولات و مشتقات نفتی و شیمیایی از جمله مهمترین گروه کالاهای صادراتی ایران هستند که سهم مهمی، در میزان صادرات ایران دارند.
محصولات و مشتقات نفتی از جمله مهمترین گروه کالاهای صادراتی ایران هستند که سهم مهمی، در میزان صادرات ایران دارند.
میعانات گازی که در چهار ماهه‌ی نخست سال ۱۳۹۷ بیشترین میزان صادرات را داشته است، از مهمترین صادرات ایران می‌باشد که با سهمی بیش از ۱۷ درصد توانسته رتبه‌ی اول را در صادرات ایران به خود اختصاص دهد.
روغن‌های سبک و فرآورده‌های آن به غیر از بنزین که از جمله مهمترین صادرات ایران محسوب می‌شود، با سهمی معادل ۸۱/۳ درصد از کل صادرات ایران توانسته رتبه دوم را از میان کالاهای صادراتی ایران به خود اختصاص دهد.
از مهمترین صادرات ایران پلی اتیلن گرید فیلم است، که در سال ۹۷ با سهمی معادل ۶/۳ درصد از کل صادرات ایران توانست در جایگاه سوم محصولات صادراتی ایران قرار بگیرد.
رتبه‌ی چهارم در کالاهای صادراتی ایران متعلق به پروپان مایع، از مهمترین صادرات ایران به سایر کشورهای جهان است، که در میان کالاهای صادراتی ایران، دارای سهمی معادل ۳۲/۳ درصد است.
از جمله مهمترین صادرات ایران در سال ۹۷ متانول می‌باشد، که در میان کالاهای صادراتی ایران در جایگاه پنجم قرار گرفته است و سهمی معادل ۱۷/۳ درصد را از ارزش کل صادرات ایران به خود اختصاص داده است.
از جمله اقلام صادراتی دیگر در این زمینه، که در سال‌های اخیر درآمدهای بالایی را نصیب ایران کرده است می‌توان به محصول نیمه تمام از آهن و فولاد، هیدروکربون‌های گازی شکل مایع شده، اتیلن گلیکول، بوتان مایع شده، سایر گازهای نفتی و … اشاره کرد. این محصولات توانسته‌اند بخش قابل توجهی از صادرات ایران را به خود اختصاص دهند.
سنگ آهن، خاک سرخ، سنگ مس، سنگ مرمر، سنگ روی، سنگ گچ، کرومیت، نمک طعام، سرامیک، شن و ماسه، سیمان، استرانسیوم و آجرهای تزئینی از مهمترین صادرات ایران در بخش مصالح ساختمانی و کالاهای معدنی هستند که سالانه درآمد قابل توجهی را نصیب ایران میکنند. در سال ۹۶ ایران مقدار قابل توجهی از مصالح ساختمانی و کالاهای معدنی همچون سیمان، کاشی، سرامیک، آجر، کفپوش و سنگ کچ را به کشورهای عراق، ترکیه، افغانستان، امارات و چین صادر کرده است.
کالاهای کشاورزی و دامی همچون میوه‌های تازه و خشک، مغز بادام، کشمش، سبزیجات، کتیرا، زیره، پسته، زعفران، انگور، هندوانه، سیب، خرما، انجیر، ماهی، خاویار، میگو، کرک، پوست و چرم، کراست و روده، گروهی دیگر از مهمترین صادرات غیزنفتی ایران می‌باشند. از میان محصولات فوق، پسته، خرما، پوست و زعفران ایرانی از محبوبیت فراوانی در کشورهای دیگر برخوردار هستند و بنابراین سود فراوانی را نصیب کشور ایران میکنند.
از محصولات صادراتی که در دسته‌ی کالاهای سنتی و صنایع دستی قرار می‌گیرند و جزو مهمترین صادرات ایران می‌باشند، می‌توان به فرش دستی، انواع گلیم، مسگری، گلابتون، سفالگری، قلمکاری و … اشاره کرد. در این بخش فرش دستی ایرانی بیشترین رقم صادرات را به خود اختصاص داده است. از جمله کشورهایی که فرش ایرانی وارد میکنند عبارتند از آمریکا، آلمان، ایتالیا، امارات، لبنان، سوئیس، فرانسه، ژاپن، انگلستان و …
لازم به ذکر است که ایران در این زمینه توانسته ۲۷۳ نشان یونسکو را دریافت کند که از جمله‌ی آنها می‌توان به کلاه نمدی، سراجی سنتی، دولچه دوزی، پارچه بافی، حوله بافی، مسگری، گلابتون سازی، قلمکاری، نساجی سنتی، عبا بافی، گلیم و … اشاره کرد.
حدود ۴۶۰ رشته در زمینه‌ی صنایع دستی در جهان وجود دارد که حدود ۳۷۰ رشته از آن در ایران وجود دارد. بنابراین می‌توان مدعی شد که ایران در زمینه‌ی صادرات صنایع دستی از پتانسیل فراوانی برخوردار است که قادر است با برنامه ریزی دقیق و مدیریت صحیح میزان صادرات آن را افزایش ده
از جمله مهمترین صادرات ایران در بخش صنعتی، می‌توان به، صادرات رادیو، تلویزیون و وسایل ارتباطی، صادرات کاغذ و محصولات کاغذی و صادرات مبلمان، اشاره کرد.
از مهمترین کالاهای صادراتی صنعتی می‌توان به رادیو، تلویزیون و وسایل ارتباطی اشاره کرد که در سال ۹۶ این سه کالا از لحاظ میزان صادرات در جایگاه اول این بخش قرار داشته است.
صادرات کاغذ و محصولات کاغذی با رشد ۷۱ درصدی نیز از جمله کالاهای صنعتی هستند که به کشورهای مختلفی صادر می‌شود.
صادرات مبلمان، دسته‌ای دیگر از کالاهای صنعتی در سال‌های گذشته با افزایش چشمگیری رو به رو بوده است.
سایر محصولات مهم صادراتی
سایر محصولات مهم دیگری که به کشورهای دیگر جهان صادر می‌شوند، شامل توتون و تنباکو، انواع بستنی، شیرینی و شکلات، نساجی و پوشاک می‌باشند.
توتون و تنباکو که در شهرهای همچون آذربایجان غربی، گیلان، کردستان، گلستان، مازندران و … کشت می‌شود، در کشورهای همجوار و همسایه‌ی ایران همچون روسیه، ترکیه، عراق، افغانستان و … دارای بازار مناسبی است. بنابراین بیشترین میزان صادرات توتون و تنباکو نیز به این کشورها می‌باشد.
صادرات شیرینی و شکلات در سال ۹۷ با رشدی ۲۳ درصدی رو به رو بوده است که این میزان از رشد، نشان دهنده‌ی افزایش محبوبیت شیرینی و شکلات ایرانی در بین مردم سایر کشورهای جهان و در نتیجه افزایش صادرات آن بوده است.
در زمینه‌ی نساجی و پوشاک نیز میزان صادرات در سال ۹۷ رشدی ۲۶ درصدی داشته است. این میزان از رشد، نشان دهنده‌ی پتانسیل موجود در این زمینه است که باید با برنامه ریزی و آگاهی، میزان آن را افزایش داد.
سایر کالاهایی که به صورت عمده و در مقادیر بسیار زیاد به کشورهای خارجی صادر می‌شوند.
سنگ آهن، پسته‌ی تر یا خشک، محصولات شیمیایی مختلف مانند اوره، انواع پلیمرها، هیدروکربورهای حلقوی، کنسانتره مس، کفپوش‌های ساخته شده از پشم و موی حیوانات از جمله کالاهایی هستند که به صورت عمده و در مقادیر بسیار زیاد به کشورهای خارجی صادر می‌شوند.
درست است که درصد بسیار زیادی از صادرات ایران متعلق به نفت و مشتقات آن است، اما گران بهاترین محصولاتی که هر ساله به بازارهای خارجی صادر می‌شوند و در گستره‌ی وسیع‌تری قرار دارند، شامل صادرات فرش، صنایع دستی مرصع، فلزات گران بها و ترکیبات طلا، ساعت مچی، ترکیبات آلی، واکسن، سمعک و داروهای حاوی پنی‌سیلین از جمله گران قیمت‌ترین اقلام صادراتی ایران می‌باشند که با بهای بالا به کشورهای خارجی فروخته و ارسال می‌شوند.
در لیست اقلام صادراتی ایران، کالاهایی دیده می‌شود که در نگاه نخست صادرات آنها به کشورهای خارجی، عجیب به نظر می‌رسد. ولی باید اقرار کرد که هیچ کس به طور کامل از پیچ و خم‌های تجارت آگاه نیست و به خصوص در سال‌های اخیر صادرات به قدری برای تاجران ایرانی سودآور بوده که دست به فروش اقلام عجیب و غریب به کشورهای خارجی زده‌اند.
پوست دباغی شده یکی از اقلام صادراتی است که به کشورهای هند و پاکستان صادر می‌شود. گفته شده است ایتالیا نیز یکی از مقاصد این کالای ایرانی است.
شاید عجیب باشد ولی سنگ پای ایرانی نیز در کشورهای دیگر طرفدار دارد. در سال‌های اخیر نام سنگ پا در لیست کالاهای صادراتی به تایلند، آن هم در مقادیر عمده، به چشم می‌خورد.
شیرین بیان ایرانی و عصاره‌ی آن یکی از اقلام صادراتی ایران و مورد علاقه‌ی آلمانی ها است. در این سال‌ها چندین هزار تن از این گیاه و عصاره‌اش به آلمان صادر شده شده است.
از جمله مهمترین مقاصد صادراتی ایران و به عبارت دیگر مهمترین خریداران کالاها و محصولات ایرانی می‌توان به، کشور عراق، چین، امارات و افغانستان اشاره کرد. البته به جز کشورهای نام برده، کشورهای بسیار دیگری نیز محصولات و کالاهای ایرانی را خریداری می‌نمایند که از جمله آنها می توان به ترکیه، پاکستان، گرجستان، جمهوری آذربایجان و … اشاره کرد.
روسیه کشوری صنعتی است و فرهنگی مصرف گرا دارد. این کشور به واردات کالا متکی است. مشاهده لیست کالاهای صادراتی ایران به روسیه، نشان می‌دهد که این کشور تا چه حد به واردات وابسته است. کالاهای صادراتی ایران به روسیه با کیفیت بسیار بالایی ارائه می‌شوند. ارزش واردات کالا در کشور روسیه در حدود ۱۳۰ میلیارد دلار ارزیابی شده است.
یکی از کشورهایی که کالاهای بسیاری را از ایران وارد می‌کند کشور همسایه عراق است. این کشور تا قبل از چین که رتبه‌ی نخست واردات از ایران را داشته و سایر میزبانان کالاهای ایرانی در رقابت بوده است و در سال جاری توانسته در این رقابت پیروز شود. در نیمه‌ی اول سال ۹۷، عراق رتبه‌ی نخست را در واردات اقلام صادراتی ایران داشته و با رشدی ۵۵ درصدی در این زمینه مواجه بوده است. ارزش کالاهای صادراتی به عراق در نیم‌سال اول ۹۷ در حدود ۲۱ درصد از ارزش کل اقلام صادراتی می‌یاشد.
کشور بزرگ چین نه تنها یکی از صادر کنندگان عمده‌ی کالا به ایران است بلکه جزء وارد کنندگان اصلی اقلام صادراتی ایران نیز به حساب می‌آید. رقابت چین با عراق و سایر کشورهای پیشتاز در میزبانی کالاهای ایرانی نزدیک است به طوری که در نیم سال اول ۱۳۹۷، کالاهای صادراتی به چین سهمی ۷۸/۱۹ درصدی در ارزش کل کالاهای صادراتی ایران داشته است. با این وجود صادرات ایران به چین نیز با افزایش تقریباً ۱۱ درصدی در سال جاری همراه بوده است.
امارات روابط سیاسی خوبی با ایران ندارد ولی در دنیای تجارت رابطه‌ی خود را با بازار ایران چه از طریق صادرات و چه از طریق واردات، حفظ کرده است. در نیم سال ابتدایی سال جاری اقلام صادراتی ایران به امارات ۱۷ درصد از ارزش کل صادرات را شامل شده است. اما باید توجه داشت که در سال جاری صادرات به امارات مانند عراق و چین با افزایش روبرو بوده است.
کشور افغانستان نیز یکی دیگر از مقاصد عمده کالاهای ایرانی است. البته ارزش اقلام صادراتی ایران به امارات نزدیک به ۷ درصد در ارزش تمام اقلام صادر شده به کشورهای خارجی است و از این بابت با سه کشور اول فاصله‌ی نسبتاً زیادی دارد. اما با این حال نسبت به سال قبل ۵/۲۳ درصد از نظر ارزشی افزایش داشته است.
هند پنجمین کشور میزبان برای کالاهای ایرانی در ۷ ماه ابتدایی سال ۹۷ بوده است و ارزش اقلام صادراتی به این کشور در حدود ۵ درصد از ارزش کل صادرات بوده است یعنی نزدیک به درصد افغانستان. اما بر خلاف ۴ کشور قبلی، ارزش اقلام صادراتی ایران به هند، با افتی ۵/۷ درصدی به لحاظ ارزش کالا نسبت به سال قبل مواجه بود است.
بدون شک علاوه بر این ۵ کشور، کشورهای دیگری نیز هستند که در مقادیر زیاد یا کم، کالاهای ایرانی را به بازارهای داخلی خود وارد میکنند. کشورهایی نظیر کره‌ی جنوبی، ترکیه، پاکستان، اندونزی و تایلند از این دست کشورها هستند.
کشورهایی که میزبان گران قیمت‌ترین اقلام صادراتی ایران هستند، شامل کشورهایی نظیر کوبا، اسکاتلند، لوکزامبورگ، بولیوی، آمریکا، سوئیس، دومینیکن، گینه‌ی‌بیسائو، سوریه و آلمان، که از جمله خریداران اقلام گران قیمت غیرنفتی ایرانی، با بالاترین معدل ارزش صادراتی در سال‌های اخیر بوده‌اند. حتی برخی از کشورهایی که نام آنها به گوش عموم مردم ایرانی ناآشنا است، در زمره‌ی کشورهای مقصد کالاهای گران قیمت ایرانی قرار گرفته‌اند.
