کاشت هل در گلدان بسیار آسان است.هل در اوایل بهار تا تابستان گل می‌دهد و دانه‌های خوراکی طعم‌دار آن برای انواع دمنوش‌ها و چای‌ها، حتی انواع کیک و دسر‌ها فوق العاده است.در این مطلب از پارس نیوز شما با روش کاشت هل در گلدان آشنا خواهید شد.
هِل یک ادویه پرطرفدار آسیایی است. در اصل بومی جنوب شرق آسیاست و در مناطق مختلف هند، بوتان و نپال به‌صورت ادویه‌ای بومی در انواع غذاها استفاده می‌شود. هل به‌صورت وحشی در طبیعت می‌روید. ولی با پی بردن انسان به خواص مختلف آن، امروزه کاشت هل در مناطق مختلف جهان رایج است. از لحاظ قیمت نیز یک ادویه گران‌قیمت محسوب می‌شودو بعد از زعفران و وانیل، شاید جزو گران‌قیمت‌ترین ادویه‌ها به حساب آید.
اگرچه همه انواع هل از لحاظ گیاه شناسی به خانواده گیاه زنجبیل تعلق دارند. ولی برخی انواع هل به صورت درختی و انواع دیگر به‌صورت علفی چند ساله هستند. این گیاه، ریشه قابل تکثیر ریزومی دارد و پایه‌هایی که از ریزوم رشد می‌کنند گاها ارتفاع بلندی پیدا می‌کنند و ممکن است تا ۴ مترهم ارتفاع بگیرند.
عطر هل سبز از بقیه انواع هل بیشتر است و در انواع غذاها به عنوان چاشنی استفاده می‌شود.
در چای یا قهوه هم گاها هل سبز می‌ریزند که بر طعم و بوی آن می‌افزاید.
هل سبز در کشورهای مختلف به عنوان درمان برای ناراحتی‌های معده و روده کاربرد دارد. در صنایع غذایی و برخی از کنسروها همچون انواع مربا و کمپوت از دانه و پودر هل استفاده می‌شود.
به علاوه، هل سبز اشتها آور است، خواص ضد سرطان و ضد افسردگی دارد.
پرورش هل و مصرف آن، در کنترل کلسترول و فشار خون موثر است، به سلامت قلب و عروق کمک می‌کند و خواص ضد التهاب و ضد حساسیت دارد. برای انواع مشکلات تنفسی و گوارشی هم به عنوان درمان استفاده می‌شود. هل سبز یکی از پرکاربردترین انواع هل در غذاهای مختلف است.
کاشتن هل سیاه و پرورش آن در کشورهای مختلف، از هندوستان به سمت ایران رواج دارد و شهر کرمان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان هل سیاه در جهان است. هل سیاه به قدرت بالای آنتی اکسیدان‌هایش مشهور است و در طب سنتی ایرانی کاربردهای زیادی برای آن لحاظ شده است.
از جمله سم زدایی بدن، کمک به سلامت پوست و دهان و دندان، کمک به هضم غذا و کنترل انواع بیماری‌های مزمن.
هل سفید نیز در صنایع مختلف غذایی همچون شیرینی‌ها کاربرد دارد. همچنین در عطر سازی نیز استفاده از این نوع هل رایج بوده و در انواعی از دخانیات هم از هل سفید برای معطر کردن استفاده می‌شود.
از جمله خواص هل سفید برای سلامتی، رفع و بهبود ناراحتی‌های گوارشی و کبد، کمک به دفع سنگ مثانه، بهبود اشتها و تقویت قلب است. هل سفید، ضد التهاب و میکروب در بخش‌های مختلف بدن است.
همچنین در پارس نیوز بخوانید : کاشت سبزه هسته نارنج بهترین گزینه برای سبزه هفت سین
مصرف این ادویه برای افراد دارای طبع گرم توصیه نمی‌شود چون طبع هل گرم و خشک است.
همچنین افراد دارای یبوست یا زخم معده، باید مصرف آن را کاهش دهند. ممکن است مصرف زیاد هل باعث بروز تپش قلب در افراد شود.
افرادی که عفونت‌های دستگاه تناسلی دارند باید از مصرف هل پرهیز کنند و همچنین افراد مبتلا به نارسایی‌های پروستات نیز کمتر باید هل بخورند.
جوانه زدن هل به طور متوسط در طی 25-20 روز اتفاق می افتد. خاک باید ماهی دو بار کوددهی شود و ترجیحا از کودهای سرشار از فسفر استفاده شود.
آبیاری بستر بذر باید به صورت مداوم باشد و سایه بانی جهت بالای سر آن باید در نظر گرفته شود. زمان مناسب برای برداشت کپسول ها قبل از تبدیل شدن رنگ آنها به زرد است چرا که در این زمان کاملا رسیده هستند.
گیاه هل را در زیر سایه درختان بلند که بیشتر شرایط جنگل‌های بارانی گرم و مرطوب را دارند و دمای روزانه به ندرت به زیر 22 درجه سانتی گراد می‌رسد، بکارید. هل فقط در گرم‌ترین نقاط در فضای باز زنده مانده و رشد می‌کند. اگر دمای هوای بیرون به زیر 10 درجه سانتی گراد کاهش یابد، گیاه به شدت آسیب خواهد دید.
حتی می‌توانید در زمستان هم این گیاه را بکارید، به خصوص اگر گلدان را در یک محیط گرم و مرطوب، مانند حمام بخار، نگهدارید. با این حال، گیاه هل اگر درون گلدان رشد کند، نه گل می‌دهد و نه میوه.
این گیاه پس از کاشت، برای گل و میوه دادن به دو تا سه سال زمان نیاز دارد. سپس بعد از چهار سال به رشد کامل خود رسیده و به مدت 10 تا 15 سال می‌توانید از آن هل برداشت کنید.
گواتمالا بزرگترین تولید کننده هل با تولید صادرات جهانی است. مقادیر زیادی هل در هند هم کشت می‌شود. این گیاه بومی سیلان و هند است و اغلب در غذاهای هندی و آسیایی استفاده می‌شود. ارتفاع آن می‌تواند از 1.82 تا 4.85 متر متغیر باشد.
این گیاه بومی جنگل‌های بارانی است که به گرمای ثابت و رطوبت بالا نیاز دارد، بنابراین پرورش آن کمی دشوار است.
گیاه هل را در یک مکان نیمه سایه در خارج از منزل یا داخل خانه در نزدیکی یک پنجره آفتاب‌گیر و با لامپ مهتابی بکارید. هرگز گیاه هل را رو به روی نور مستقیم آفتاب قرار ندهید.
هل به خاک غنی از هوموس که کمی هم اسیدی است نیاز دارد. خاک باید مرطوب بماند تا گیاه هل به راحتی در آن رشد کند، بنابراین گیاه را به طور منظم آبیاری کنید. مه پاشی مکرر گیاه هل به شبیه سازی شرایط رشد بومی آنها از نوع جنگل‌های بارانی کمک می‌کند.
هنگامی که گیاه هل را در فضای باز یا داخل خانه پرورش می‌دهید، باید به یک نکته خیلی توجه کنید، آن هم دمای هوا است. محل پرورش گیاه هل باید دمای بالاتر از 22 درجه سانتی گراد داشته باشد. برای کاشت هل در گلدان هم باید گلدان را روی یک بشقاب بزرگ و پر از سنگریزه‌های دائما مرطوب قرار دهید تا رطوبت اطراف گیاه افزایش پیدا کند.
گلدهی گیاه هل از اوایل بهار شروع می‌شود و تا تابستان ادامه دارد. پس از 120 روز، اکثر غلاف‌های هل بالغ می‌شوند. غلاف‌های هل را قبل از شکافته شدن و زمانی که دانه‌های داخل غلاف کاملا قهوه‌ای تیره تا سیاه شد، برداشت کنید. تشخیص این که غلاف‌ها آماده چیندن شده است یا خیر، خیلی آسان است. کافی است یک غلاف را زیر انگشتانتان فشار دهید تا از روی شاخه کنده شود.
غلاف‌های نابالغ به آسانی از شاخه کنده نمی‌شوند. پس از برداشت غلاف‌های هل، آنها خیلی سریع با آب سرد بشویید. سپس روی یک کاغذ روغنی قرار داده و در فر با دمای 26 تا 48 درجه سانتی گراد خشک کنید.
کاشت هل در چندین مرحله انجام می‌گیرد. در اینجا به بررسی اقدامات لازم در هر مرحله پرداخته‌ایم:
برای شروع کاشت هل در منزل، ابتدا باید بذر هل را از یک فروشگاه مواد غذایی و یا از یک شرکت کشاورزی معتبر خریداری کنید.
توصیه می‌کنیم بذرها را از شرکت‌های کشاورزی تهیه نمائید زیرا اینگونه بذرها در شرایط سالم نگهداری شده و احتمال بیمار بودن آنها بسیار کم می‌باشد. همچنین این بذرها در مرحله جوانه‌زنی بسیار قدرتمند عمل خواهند کرد.
در قدم بعدی بذرهای تهیه‌شده را داخل یک ظرف شیشه‌ای بریزید، سپس روی بذرها محلول اسید نیتریک 2.5 درصد ریخته و محلول را هم بزنید.
پس از 2 دقیقه هم زدن، محلول و بذرها را روی سطحی صاف ریخته و بذرها را شسته و از اسید کاملا پاکسازی کنید. در قدم بعدی بذرها را در درون یک ظرف آب ولرم قرار داده و یک شب صبر کنید تا بذرها به خوبی خیس بخورند.
مرحله بعدی کاشت بذرها می‌باشد. درصورتی که قصد دارید بذرها را در فضایی باز همچون باغ خانه کشت نمائید، بذرها باید در عمق 8/1 اینچ در خاک قرار گرفته و فاصله آنها از یکدیگر 0.5 تا 1 اینچ باشد.
برای کاشت بذرها می‌باید محیطی نیمه‌سایه را برگزینید که خاک آن کمی اسیدی وغنی از هوموس باشد. پس از کاشت بذرها در فضای باز لازم است لایه‌ای از مالچ کاه و یا چمن بر روی بذرها قرار دهید.
درصورتی که در زمستان اقدام به پرورش هل کرده‌اید، می‌توانید بذرها را در گلدان کاشته و در داخل خانه نگهداری نمائید. بذرها حدود 40 تا 45 روز پس از کاشت شروع به جوانه‌زنی خواهند کرد. خاک موردنیار هل خاکی است که دارای زهکشی مناسب و کمی شنی باشد.
اگر قصد پرورش هل در گلدان را دارید به این نکته توجه داشته باشید که گلدان یا ظرف استفاده‌شده تا زمان برداشت هل بهتر است جابه‌جا نشود.
ارتفاع گلدان می‌باید حدود 30 سانتی‌متر و پهنای آن حدود 15 سانتی‌متر باشد. بذرها در داخل گلدان باید در عمق 3 میلی‌متری خاک کاشته شوند. می‌توانید به جای استفاده از گلدان نهال‌ها را به باغ یا باغچه خانه انتقال دهید.
همانطور که گفته شد جوانه زدن بذرها 40 تا 45 روز به طول می‌انجامد. در این مدت می‌باید خاک را به صورت مکرر آبیاری نمائید و اجازه ندهید که خاک خشک شود.
اگر می‌خواهید نهال‌ها را پس از جوانه‌زنی به زمین منتقل کنید باید تا رویش برگ‌های نهال صبر کنید. نهال‌ها باید حداقل دارای دو برگ باشند و تا قبل از دوبرگی شدن باید درون ظرف یا گلدان نگهداری شوند. از شروع کاشت تا آمادگی نهال‌ها برای انتقال به زمین 90 روز زمان لازم است.
فضایی را از باغ برای انتقال نشاها آماده کنید. خاک این قسمت از زمین می‌باید دارای زهکشی مناسبی باشد. برای تشخیص اینکه خاک زهکشی مناسبی دارد یا نه پس از بارش باران و یا آبیاری شدید خاک را مورد بررسی قرار دهید. دقت کنید که خاک چگونه از آب تخلیه می‌شود.
اگر پس از بارندگی و یا آبیاری گودال‌های آب روی زمین ایجاد شدند، این اتفاق از پایین بودن زهکشی خاک خبر می‌دهد. خاک نه باید دارای حوضچه‌های آب باشد و نه به طور کامل خشک شده باشد. خاکی که دارای زهکشی مناسب باشد پس از بارندگی و آبیاری مرطوب خواهد بود.
نکته‌ی قابل توجه این است که گیاه هل نسبت به خاک رسی حساسیت بالایی دارد و در صورت حاکم بودن چنین شرایطی از بین خواهد رفت. برای رفع این مشکل مقداری ماسه به خاک اضافه نمائید و یا از کودهای مخصوص استفاده کنید. گیاه هل علاقه‌مند به رشد در خاک لومی می‌باشد. برای کشت و پرورش گیاه هل pH خاک را بین 6 تا 6.5 تنظیم کنید.
همانطور که گفته شد گیاه هل گیاهی است که به نور خورشید حساس می‌باشد و در صورت قرارگیری در مقابل نور کامل خورشید نابود می‌شود. بهتر است مکانی را برای کشت و پرورش هل انتخاب نمائید که مقداری سایه‌دار باشد. اگر مکان کشت هل بیش‌ازحد سایه‌دار باشد باعث کاهش سرعت رشد گیاه می‌شود. بهترین مکان برای رشد گیاه هل زیر سایه درخت می‌باشد.
از آنجا که گیاه هل گیاهی نیمه‌گرمسیری می‌باشد، بنابراین منطقه رشد آن باید دارای رطوبت کافی باشد. میزان رطوبت موردنیاز گیاه هل 75% است. درجه حرارت مناسب برای رشد هل تقریبا 18 تا 35 درجه سانتی‌گراد می‌باشد. نهال‌ها در خاک می‌باید دارای عمق 2.5 تا 3.8 سانتی‌متر باشند و با فاصله 15 تا 45 سانتی‌متر از یکدیگر حفر شوند.
حفر عمیق نهال‌ها داخل خاک باعث می‌شود تا نور به آنها نرسیده و در جوانه‌زنی ناتوان بمانند. لذا از حفر عمیق خودداری کنید. اگر آب‌وهوای محل زندگی شما به گونه‌ای است که دمای هوا گاهی به زیر 16 درجه سانتی‌گراد می‌رسد، توصیه می‌کنیم نهال‌ها را در گلدان بکارید تا در دماهای خیلی پایین بتوانید آنها را به مکان گرم‌تری در منزل انتقال دهید.
تقسیم ریزوم‌ها برای دستیابی به گیاهان بیشتر انجام می‌شود. ریزوم‌ها را باید زمانی که یک سال از عمرشان گذشته تکثیر نمائید.
وقتی که ساقه‌های گیاه گلدهی را آغاز کنند غلاف‌های بذر نمایان می‌شوند. 40 روز بعد از گلدهی زمان مناسب برای برداشت هل می‌باشد.
البته برداشت هل زمان معینی ندارد و بستگی به این دارد که بدانید غلاف‌ها چه زمانی به طور کامل رسیده می‌شوند تا اجازه تقسیم بذور را به غلاف‌ها نداده و آنها را پیش از رسیده شدن کامل برداشت نمائید. یک روش برای تشخیص زمان مناسب برداشت این است که غلاف‌ها را باز کنید.
اگر شاهد سیاه بودن دانه‌های آن بودید یعنی زمان برداشت فرا رسیده است اما اگر دانه‌های آن سفیدرنگ بودند یعنی غلاف‌ها برای بالغ شدن به زمان بیشتری احتیاج دارند.
پس از برداشت، غلاف‌ها را شست‌و‌شو داده و از مواد اضافی پاکسازی کنید. سپس سریعاً اقدام به خشک کردن آنها کنید زیرا غلاف‌ها در شرایط مرطوب عطر و طعم خود را از دست خواهند داد. دمای مناسب برای خشک کردن غلاف‌ها دمای 48 درجه سانتی‌گراد می‌باشد. میزان رطوبت مطلوب غلاف‌ها در نهایت باید 10% باشد.
گیاه هل در برابر افات و بیماری‌ها آسیب‌پذیری بسیار کمی دارد. یکی از آفاتی که ممکن است گیاه هل را تهدید کند تریپس می‌باشد.
شما می‌توانید این حشرات را با تله‌های چسبنده زردرنگ کنترل و مهار کنید. آفت دیگری که هل را تهدید می‌کند و بسیار خطرناک می‌باشد نماتد است.
ایجاد غده‌های ذره‌بینی بر روی ریشه‌ها خبر از بروز نماتد می‌دهد. برای مبارزه با نماتد تنها راه این است که گیاهان را از بین برده و با نماتدکش شیمیایی و یا نور آفتاب اقدام به پاکسازی خاک کنید.
از جمله بیماری‌های تهدیدکننده گیاه هل می‌توان قارچ‌ها و اوومایستها را نام برد. این نوع بیماری‌ها در اثر آلودگی محیط رشد به وقوع می‌پیوندند و راه مبارزه با آنها پاکیزه نگه‌داشتن ناحیه رشد گیاه می‌باشد. در صورت بروز بیماری‌های قارچی می‌توان از قارچ‌کش مناسب استفاده کرد.
گلدانِ مناسب برای کاشت هل، بهتر است که از جنس سفال باشد و عمق حدود ۲۰ سانتی‌مترداشته باشد. در مورد خاک گلدان نیز گفته می‌شود که هل، خاک‌های سنگینِ رسی و لومی رسی را بیشتر دوست دارد. خاک گلدان باید غنی شده با مواد آلی یا کودهای مختلف باشد چون هل به خاک غنی از عناصر حیاتی و مواد آلی نیاز دارد.
از نظر اسیدیته خاک نیز باید گفت که هل در انواع خاک‌ها با اسیدیته‌های مختلف از اسیدی تا بازی قابل پرورش است پس در مورد اسیدیته نگران نباشید.
دمای ایده‌آل برای رشد هل دمایی نزدیک به دمای اتاق است. یعنی حدود ۲۴ تا ۲۲ درجه ولی در دماهای بالاتر یا پایین‌تر هم رشد خواهد کرد. البته در دماهای خیلی بالا یا پایین، هل از بین می‌رود و مقاومت چندانی در این شرایط ندارد.
یکی دیگر از روش‌های تکثیر بوته‌های هل در خانه، استفاده از تولید مثل رویشی گیاه هل است. به این صورت که یک گیاه بالغ هل را که قبلا در باغچه یا گلدان کاشته شده است باید به همراه ریشه از خاک بیرون بکشید. سپس می‌بینید که ریشه هل به‌صورت توده‌ای و به شکل ریزوم است.
اگر بخش‌هایی از این توده‌های ریشه‌ای را در جای دیگری بکارید تبدیل به یک گیاه کاملِ هل خواهند شد. البته باید دقت کنید که گیاهی که ریزوم را از آن می‌گیرید باید حداقل یک ساله باشدو ریشه‌ای که جدا کرده‌اید حداقل یک جوانهداشته باشد. این روش نیز برای تکثیرِ هل در خانه بسیار رایج است و شاید حتی آسان‌تر و سریع‌تر از روش کاشت بذر هل جواب بدهد.
هل یک گیاه آب دوست است پس نباید با کم آبی مواجه شود. باید پیوسته خاک گلدان‌ها را آب‌پاشی کنید و مرطوبنگه دارید البته این به معنی غرقاب کردن گلدان‌ها نیست. برای همین گفته می‌شود از آب‌پاش استفاده شود علاوه بر خاک، برگ‌هارا نیز بهتر است هر از چندگاهی آب بپاشید. اگر رطوبت کافی در اختیار گیاه نباشد اولین نشانه آن حالتی شبیه سوختگی و چروکیده شدن در برگ‌هاست.
نگهداری گلدان‌های هل باید در یک مکان پر نور باشد. ولی نه در معرض نور مستقیم خورشیدچون رطوبت گیاه تبخیر می‌شود و گیاه به سرعت دچار کمبود رطوبت خواهد شد و برگ‌هایش می‌سوزد.
معمولا گلدهی گیاهان هل، هر ساله از فروردین تا شهریور ادامه دارد. گیاه هل گل‌های بسیاری زیبایی دارد که از فصل بهارمی‌توان آنها را به مدت چند ماه مشاهده کرد.
بعد از کاشت هل و نگهداری این گیاهان در محیط خانگی و در گلدان و انجام مراقبت‌های فوق الذکر حدود سه سال زمان نیاز است تا بوته‌های حل یک محصول اقتصادی تولید کنند. یعنی تا قبل از آن ممکن است محصول گیاه، کم یا ناچیز باشد.
برای رشد گیاه هل در گلدان، یک ظرف عریض و عمیق انتخاب کنید تا رطوبت را حفظ کند و متناسب با اندازه بزرگ گیاه باشد. باید مطمئن شوید که گیاه پس از سال سوم کاشت هم همچنان فضا برای رشد ریشه دارد.
برای حفظ سطح خاک گلدان، هر هفته از کمپوست استفاده کنید و روی سطح خاک گلدان را با کمپوست، برگ مالچ یا چوب مالچ پر کنید.
تریپس آفت اصلی هل است. شما می‌توانید آسیب تریپس روی هل را با لایه چوب پنبه‌ای دارای بافت آسیب دیده تشخیص دهید. این حشره در حالی که شیره هل را می‌مکد باعث ایجاد کپسول‌های چروکیده و توخالی می‌شود.
اگرچه باید از آسیب حشرات جلوگیری کرد اما نباید از حشره کش‌ها استفاده کنید زیرا تریپس پس از آسیب رساندن به گیاه از بین می‌روند.
با تقسیم بوته و گیاه هل می‌توانید گیاهان جدید هل را تکثیر کنید. این کار را با شل کردن خاک اطراف گیاه مادر و بیرون آوردن ریشه انجام دهید.
سپس یک شاخه از گیاه هل را به اندازه 4 تا 5 برگ برش دهید و درون یک گلدان جدید یا خاک باغچه بکارید. سپس باقی گیاه را دوباره در جای قبلش قرار دهید.
شما نه تنها می‌توانید گیاه هل را در گلدان بکارید و پرورش دهید، بلکه با کاشت دانه هل هم می‌توانید آن را پرورش دهید. بذر هل را به عمق 3.56 سانتی متر در دمای 21.11 درجه سانتی گراد تا 26.67 درجه سانتی گراد بکارید.
خاک را مرطوب نگه دارید تا دانه‌های هل در حدود 20-45 روز جوانه بزنند. با این حال بهتر است گیاه هل را پرورش دهید، زیرا سرعت جوانه زنی دانه هل کُند است.
