به گزارش ایسنا، با توجه به تغییر اقلیم جهانی، حفظ درختان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است؛ چراکه یکی از ابزارهای مهم برای مقابله با گرمایش جهان است و به تثبیت خاک و جلوگیری از گردوغبار به ویژه در استان خوزستان کمک خواهد کرد.
علاوه بر این، اجرای این طرح تا حدود زیادی باعث ممانعت و جلوگیری از قاچاق چوب از جنگل‌های طبیعی می‌شود. از سویی اجرای طرح کاشت یک میلیارد درخت، باعث ایجاد اشتغال پایدار خواهد شد.
به گفته وزیر جهاد کشاورزی، برای تحقق اهداف برنامه هفتم توسعه، زراعت چوب در ۴۵۰ هزار هکتار در اراضی کشور به مدت ۵ سال اجرا می‌شود. در این طرح، برای مناطق جنوبی و گرمسیری، درخت اوکالیپتوس و برای مناطق سردسیری صنوبر در نظر گرفته شده است. بر این اساس، سالانه ۹۰ هزار هکتار اوکالیپتوس و صنوبر کاشته خواهد شد؛ ۸۵ درصد اوکالیپتوس در استان خوزستان کشت خواهد شد.
هر نوع درختی کاشته شود، قطعا مفید و سودآور است و هیچ تردیدی در آن نیست
مسعود اسدی رییس انجمن صنفی کشاورزان خوزستان در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به رشد روزافزون مصنوعات و صنایع چوبی در کشور و محدودیت جنگل‌ها و منابع طبیعی در کشور، اظهار کرد: زراعت چوب می‌تواند از قاچاق چوب از منابع طبیعی و از بین بردن جنگل‌ها در کشور جلوگیری کند. این طرح، روشی بسیار مناسب برای کاهش میزان مصرف چوب از منابع جنگلی است که باعث حفظ منابع طبیعی، بهبود وضعیت محیط زیست و جلوگیری از واردات و قاچاق و از بین رفتن جنگل‌ها می‌شود.
وی ادامه داد: زراعت چوب امری مفید و مناسب برای کشور است؛ البته نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا در کشورهایی که دارای پوشش جنگلی مناسب نیستند، این کار از نظر اقتصادی سیاست بسیار خوبی است.
رییس انجمن صنفی کشاورزان خوزستان عنوان کرد: کشت درخت اکالیپتوس در جنوب کشور بسیار سودآور و مفید است چون این درخت، با وضعیت آب و هوایی کاملا متناسب است و بازدهی لازم را دارد. البته نوع نهال‌هایی که کاشته می‌شوند را منابع طبیعی با توجه به وضعیت و شرایط اقلیمی استان تعیین می‌کند. هر نوع درختی که کاشته شود، قطعا مفید و سودآور است و هیچ تردیدی در آن نیست.
بازدهی طولانی و عدم استقبال کشاورزان
اسدی عنوان کرد: در مفیدبودن زراعت چوب هیچ شک و تردیدی وجود ندارد، اما این طرح حدودا ۴ تا ۵ سال آینده، اولین بازدهی را خواهد داشت. یعنی فردی که زراعت چوب انجام می‌دهد تا ۵ سال هیچ درآمدی نخواهد داشت و تنها هزینه آبیاری و نگهداری خواهد داشت. بنابراین این مساله یکی از چالش‌های اصلی طرح است. ممکن است افراد کمی قانع شوند تا اراضی در حال استفاده را از کشت‌های فصلی که دارای درآمد فصلی است به زراعت چوب تغییر کاربری دهند.
وی تاکید کرد: بنابراین در طرح زراعت چوب باید به سراغ اراضی بایر که در اختیار منابع طبیعی است، رفت اما یک چالش بسیار بزرگی به نام «آب» وجود دارد که باید برنامه‌ریزی درست و اساسی برای آن انجام شود.
موفقیت قطعی طرح نیاز به تخصیص آب دارد
رییس انجمن صنفی کشاورزان خوزستان گفت: در استان خوزستان ممکن است مشکل زمین نداشته باشیم اما قطعا مشکل آب داریم؛ وقتی سرمایه‌گذاری انجام می‌شود تا محصولی کاشته شود که تا ۳۰ و ۴۰ سال آینده بازدهی داشته باشد، حتما باید وزارت نیرو برای این کار آب تخصیص دهد. تخصیص آب بسیار اهمیت دارد و بعید می‌دانم سازمان آب و برق تخصیص جدیدی برای این طرح درنظر گرفته باشد.
وی ادامه داد: اگر قرار است کار بزرگ و مفید زارعت چوب در استان انجام شود، موفقیت قطعی این طرح، نیاز به تخصیص جدید آب از سوی وزارت نیرو دارد، اما اگر تخصیص داده نشود و از منابع آبی که کشاورزان داشتند استفاده شود، ممکن است استقبال لازم را نداشته باشد. بنابراین از نمایندگان مجلس می‌خواهیم برای تخصیص آب برای این طرح، از وزارت نیرو پیگیری جدی داشته باشند.
چه زمین‌هایی برای زراعت چوب در نظر گرفته می‌شود؟
به گزارش ایسنا، دکتر محمد راضی‌جلالی معاون امور اقتصادی استانداری خوزستان دی ماه ۱۴۰۲ درباره نحوه تامین آب این طرح، گفت: هماهنگی برای تامین آب این زمین‌ها انجام و مقرر شده است در چهار سال این طرح در خوزستان اجرایی شود. حدود ۲۹۰ هزار هکتار زمین که برای مصارف کشاورزی یا محصولات دیگر استفاده نمی‌شوند و به عنوان زمین‌های منابع ملی در نظر گرفته شده‌اند برای اجرای این طرح در خوزستان پیش‌بینی شده است.
وی با بیان اینکه هیچ زمینی به صورت قطعی واگذار نمی‌شود مگر اینکه بعدها قانون اجازه دهد، عنوان کرد: برای اجرای این طرح به نهالستان نیاز داریم و در حال حاضر به حدود ۸۰ میلیون نهال نیاز است و تاکنون حدود ۵۸ میلیون نهال تهیه شده است.
کاشت فشرده درختان در مقابله با تغییرات آب و هوایی و آلودگی هوا موثر است
دکتر مختار حیدری، عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: زراعت چوب، کاشت و بهره‌برداری از درختان و گیاهان چوبی در کنار فعالیت‌های کشاورزی یا دامداری می‌تواند در افزایش درآمد کشاورزان موثر بوده و اثرات زیست محیطی مثبت نیز داشته باشد. با توجه به اینکه درختان از مهمترین عوامل کاهش‌دهنده دی اکسید کربن هستند، کاشت فشرده درختان و توسعه زراعت چوب می‌تواند در مقابله با تغییرات آب و هوایی و آلودگی هوا موثر باشد.
وی ادامه داد: از سویی کاشت درخت، می‌تواند موجب بهبود کیفیت خاک و افزایش امکان کنترل فرسایش خاک شود؛ افزایش تنوع زیستی و پایداری اکوسیستم‌ها از اثرات زیست محیطی زراعت چوب است.
دانشیار گروه علوم و مهندسی باغبانی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان گفت: حدود ۸۵ درصد از وسعت استان خوزستان دارای اقلیم فراخشک، خشک و نیمه خشک است. بالا بودن درجه حرارت، بالا بودن میزان تبخیر سطحی و پایین بودن میزان بارندگی پوشش گیاهی بیشتر مناطق استان خوزستان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین توسعه زراعت چوب می‌تواند در افزایش پوشش گیاهی استان خوزستان موثر باشد.
سهم جنگلداری در کشاورزی خوزستان افزایش می‌یابد
حیدری ادامه داد: بیش از ۶۹ درصد کشاورزی استان خوزستان مربوط به زراعت و باغبانی است و توسعه زراعت چوب می‌تواند سهم جنگلداری در کشاورزی استان را افزایش دهد. همچنین از گیاهان کشت شده در زراعت چوب می‌توان در تولید خوراک دام و تولید مواد اولیه داروهای گیاهی و یا اسانس‌ها استفاده کرد. زراعت چوب با معرفی ظرفیت‌های جدید می‌تواند موجب افزایش اشتغال‌زایی در بخش کشاورزی استان خوزستان شود.
وی گفت: حدود ۳۳ درصد آبهای جاری کشور در استان خوزستان است. استفاده از آب برای زراعت چوب که در بخش رویشی گیاه استفاده می‌شود، موجب افزایش راندمان مصرف آب می‌شود و اثربخشی منابع آب استان بر تولید در بخش کشاورزی را افزایش می‌دهد و راندمان مصرف آب در بخش کشاورزی در استان خوزستان را نسبت به میانگین کشور و میانگین جهانی بهبود می‌بخشد. همچنین تصفیه پساب‌ها و فاضلاب و استفاده از آن برای زراعت چوب با رعایت استانداردهای زیست محیطی می‌تواند آلودگی منابع آبهای سطحی را کاهش دهد.
حیدری تاکید کرد: توسعه زراعت چوب در خوزستان همراه با اجرای برنامه چهارساله کاشت یک میلیارد درخت در کشور می‌تواند در بهبود شرایط زیست محیطی استان موثر باشد.
تحولی شگرف در زیست‌بوم کشور
دکتر مهدی قمشی، استاد گروه مهندسی آب دانشگاه شهید چمران اهواز در گفت و گو با ایسنا در این باره گفت: در روزهای پایانی سال ۱۴۰۱ دولت اعلام کرد که طی برنامه‌ای چهار ساله یک میلیارد نهال در سطح کشور کاشته خواهد شد و معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور نیز برنامه‌ای اولیه و منطقی برای آن اعلام کرده است. قطعا این ایده اگر به درستی اجرا شود و پس از ۴ سال سطح پوشش درختی کشور یک میلیارد درخت افزایش یافته باشد، کار بسیار بزرگی قلمداد می‌شود و تحولی شگرف را در زیست‌بوم کشور و بهبود شرایط اقلیمی و کاهش آلودگی‌های شهری ایجاد خواهد کرد.
وی ادامه داد: کشور ما از نظر زیست‌بوم تاریخی حدود ۱۶ میلیون هکتار عرصه جنگلی داشته است که اکنون حدود ۸.۴ میلیون هکتار آن باقی مانده است. بنابراین طبیعت کشورمان استعداد افزایش حدود ۷ میلیون هکتاری سطح درخت کاری به صورت جنگلی را دارد.
چند نکته درباره آب
این استاد دانشگاه بیان کرد: برای دانستن منبع آب عرصه جنگلی، به این نکته توجه شود که در چرخه هیدرولوژی، منابع آب به دو دسته «آب آبی» و «آب سبز» تقسیم می‌شوند. آبهای زیرزمینی که توسط چاه و چشمه و قنات قابل دسترسی است و آبهای سطحی که در آبراهه‌ها و رودخانه‌ها جاری‌اند «آب آبی» را تشکیل می‌دهند که به آن‌ها «آب شیرین قابل استحصال» نیز می‌گویند. آن بخش از آب نزولات آسمانی که سبب مرطوب شدن خاک و زمین می‌شوند و در ظرفیت نگهداری خاک، باقی می‌مانند و قابل استحصال نیستند «آب سبز» نامیده می‌شوند.
وی افزود: آب باران پس از نفوذ در خاک و پیش از اینکه به منطقه اشباع برسد، آب سبز را تشکیل می‌دهد و جنگل‌ها و مراتع و کشاورزی دیم از این آب یعنی «آب سبز» تغذیه می‌کنند. «آب آبی» نیز آبی است که می‌تواند برای امور شرب و بهداشت، صنعت، کشاورزی آبی (نه دیم) و حفظ شرایط زیست محیطی آبراهه‌ها و تالاب‌ها مورد استفاده قرار گیرد. به طور متوسط آبی که از طریق نزولات آسمانی سالانه بر کشورمان باریده می‌شود حدود ۴۰۰ میلیارد مترمکعب است که از این مقدار حدود ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آن بصورت «آب آبی» و مابقی یعنی ۳۰۰ میلیارد مترمکعب باید بصورت «آب سبز» تلقی شود.
عضو هیات علمی گروه مهندسی آب دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: در حال حاضر حدود ۸۰ درصد زمین‌های کشاورزی جهان به صورت دیم کشت می‌شوند که از آبهای سبز تغذیه می‌کنند و مقدار وزنی تولیدات کشاورزی از این زمین‌ها حدود ۶۰ درصد کل تولیدات کشاورزی جهان است. در کشورمان در حال حاضر حدود ۵۵ درصد زمین‌های کشاورزی دیم هستند و متاسفانه مقدار تولیدات کشاورزی حاصله در این بخش تنها حدود ۵ درصد کل تولیدات کشاورزی کشور را تشکیل می‌دهند. حدود ۹۵ درصد تولیدات کشاورزی در کشور بر دوش کشت‌های آبی است که بار نیاز آبی آن‌ها بر همان ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آب شیرین قابل استحصال سالیانه یا «آب آبی» است.
وی ادامه داد: با توجه به بخش‌های مختلف امور بشری که بار نیاز آبی‌شان بر «آب آبی» است تا اینجا نیز فشار زیادی به این بخش از آب‌ها وارد شده است، به طوری که وظیفه پایداری سرزمینی و زیست محیطی «آب آبی» شدیدا مختل شده یا بهتر است بگوییم ویران شده است. با این مقدمه ملاحظه می‌شود که برای به سرانجام رساندن طرح کاشت یک میلیارد نهال، حساب باز کردن روی آب شیرین قابل استحصال یا همان «آب آبی» امکان پذیر نیست یا ناشیانه است.
قمشی تاکید کرد: تنها با تکیه بر «آب سبز» و یا «آب خاکستری» است که می‌توان به موفقیت طرح امیدوار بود. حال برگردیم به مشخصات و الزامات انجام طرح. در حال حاضر چیزی که از طرح می‌دانیم در حد اعلام معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در هفته منابع طبیعی است که در اسفندماه ارایه شد و حدودا چهارچوب طرح کاشت یک میلیارد اصله نهال را به صورت کلی ارایه کرد.
بخش مهمی از طرح کاشت یک میلیارد درخت در خوزستان اجرایی می‌شود
قمشی با بیان اینکه بخش مهمی از طرح کاشت یک میلیارد درخت، قرار است در استان خوزستان اجرا شود، ادامه داد: کل آب مورد نیاز این مقدار درخت، بسته به نوع درخت، سن درخت، آب و هوای منطقه و خاک متغیر است اما با پیش فرض درختان کم مصرف (از نظر مقدار آب مورد نیاز) عددی بین ۲۰ الی ۳۰ میلیارد متر مکعب نیاز خواهیم داشت. اگر مقدار آب موردنیاز این طرح بخواهد بر آبهای شیرین قابل استحصال یا همان «آب آبی» تحمیل شود و یا حتی اگر فرض شود ۵۰ درصد آب مورد نیاز طرح توسط بارندگی تامین شود و بقیه‌اش یعنی ۱۰ الی ۱۵ میلیارد مترمکعب بر «آب آبی» تحمیل شود جز ایجاد مشکلات چیز دیگری عاید کشور نخواهد شد و پیام آن برای آینده کشور فرونشست بیشتر زمین‌های کشور و خشک شدن تالاب‌ها و افزایش کانون‌های ریزگرد و مشکلات عدیده زیست محیطی خواهد بود ضمن آنکه افزایش سطح پوشش درختی به صورت پایدار نیز شکل نخواهد گرفت.
وی با اشاره به تضمین پایداری طرح در صورت استفاده نکردن از منابع آب شیرین گفت: در این صورت فشاری به منابع آب شیرین رودخانه‌ها و آبهای زیرزمینی نخواهیم داشت. با این تمهیدات کاشت نهال با هدف احیاء رویشگاه‌های جنگلی از بین رفته و یا تثبیت کانون‌های مستعد ریزگرد و یا افزایش فضای سبز شهری، بسیار مفید نیز خواهد بود و علاوه بر احیاء اکوسیستم‌های از بین رفته، با این وسعت از زمین‌های درخت‌کاری‌شده، شاهد تغذیه بهتر آبهای زیرزمینی، حفظ خاک و جلوگیری از سیلاب نیز خواهیم بود.
قمشی گفت: واضح است که اجرای صحیح و علمی این طرح با توجه به نکات فوق الذکر و بدون تحمیل نیاز آبی آن از بخش آب شیرین قابل استحصال سالیانه کشور و با تمرکز بر حل مشکلات زیست محیطی کشور می‌تواند موجب خوشحالی بسیار گردد.
وی ادامه داد: نقد وارده به طرح این است که محل تامین آب برای اجرای این طرح در استان خوزستان مورد بحث است. اگر فکری برای تامین آب این طرح شده است، می‌تواند طرح موفقی باشد و جای کار کردن دارد و ظرفیت خوبی نیز وجود دارد.
استاد گروه مهندسی آب دانشگاه شهید چمران اهواز عنوان کرد: مساله تامین آب مهم است و نگرانی از این بابت است که محل تامین آب این طرح، منابع شیرین یعنی آب رودخانه‌ها باشد که می‌تواند منجر به وارد شدن فشار بیش از حد و ایجاد مشکلاتی در مصرف آب شرب، صنعتی و کشاورزی شود. آب این طرح نباید از محل آب شیرین رودخانه‌ها باشد بلکه باید از آبهای بازیافتی، تصفیه‌شده فاضلاب‌ها و آبهای نامتعارف مانند پساب‌های کشاورزی و توسعه نیشکر استفاده شود. اگر از این منابع استفاده شود، این طرح تبدیل به نقطه قوت و بسیار مفید می‌شود.
گزارش از: فاطمه سعدیان - خبرنگار ایسنا
انتهای پیام
