همشهری آنلاین نوشت: سریال‌های ماه رمضان فقط در ایران محبوب نیستند. در کشورهای عربی هم که مناسک ماه رمضان برگزار می‌شود، سریال‌های رمضانی از محبوبیت خاصی برخوردارند. این محبوبیت تا جایی است که تماشای سریال بعد از افطار به یکی از عادت‌های مسلمانان این کشورها بدل شده است.
سریال‌های عربی که به «مسلسلات» مشهور هستند، در طول‌ماه رمضان هر شب به نمایش درمی آیند و قسمت پایانی‌شان نیز در عید فطر روی آنتن می‌رود. با اینکه سنت تماشای سریال‌های ماه رمضان در کشورهای عربی به دهه ۱۹۹۰ برمی‌گردد، اما از سال ۲۰۰۰ با گسترش شبکه‌های ماهواره‌های عربی، تولید و پخش سریال‌های ماه رمضانی در کشورهای عربی حسابی رونق گرفت.
ماه رمضان مهم‌ترین زمان برای تلویزیون‌های عربی است؛ به‌طوری‌که حتی می‌توان گفت خیلی از تلویزیون‌های عربی تمام تلاش سالانه‌شان را روی تولیدات مربوط به همین یک‌ماه متمرکز می‌کنند. بازیگران تلویزیونی بسیار مشهوری در جهان عرب وجود دارند که فقط در سریال‌های ماه رمضان بازی می‌کنند و همینطور نویسندگان و کارگردان‌هایی هستند که حرفه خاص و مشخص آنها تولید برای همین‌ماه مبارک است.
بعضی از سریال‌های عربی، ۸ الی ۱۲ سال است که به‌صورت دنباله‌دار هر سال درماه رمضان پخش می‌شوند. البته باید به این نکته توجه داشت که عمده تولیدات رمضانی تلویزیون‌های عربی مربوط به خاورمیانه می‌شود نه سایر کشورهای عربی.
غیر از خاورمیانه، تونس، مراکش و الجزایر هم در این زمینه دستی بر آتش دارند، اما در همین خاورمیانه، حتی کشورهای جنگ‌زده‌ای مثل یمن و فلسطین، سریال‌های متعددی برای‌ماه رمضان تولید می‌کنند. درحال‌حاضر غول سریال‌سازی خاورمیانه بین کشورهای عربی، سوریه است.
این صدرنشینی تابه‌حال عمدتا به مصر تعلق داشته و سوریه چند سالی است که با بسته‌شدن دست مجموعه‌سازان مصری و تقویت کارهای خودشان به آن رسیده است. البته لبنان هم بسیاری از محصولاتش را به‌طور مشترک با سوریه تولید می‌کند، طوری که گاهی تقریبا مرز مشخصی بین محصولات سوریه و لبنان وجود ندارد. پس از آن مصر است که پرمخاطب‌ترین محصولات را درماه رمضان دارد.
سوریه و مصر کشورهایی هستند که در سینما هم سابقه‌ای قدیمی و درخشان دارند، اما کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس عموما برای تولیدات‌شان لژیونر فنی و هنری استخدام می‌کنند. از طرفی بسیاری از تولیدات سوریه با سرمایه‌گذاری امیرنشین‌های امارات متحده عربی، خصوصا ابوظبی، جلوی دوربین می‌روند.
در این میان کویت، سابقه طولانی‌تری در سریال‌سازی دارد و البته عراق هم مثل کویت، بی‌آنکه هر دو کیفیت تولیدات‌شان قابل مقایسه با مصر و سوریه باشد، سالانه ده‌ها سریال تلویزیونی تولید می‌کنند. عربستان هم اکثر تولیداتش را به پشتوانه شبکه تلویزیونی mbc عربی انجام می‌دهد.
دنیای عرب، صنعت تلویزیون قدرتمندی دارد. در سال‌های اخیر این تلویزیون‌ها تحولات چشمگیری داشتند و حتی بحران‌های اقتصادی و تحولات سیاسی که مهم‌ترین آنها در طول سال ۲۰۱۱ در پی پس‌لرزه‌های اتفاقاتی تحت‌عنوان بهار عربی رخ داد، نتوانستند از این تحولات جلوگیری کنند. هر اتفاقی که افتاد، به‌جای تهدید این صنعت، برایش به فرصت تبدیل شد.
بهار عربی در سال ۲۰۱۱ فرصت آزادی بیان در حوزه‌های سیاسی را برای مجموعه‌سازان مصری و تونسی فراهم کرد و موجب جذب مخاطبان بیشتر شد. از سوی دیگر، محبوبیت تلویزیون‌های وارداتی ایالات متحده، این صنعت عربی را به‌سمت رقابت با آثار خارجی و نتیجتا پیشرفت سوق داد. حتی محبوبیت سریال‌های ترکیه که پس از آمریکا دومین صنعت سریال‌سازی دنیا را دارد، باعث شد سوری‌ها از طریق دوبله این آثار، باقی اعراب را به لهجه خودشان عادت دهند و در ادامه بتوانند مخاطبان بیشتری را به سریال‌های خودشان جذب کنند.
تنها توجه به تحولات سیاسی اجتماعی جهان عرب در سال ۲۰۱۱ که به بهار عربی موسوم بود و می‌توانست صنعت سرگرمی را در هر منطقه‌ای از جهان زمینگیر کند، تا حد زیادی نشان داد که درام عربی با اتکا به سنت قصه‌گویی درماه رمضان که رسمی بسیار قدیمی است، چطور هر تهدیدی را به فرصت تبدیل می‌کند و چقدر نامیراست.
براساس اعلام شرکت تحقیقات بازار Ipsos طی دو هفته اول‌ماه رمضان ۲۰۱۱، تعداد تلویزیون‌ها در خاورمیانه ۳۰درصد افزایش یافته بود و ۱۰۰سریال عربی از کانال‌های دولتی و خصوصی پخش می‌شد. در این دوره، رتبه‌بندی‌های تلویزیونی در شب بسیار بالا می‌ماند و هزینه تبلیغات به‌مدت ۳۰ ثانیه در ساعات پیک مخاطب رمضانی، بسیار بیشتر از حد معمول بود.
طبق گفته مرکز تحقیقات عرب، مبلغی که در سال ۲۰۱۲ در تبلیغات تلویزیونی ماه رمضان صرف شد، از مجموع ۱.۹۸ میلیارد دلار برای کل بازار تبلیغات تلویزیونی عرب در سال پیش از آن، ۴۲۰ میلیون دلار فراتر رفته بود و در همان سال ۲۰۱۲، یوتیوب یک کانال آنلاین جدید را اختصاص داد که ویژه‌برنامه‌های نمایش‌ماه رمضان بود.
پیشرفته‌ترین و بزرگ‌ترین صنعت سریال‌سازی اعراب، به‌طور سنتی متعلق به مصر، پرجمعیت‌ترین کشور منطقه بود. مصر این سلطه بر موقعیت خود را تا آغاز قرن جدید و وقتی که امثال سوریه و لبنان هژمونی‌اش را به چالش کشیدند، ادامه داد.
در سوریه، برنامه‌سازان با ساخت مجموعه‌های خود مانند درام‌های تاریخی باب‌الحرا، نزار قبانی و البوازل، دوباره داستان‌های بلند و قدیمی را بازخوانی کردند و زیبایی‌شناسی تلویزیونی جدیدی را از سینما وام گرفتند.
البته این مصر بود که همان ابتدا بزرگ‌ترین تحولات تلویزیونی را در منطقه آغاز کرد، ارزش‌های تولید را بالا برد و ستاره‌های سینمایی را در صنعت تلویزیون به‌خود جلب کرد و رویکرد سبکی سابق را از بین برد که سریال‌های پرتحرک و عامه‌پسند مصری به‌خاطر آنها مشهور بودند.
