خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: در سال‌های اخیر یکی از جملاتی که از طرف مسؤولان فرهنگی برای بهبود وضعیت نشر شنیدیم، فعال کردن کارخانه‌های کاغذ و خودکفایی در تولید آن بوده است. باتوجه به تحریم در واردات کاغذ، مشکلاتی به وجود آمد و همین باعث شد موضوع تولید کاغذ به یکی از بحث‌های رسانه‌ها تبدیل شود؛ از آن روزها گذشته و در دولت سیزدهم، تلاش برای حل این‌مساله، به یکی از کار ویژه های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تبدیل شده است.
کاغذ در سال ۱۴۰۲ به صدر اخبار فرهنگی آمد و هراز چندگاهی صحبت‌هایی درباره تولید کاغذ از زبان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌شنیدیم. در نیمه‌های سال نیز خبر از خودکفایی در تولید کاغذ شد. صحبت‌ها درباره خودکفایی از تولید کاغذ به اینجا ختم نشد بلکه محمدمهدی اسماعیلی نه تنها به دفعات خبرهایی درباره گسترش و فعال‌تر کردن کارخانه‌های تولیدی در زمینه کاغذ داد بلکه صحبت از صادرات کاغذ هم به میان آورد.
به همین بهانه در قالب یک‌گزارش نوروزی، به فراز و فرودهایی که کاغذ در سال ۱۴۰۲ از سر گذراند می‌پردازیم.
مشروح این‌گزارش در ادامه می‌آید؛
جرقه خودکفایی کاغذ
محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از زمانی که سکاندار این وزارتخانه شد از کلیدواژه خودکفایی در تولید کاغذ یاد می‌کرد. اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱ نیز در صحبت‌هایی گفت: «هفته‌ای دو تا سه‌بار رییس‌جمهور از شخص بنده پیگیر مساله کاغذ هستند. این در حالی است که تأمین ارز مورد نیاز کاغذ جز برنامه‌های کوتاه‌مدت ما بود. ما مساله کاغذ در حوزه نشر و چاپ را داریم حل می‌کنیم. البته واردات جدید به نمایشگاه کتاب امسال نرسید. سال آینده مشکلی از لحاظ تأمین کاغذ نخواهیم داشت. طبق برنامه پیش‌رو تا سال ۱۴۰۲ با همکاری چهار شرکت داخلی ان‌شاءالله به‌سمت صادرات کاغذ پیش خواهیم رفت.»
انتظار برای خودکفایی تولید کاغذ همچنان ادامه داشت تا دیدار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با خبرنگاران کتاب؛ وزیر ارشاد در این دیدار با تاکید بر اینکه فاز دوم کارخانه کاغذ در مازندران را افتتاح خواهد کرد؛ از اهالی رسانه دعوت کرد تا در این برنامه حاضر باشند.
وی همچنین افزود: ما شعار دادن را ممنوع کردیم و صحبت پیرامون کارنامه صورت می‌گیرد. کاغذ مثال همین مورد است و تولید کاغذ تحریر را اعلام کردیم و پیگیری انجام شد. این یک کار بسیار جامعی را می‌طلبید لذا ما با همکاران‌مان در بخش‌های مختلف وارد گفت‌وگو شدیم، کارگروه کاغذ در معاونت اول ریاست جمهوری با ریاست دکتر مخبر و عضویت بنده و وزیر محترم صمت و معاونان ذی‌ربط تشکیل شد و همچنین مدیرعامل‌های بانک‌ها نیز به این حوزه اضافه شدند.
با توجه به ظرفیت فعلی مجموعه‌های تولید کاغذ در کشور می‌توانیم به تحقق خودکفایی در صنعت کاغذ بیش از گذشته امیدوار باشیم ضمن اینکه از تمامی مجموعه‌هایی که با بهره مندی از فناوری‌های نوین در این عرصه وارد شوند به صورت جدی حمایت خواهیم کرد
کارخانه‌هایی که تلاش می‌کنند وعده‌ها محقق شود
شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران بزرگترین تولید کننده کاغذ در ایران است که با ظرفیت ۱۷۵ هزار تن، شامل ۹۰ هزار تن کاغذ روزنامه و چاپ و تحریر و ۸۵ هزار تن کاغذ فلوتینگ است. حفظ و احیا و بهره برداری اصولی از جنگل‌های کرانه دریای خزر، کاهش وابستگی کشور به واردات کاغذ، کاهش خروج ارز از کشور، ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی در منطقه و کشور و رشد و توسعه تخصصی امور جنگل و صنعت کاغذسازی از جمله اهداف تأسیس این کارخانه هستند.
گروه صنایع کاغذ پارس در سال ۱۳۴۶ در شمال خوزستان با هدف استفاده از باگاس استخراج شده از کارخانه نیشکر هفت تپه تأسیس شد و در سال ۱۳۴۹ به بهره برداری رسید. این کارخانه پس از راه اندازی تا مدت‌ها تنها تأمین کننده کاغذ چاپ و تحریر داخل کشور بود، اما به دلیل صدمات وارده در طی دوران جنگ تحمیلی و عدم نوسازی و بازسازی در زمان تصدی بخش دولتی، در معرض تعطیلی همیشگی قرار گرفت و وضعیت آن در سال‌های منتهی به ۱۳۹۱ به کمتر از ۲۰ درصد ظرفیت اسمی رسید. در مهرماه سال ۱۳۹۲، فصل جدیدی در گروه صنایع کاغذ پارس آغاز شد. سهام این شرکت به بخش خصوصی واگذار و سلسله اقدامات برای بازسازی و نوسازی ماشین آلات، فرآیندها و منابع انسانی آغاز شد و پس از طی دو سال فعالیت شبانه روزی، گروه صنایع کاغذ پارس جانی تازی یافت و به بالاترین رکورد تولید در چرخه عمر خود دست یافت.
کارخانه دیبای شوشتر با مساحت ۹۲ هکتار و زیربنای حدود ۲۰ هکتار در شمال استان خوزستان و با هدف استفاده از باگاس استخراج شده از کارخانجات نیشکر که یکی از مزیت‌های ایران و خاورمیانه به شمار می‌آید، تأسیس شده است. این مجموعه در حال حاضر با استفاده از فناوری‌های نوین این صنعت و رعایت استانداردهای تجاری و عملیاتی بین‌المللی در زنجیره تولید و تأمین و با مراقبت از جامعه و محیط زیست جهت حفظ جنگل‌ها توانسته علاوه بر تأمین نیازهای داخلی، محصولات خود را به خارج از کشور نیز صادر کند.
کارخانه کاغذ زاگرس شیراز، یکی دیگر از کارخانه‌هایی است که اگر فعالیتش را آغاز کند، می‌تواند در فرآیند خودکفایی کاغذ مؤثر باشد. ظرفیت اسمی کاغذ تحریر در این کارخانه، ۴۰ هزار تن است؛ ۸۷ درصد عملیات ساخت این واحد تولیدی انجام شده است.
حمایت دولت از مجموعه‌های تولید
هشتم اردیبهشت ماه اسماعیلی وزیر فرهنگ در بازدید از کارخانه پارس شوش با تاکید بر اینکه دولت مردمی از تمامی مجموعه‌های تولید کاغذ حمایت خواهد کرد، گفت: با توجه به ظرفیت فعلی مجموعه‌های تولید کاغذ در کشور می‌توانیم به تحقق خودکفایی در صنعت کاغذ بیش از گذشته امیدوار باشیم ضمن اینکه از تمامی مجموعه‌هایی که با بهره مندی از فناوری‌های نوین در این عرصه وارد شوند به صورت جدی حمایت خواهیم کرد.
وی با بیان اینکه کارخانه کاغذ پارس از قدیمی ترین مجموعه‌های تولید کاغذ در کشور است، افزود: حجم تولید کاغذ در این مجموعه به میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت و امیدواریم در سال ۱۴۰۲ بخش قابل توجهی از شعار محوری دولت مبنی بر خودکفایی صنعت کاغذ محقق شود.
جشن خودکفایی تولید کاغذ کتاب درسی نه عمومی!
همانطور که گفته شد وزیر ارشاد در دیدار با خبرنگاران کتاب، خبر از جشن خودکفایی کاغذ داد. جشنی که قرار بود در کارخانه کاغذ مازندران برپا شود و با تولید ۸۰ هزار تن به خودکفایی برسیم. اما در جشنی که جمعه دهم آذرماه در کارخانه چوب و کاغذ مازندران برگزار شد، در بنرها خبر جشن خودکفایی کاغذ کتاب درسی آمده بود!
این کارخانه با مساحت ۴۳۰ هکتار در دو سایت صنعتی ۲۱۰ هکتاری و در مجموع ۸ کارخانه اصلی از سال ۷۶ فعالیت خود را آغاز کرده است و در تمام این سال‌ها با مشکلات زیادی روبه رو بوده است که یکی از آنها اجرای طرح تنفس جنگل هاست.
در حال حاضر به روز رسانی ماشین آلات این کارخانه به ترتیب دو و چهار و نیم میلیون یورو سرمایه نیاز دارد و اگر بخواهیم به سراغ برندهای اروپایی برویم این مبلغ را باید دوبرابر کنیم. صنایع چوب و کاغذ مانند نگین است و اگر سرمایه گذاری بر روی آن صورت نگیرد نفس آخر خود را می‌کشد.
کاغذ تحریری که در کارخانه چوب و کاغذ مازندران تولید می‌شود، بیشتر مناسب کتاب‌های درسی است و این کارخانه فعلاً نمی‌تواند نیاز صنعت نشر به کاغذ را برطرف کند و به گفته مسوولان این واحد صنعتی ما تا خودکفایی در تولید کاغذ فاصله زیادی داریم اما همین میزان هم نعمت است.
واردات چوب نیز مشکلی را از حوزه کاغذ حل نمی‌کند چراکه سیستم پوست کنی وجود ندارد و اگر هزینه تمام شده چوب وارداتی پایین باشد مشکل این کارخانه تا حد زیادی حل می‌شود.
کاغذ تحریری که در کارخانه چوب و کاغذ مازندران تولید می‌شود، بیشتر مناسب کتاب‌های درسی است و این کارخانه فعلاً نمی‌تواند نیاز صنعت نشر به کاغذ را برطرف کند و به گفته مسوولان این واحد صنعتی ما تا خودکفایی در تولید کاغذ فاصله زیادی داریم اما همین میزان هم نعمت است
سرنوشت خودکفایی به سال ۱۴۰۳ موکول شد
رشد تولید کاغذ یک کار جمعی را می‌طلبد. در حال حاضر تولید کاغذ از ۴۰ هزار تن در سال ۱۴۰۱ به ۸۰ هزار تن رسیده است و با استناد به گفته‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اکنون کل تولید کاغذ مورد نیاز آموزش و پرورش برای ۱۵۵ میلیون کتاب درسی به صورت صد درصد داخلی انجام می‌شود که ۴۵ هزارتن برای چاپ کتب درسی و ۵ هزارتن برای جلد کتاب است.
ماجرای خودکفایی در صنعت کاغذ به همینجا ختم نمی‌شود و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بیست و چهارمین نمایشگاه رسانه‌های ایران و در بازدید از غرفه خبرگزاری مهر در پاسخ به سوال خبرنگار مهر درباره اتفاقات جدید حوزه کاغذ پس از این فراز و فروزدها گفت: دنبال این هستیم کارخانه جدیدی با ظرفیت ۵۰ هزار تن تولید در سال به مجموعه‌های تولیدی حوزه کاغذ اضافه کنیم که گام بسیار مبارکی است.
اسماعیلی گفت: تلاشم این بود که این اتفاق پیش از پایان سال جاری باشد اما فکر کنم حداکثر بهار امسال بنای راه اندازی داشته باشیم و بتوانیم این کار را به سرانجام برسانیم.
به گفته اسماعیلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تلاش دارد در پایان ۴ سال تمام نیازهای داخلی به کاغذ را با حداکثر امکان پوشش دهد و بخشی را هم به خارج از کشور صادر کند.
همانطور که گفته شد کاغذ در سال ۱۴۰۲ فراز و نشیب‌های بسیاری را به خود دید و همچنان تبدیل به کلاف سردگم ارشاد و ناشران و اصحاب فرهنگ شده است و اگر چه تولید آن در این سال افزایش داشت اما ناشران بسیار زیادی از کیفیت و عدم تفاوت قیمتی آن با نمونه‌های خارجی گله مند هستند. علی رغم تمام تلاش‌ها سرنوشت کاغذ و خودکفایی در این زمینه به سال ۱۴۰۳ واگذار شد تا ناشران همچنان چشم انتظار کاغذ مرغوب با قیمتی مناسب در بازار باشند.
