حالا که بیش از یک هفته از انتخابات شهرداری‌های ترکیه سپری شده، دولت اردوغان و حزب عدالت و توسعه، رفته رفته از غافلگیری و شوک اولیه شکست رها شده و قدم در مسیر ارزیابی دلایل شکست گذاشته‌اند.
یکی از نویسندگان مشهور ترکیه به نام سلوی، به این موضوع پرداخته که خود اردوغان چه نگرشی به دلایل عمده شکست حزب عدالت و توسعه دارد و مسائل را چگونه می‌بیند. سیاستمداری که به درازای 22 سال عادت کرده که حزب او، همواره حزب رده نخست ترکیه باشد، حالا که حزب حاکم، بر رده دوم آرای کشور ایستاده، چه حس و حالی دارد.
عبدالقادر سلوی از تحلیلگران قدیمی ترکیه که سالهاست در روزنامه حریت قلم می‌زند، یکی از روزنامه نگارانی است که با اردوغان رابطه مستقیم و دوستانه دارد. شهرت سلوی به این دلیل است که به تازه‌ترین اطلاعات حزب حاکم دسترسی دارد، می‌تواند بدون واسطه با خط مستقیم اردوغان تماس بگیرد و در عروسی دخترش، علاوه بر اردوغان و عبدالله گل، تعداد قابل توجهی از دیگر مقامات سیاسی و قضایی ترکیه نیز حضور داشتند.
سلوی در نوشته هایش، سوگیری آشکار دارد و همواره به نفع اردوغان و حزب حاکم می‌نویسد. اما نوشته‌های او از این حیث شایان توجه است که همواره با مرور مطالب ستون او، می‌توان مهمترین تحولات درونی حزب عدالت و توسعه ترکیه را درک کرد.
سلوی در دو ستون طولانی در روزنامه حریت، به بررسی چند و چون گفتگوی اردوغان با سران حزب حاکم در نشست شورای سیاست گذاری پرداخته است. یعنی همان نشستی که به منظور ارزیابی دلایل پیروزی مخالفین و شکست حزب حاکم برگزار شد.
اردوغان در جلسه با سران حزب چه گفت؟
زمانی که از محتوای سخنان اردوغان در نخستین نشست سران آکپارتی پس از انتخابات خبردار شدم، با خودم گفتم، هم تشخیص‌های او در مورد دلایل شکست درست و صحیح است، هم تحلیل نهایی درستی ارائه داده و حالا نوبت گره گشایی و برداشتن موانع است.
آن چه در ارزیابی رئیس جمهور اردوغان درباره نتایج انتخابات دیدم، این است که او در امر خطیر «خودانتقادی» برخوردی صادقانه دارد. سخنرانی اردوغان پس از نتایج ناموفق در انتخابات اخیر، بسیار مهم بود.
وقتی که در انتخابات پیروز می‌شوید، رفتن به بالکن و ارائه سخنرانی خطاب به جمعیت مشتاق هوادار حزب، بسیار اتفاق نیکویی است. اما مهم این است که بتوانی پس از شکست هم، برای هوادارانت حرف بزنی. اهمیت هوش و درایت یک رهبر، در چنین شرایط دشواری ظهور می‌کند. اردوغان در این کار موفق عمل کرد. اگر یک دکمه پیراهن را اشتباهی می‌بست، تا قدم آخر را در مسیر غلط می‌بست. اما همان دکمه اول را به درستی بست و نشان داد که به خطاها واقف است.
اردوغان در حال حاضر رهبری است که چندین بار توانسته حزب خود را از شرایط سختی که در آن قرار داشت خارج کرده و آن را به عنوان حزب اول کشور تثبیت کند. او آرای حزب عدالت و توسعه را که در انتخابات 2009 به 38 درصد کاهش یافته بود، در انتخابات 2011 به 49.8 درصد افزایش داد. او توانست حزب خود را که در انتخابات 7 ژوئن 2015 میلادی 40 درصد آرا را کسب کرده بود، در انتخابات 1 نوامبر 5 ماه بعد به 49 درصد برساند. هیچ کسی نباید ناامید شود. اردوغان کسی است که آزمون‌های بزرگی را پشت سر گذاشته است و زمانی که گفته شد «دوران حزب عدالت و توسعه به پایان رسیده» باز هم گام‌‌های بزرگی برداشت.
او رهبری است که می‌تواند شکست را به پیروزی تبدیل کند. از این نظر، بیانیه اردوغان که گفته «31 مارس برای ما یک پایان نیست، بلکه نقطه عطفی برای ماست» یک سخن درست و حائز اهمیت است. فقط اردوغان می‌تواند این کار را انجام دهد. چون او این ظرفیت رهبری را دارد و چنین عملکردی را با موفقیت 22 سال در قدرت نشان داد.
یافته‌های اردوغان درباره دلایل شکست
رئیس جمهور اردوغان در نشست کمیته اجرایی مرکزی حزب خود جامع‌ترین ارزیابی خود را از نتایج انتخابات بیان کرد. در اینجا، می خواهم سه دیدگاه خود را درباره اردوغان به اشتراک بگذارم که شامل سه لحظه حساس است:
1- زمانی که در رقابت با کمال کلیچدار اوغلو، انتخابات ریاست جمهوری به دور دوم کشیده شد، نطق موفقی ایراد کرد و نتایج انتخابات را با پختگی فراوان پذیرفت.
2- در سخنرانی بالکن پس از شکست در انتخابات، با صلابت و خودانتقادی اعلام کرد، پیامی که از صندوق رای می‌آید را به درستی درک می‌کنیم و آنچه را لازم است، انجام می‌دهیم.
3.در ارزیابی جامعی که در جلسه سران حزب درباره انتخابات، نکات مهمی بیان کرد که درایت سیاسی او را نشان داد.
اردوغان در آن جلسه، عصبانی بود یا آرام؟
فضایی در رسانه‌ها ایجاد شد که گویی اردوغان در آن نشست، بسیار عصبانی بوده است. اما گفته می‌شود که اردوغان در این دیدار بسیار آرام بود.
اردوغان پس از اتمام سخنرانی خود گفت: «همه با هم، اشتباهات خود را خواهیم دید. راه حل هایی ایجاد خواهیم کرد».
رسانه‌های مدعی شدند که او درخواست استعفای اعضای شورای اجرایی مرکزی را مطرح کرده اما واقعیت این است که در نشست مزبور، اردوغان به هیچ وجه وارد این موضوع نشد. درخواست استعفا دور از ذهن است.
پس از سخنرانی اردوغان، علی احسان یاووز، مسئول معاونت امور انتخابات حزب و یوسف ضیا ییلماز، مسئول معاونت نهادهای محلی، در مورد نتایج انتخابات سخنرانی کردند. سپس اردوغان از همه اعضا خواست نظر دهند. او شخصاً گاهی یادداشت برداری کرده و به میان سخنان حاضران نپرید.
اشاره به سه دلیل مهم شکست انتخاباتی
در جمعبندی سخنان سران حزب، مشخص می‌شود که سه عامل، به عنوان حساس‌ترین و مهمترین دلایل شکست حزب عدالت و توسعه مطرح شده است:
1.شرایط نامطلوب اقتصادی و تداوم تورم.
2.نارضایتی بازنشستگان.
3.برخورد متکبرانه برخی از نامزدهای حزب با هواداران.
اردوغان همیشه می‌گفت: «متواضع باشید. هیچگاه از فروتنی در برابر مردم غافل نشوید. به شهروندان به دیده تحقیر نگاه نکنید». اما تکبر، خودنمایی، استفاده بیش از حد از قدرت سیاسی و رفتارهای لوس، به عنوان جدی‌ترین مشکلات، بر میزان رای حزب، تاثیر منفی گذاشتند.
11 نکته مورد اشاره اردوغان
بگذارید سرفصل هایی از سخنان اردوغان را نقل کنم که شامل انتقاد صمیمانه از خود و مشاهدات مهم درباره حزب بود:
1- هیچکس در مدیریت حزب از جمله خود من، نمی‌تواند از مسئولیت فرار کند. نتایج انتخابات را نمی‌توان به یک دلیل تقلیل داد. وظیفه من این است که هر جا خطا، اشتباه، غرض یا خیانت وجود دارد، رسیدگی کنم.
2- نتایج انتخابات را تنها با یک دلیل نمی‌توان توضیح داد و نباید گفت، تنها دلیل کاهش آرای ما وضعیت اقتصاد است.
3- قشر بزرگی از جامعه به ویژه بازنشستگانی که در تمام استان‌ها به گلایه‌های آنها گوش فرا داده‌ایم، دچار افت رفاه شدند. تلاش ما برای کاهش مشکلات بازنشستگان نتوانست به نقطه مطلوبی برسد.
4- پس از کرونا و جنگ روسیه و اوکراین، افزایش تورم و افزایش هزینه‌‌های زندگی، عمیقاً احساس شد. اقدامات ما برای مقابله با تورم، به اندازه کافی دیده نشد.
5- پیام ملت روشن است. از دست رفتن آرای ما در انتخابات آشکار است. من فکر می‌کنم نمی‌‌توانیم این وضعیت را به گردن ملت بیندازیم، عیب را در خودمان جستجو خواهیم کرد.
6- ما نتوانستیم همه رای دهندگانی را که 21 سال از ما حمایت کرده‌اند به پای صندوق‌های رای ببریم.
7- هم ستاد، هم تشکل‌ها و هم کاندیداها در قبال وضعیت موجود مسئول هستند.
8- ما به عنوان حزب عدالت و توسعه از دل ملت بیرون آمدیم. نباید بین خودمان و ملت دیوار بکشیم. بزرگترین دشمن ما دیوار کشی بین ما و ملت خواهد بود. نگاه تحقیرآمیز و متکبرانه به ملت، غیرقابل قبول است.
9- با نگرش‌های منفی که در مدیریت شاخه‌های استانی و ناحیه‌ای، شهرداری‌ها و بوروکراسی دیده می‌شود مبارزه خواهیم کرد.
10- برای اینکه روند کاهش آرای ما ادامه پیدا نکند و مانند یخ زیر تابش خورشید آب نشویم و در آینده بهای سنگین‌تری نپردازیم، باید به اشتباهات خود پی ببریم.
11- باید مراقب باشیم تا نتایج و دستاوردهای 22 سال مبارزه سخت را هدر ندهیم.
توجه به نکاتی که از زبان اردوغان در ستون تحلیل عبدالقادر سلوی در روزنامه حریت مورد اشاره قرار گرفته، نشان دهنده این واقعیت است که اردوغان، تقریباً در هیچکدام از بندها، سهمی برای خطاهای خود در نظر نگرفته و حتی در مورد مشکلات اقتصادی کشورش، تقصیر را بر گردن کرونا و جنگ روسیه و اوکراین انداخته است. انتظار می‌رود او به منظور تثبیت این نکات و معرفی افرادی به عنوان مقصرین اصلی، برخی از اعضای کابینه دولت و همچنین معاونین حزب حاکم را تغییر دهد.
