مریم صدرالادبایی: به طور کلی می توان گفت دو گروه واکسن برای ایرانیان در حال تهیه است. گروه اول، واکسنهای خارجی و وارداتی است که از طریق کشورهای دیگر تولید شده و از سوی وزارت بهداشت خریداری و بخشی از آن تاکنون به مصرف ایمن سازی گروه های در معرض خطر از جمله عده ای از کارکنان بهداشتی و درمانی که در خط اول مبارزه با کرونا قرار دارد، رسیده است.
گروه دوم هم واکسنهای تولید شرکتهای داخلی است که به صورت پروژه های مشترک یا کاملا ایرانی در حال انجام است.
واکسن های وارداتی چه خصوصیاتی دارند؟
اولین بخش از واکسنهای وارداتی که وزارت بهداشت قرارداد خرید آنها را بسته است، از کشور چین می آید. به طور کلی چین دارای دو نوع تولید واکسن است. یکی تولید شرکت سینوفارم ووهان چین است که در کشورهای امارات و بحرین و آمریکای جنوبی تست شده و قابلیت خود را نشان داده است.
بخش دیگر از واکسن های وارداتی هم از کشور چین می آید، واکسن شرکتی به نام سینوویک که این محصول هم در ترکیه و برزیل در حال تست است. واقعیت این است که اثرگذاری واکسن سینوفارم پایین تر از واکسن سینوویک است و به همین دلیل وزارت بهداشت اجازه استفاده از آن را در ایران صادر نکرده است.
همچنین وزارت بهداشت از موسسه وارت بیوتک هندوستان هم واکسن دریافت می کند. این واکسن دارای فناوری ویروس غیرفعال یا کشته شده است که از سوی سازمان غذا و داروی ایران تایید شده است. سازمان غذا و دارو اسناد کارآزمایی واکسنها را دریافت کرده و پس از بررسی های لازم، استفاده از این واکسن را تایید و سفارشهای اولیه خرید هم داده شده است.
استفاده از ویروس کشته شده در ساخت واکسن، در اروپا و آمریکا چندان مورد استقبال قرار نگرفته است. برای ساخت واکسن از این طریق تنها یک شرکت فرانسوی وارد شده است که فناوری این واکسن را ساخته و گسترش داده است. لذا به نظر می رسد از نظر استفاده از ویروس کشته شده در ساخت واکسن، ایران در جهان عقب نمانده است. با این حال اگر فناوری واکسن سینوفارم ووهان در ایران قابل تولید باشد برای شهروندان کشور ما سودمند است چون تست این واکسن در کشورهای مختلف انجام شده است.
می توان گفت به طور کلی در استفاده از این نوع واکسن، باید ابتدا دوز اول به دریافت کنندگان تزریق شود و پس از سنجش اثربخشی، واکسیناسیون ادامه خواهد یافت. در این روش در صورتی که واکسن در دوز اول اثربخشی لازم را نشان ندهد، تزریق دوز یادآوری متوقف می شود.
در فناوری نوع دوم ساخت واکسن، از ویروس ضعیف شده کرونا استفاده می شود. آمریکا و روسیه از این فناوری در ساخت واکسن خود استفاده می کنند. در ایران نیز موسسه رازی روی این فناوری در حال کار کردن است و مجوز کارآزمایی واکسن ایرانی بر اساس ویروس ضعیف شده را از وزارت بهداشت گرفته است. در واکسن سازی رازی، فاز اول و دوم آزمایش واکسن به صورت تزریقی و فاز سوم به صورت استنشاقی است که در حال انجام است.
واکسن مشترک کوبایی ایرانی روی ۵۰ هزار نفر آزمایش می شود
یکی دیگر از مسایل مطرح شده درباره واکسیناسیون کرونا در ایران، واکسن کرونای ایرانی-کوبایی است. در مورد کشورهای کوبا که در حال همکاری با ایران در ساخت واکسن است، باید گفت این همکاری موضوع تازه ای نیست چون قبلا هم در بحث ذات الریه کودکان با این موسسه کوبایی همکاری داشته و واکسن تولید کرده ایم و در حال حاضر هم این همکاری ادامه دارد.
واکسن سازی در کوبا، فناوری پیشرفته ای دارد. در روش واکسن سازی کوبایی برای کرونا، آنتی ژن نوترکیب کرونا با آنتی ژنی که روی مولکول واکسن کزاز وجود دارد ترکیب می کنند که روش اختصاصی کوبا برای ساخت واکسن است. واقعیت این است که شرکت دولتی سازنده واکسن کرونای کوبایی هم تاکنون ۳۵ نوع واکسن را در دنیا توسعه داده است. بنابر این نباید تصور کرد کوبا یک کشور آمریکای لاتین است و واکسن سازی بلد نیست. کوبا بالاترین استاندارد سرانه پزشک در دنیا را دارد. به ازای هر ۱۰۰۰ نفر در کوبا، ۷ نفر پزشک وجود دارد که بالاترین سرانه در دنیا محسوب می شود. این کشور توجه ویژه ای به بحث بهداشت و درمان داشته و ۳۲ موسسه پژوهش پزشکی با ۲۰ هزار پژوهشگر در کوبا فعالیت دارند.
از سوی دیگر باید در نظر داشت کوبا علاوه بر آنکه دانش فنی دارد، امکان تولید وسیع واکسن را در اختیار دارد. به طور مثال اگر کشوری به یکی از سازندگان واکسن در دنیا سفارش دریافت ۲۰ میلیون دوز واکسن بدهد، ممکن است مجبور شود ۸ ماه در نوبت انتظار بماند ولی کوبا امکان تولید سریع واکسن در مقیاس وسیع را دارد و در نوبت ماندن برای دریافت واکسن از این کشور وجود ندارد.
واکسن کوبایی کرونا آزمایشات بالینی روی افراد ۱۸ تا ۸۰ سال را پشت سر گذاشته و در حال حاضر فاز رسمی آزمایش روی اطفال را که برای کشور ما بسیار مهم است، آغاز کرده است. باید به این نکته اشاره کرد در اغلب کشورهایی که واکسن کرونا می سازند هنوز فرصت نیافته اند تست اطفال این واکسن را انجام دهند. تقریبا همگی واکسنهای موجود در دنیا برای استفاده اضطراری تاییدیه گرفته اند و استفاده اضطراری هم برای تزریق به سنین بزرگسال است ولی کوبا در حال حاضر وارد فاز آزمایش واکسن روی اطفال شده است.
نکته اینجاست که وزارت بهداشت موافقت کرده است واکسن کوبایی در کارآزمایی بالینی روی ۲۰ تا ۵۰ هزار نفر در ایران تست شود. از آنجایی که اثربخشی این واکسن ۹۴ تا ۹۶ درصد برآورد شده و می توان گفت حتی اثربخشی این واکسن از واکسن تولید ایران هم برابر بالاتر است. این نکته را هم باید در نظر گرفت به دلیل فناوری خاص واکسن ایرانی-کوبایی، محصول مزبور قابلیت آن را دارد که همزمان بیماری کووید ۱۹ و کزاز را فرد دریافت کننده مقاوم سازی می کند. همچنین در یک سال اول با وضعیت موجود امکان تولید ۲۴ میلیون دوز واکسن ایرانی-کوبایی وجود دارد.
دریافت واکسن آسترازنکا
نوع دیگر واکسن وارداتی، واکسن آسترازنکاست که گفته شد از انگلیس می آید، مشکل این بود که نباید این واکسن مستقیما از انگلیس وارد می شد که در نهایت این مشکل هم با اقدامات وزارت بهداشت حل شد.
ایران از طریق اتحادیه کوواکس هم واردات واکسن خواهد داشت. در حال حاضر ایران از کره جنوبی پول زیادی بابت بلوکه شدن دلارهای نفتی طلبکار است و از طریق این ارز، توانست پیش خرید ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن را انجام داده که احتمالا از مبدا کشورهای آمریکا، انگلیس و فرانسه واکسنهای مزبور دریافت خواهد شد. چون اتحادیه کوواکس واکسنها را تامین می کند، مشکلی وجود ندارد.
نکته دیگری که درباره واکسن اسپاتنیک وی وجود دارد این است که خود روسها اعلام کردند اگر حساسیت در فرد دریافت کننده پس از تزریق دوز اول ایجاد نشود، باید دوز دوم تزریق شود. در حالی که در واکسن استرازنکا تزریق دوز اول و دوم تفاوت ندارد و مانند همدیگر است. یعنی تفاوتی در ایجاد حساسیت بین دوز اول و دوم واکسن وجود ندارد و از این لحاظ می توان گفت آسترازنکا از واکسن روسی پیشرفته تر است.
چه زمانی واکسیناسیون عمومی آغاز می شود؟
با وجود اقدامات انجام گرفته و واردات واکسن، باید گفت واکسیناسیون عمومی در ایران زودتر از پایان بهار مقدور نیست. از آنجایی که اقدامات لازم برای واردات و تولید واکسن کرونا در داخل کشور انجام شده، با این حال تا پیش از پایان بهار ۱۰ تا ۱۵ میلیون دوز واکسن در کشور موجود خواهد بود که طبیعی است با این میزان واکسن، واکسیناسیون عمومی صورت بگیرد. همچنین وزارت بهداشت یک شهرک واکسن سازی برای دو موسسه رازی و پاستور راه اندازی کرده که در این شهرک، موسسه رازی اعلام کرده است در صورت راه اندازی خط تولید واکسن، به تنهایی ظرفیت تولید ماهانه ۲ میلیون دوز واکسن را دارد. همزمان با تولید داخل واکسن، سایر اقدامات لازم برای واردات واکسن از ۴ کشور روسیه، هند و چین و سازنده واکسن استرازنکا هم دنبال می شود.
این نکته هم باید اشاره شود که موسسه رازی به وزارت بهداشت اعلام کرده است تا پایان شهریورماه ۱۲۰ میلیون دوز واکسن تولید خواهد کرد. باید در نظر داشت تعداد بالای دوز واکسن برای هر کشوری نیاز است. مثلا کانادا سه برابر جمعیت کشور خود واکسن پیشخرید کرده است. این تعداد بالا برای آن است که بتواند در صورت جهش های بعدی کرونا واکسن به تعداد کافی در اختیار داشته باشد و هم اینکه چون این قبیل کشورها توان اقتصادی بالایی دارند نمی خواهند نگرانی از بابت کمبود واکسن برای جمعیت خود داشته باشند.
قیمت واکسن کرونا چقدر است؟
یکی از سئوالاتی که ذهن مردم را به خود مشغول کرده قیمت واکسن کروناست. طبق برنامه ریزی های وزارت بهداشت، واکسن کرونا در داخل کشور برای گروه های پرخطر و در معرض خطر به صورت رایگان توزیع می شود، برای سایر گروهها استفاده از این واکسن اختیاری است و اگر کسی نیاز داشت واکسن کرونا استفاده کند مانند واکسن آنفلوآنزا باید هزینه آن را بپردازد و البته طبق قولی که مسئولان بهداشتی داده اند این هزینه بسیار اندک خواهد بود.
واقعیت این است که پیشخرید وزارت بهداشت برای واردات ۱۵ میلیون دوز از شرکتهای تایید شده هزینه زیادی بردده است و واکسن تولید ایران هم قطعا هزینه بر خواهد بود. نکته دیگر این که تاکنون در سطح کشور حساسیتی از سوی گروه های دریافت کننده واکسن اسپوتنیک وی روسیه مشاهده نشده در حالی که در کشور روسیه ۲ یا ۳ مورد حساسیت به این واکسن در حد افت فشار و سایر مشکلات در دریافت کنندگان گزارش شده است. همچنین شایسته یادآوری است در ایران، هیچ گزارشی از فروش واکسن تقلبی روسی در بازار از سوی مراجع قانونی دریافت نشده است.
۲۳۵۲۳۱
