انقلاب چهارم! اقتصاد دیجیتالی؛ جهان صفر و یک !

محمد آقایارلو- روزنامه نگار /کارشناس روابط عمومی مخابرات منطقه آذربایجان غربی

شاید روزی که در 1996، “دان تاپسکات” رویا پرداز دنیای تکنولوژی، کتاب نامفهوم خود را به اسم “اقتصاد دیجیتال” منتشر کرد، فکرش را هم نمی کرد که در سال 2024، پنج شرکت اول و بزرگ اقتصاد جهان در مشت اقتصاد دیجیتال و فناوری نو باشد.

وقتی که او این کتاب را مینوشت تصور اینکه روزی اپل، مایکروسافت، آمازون، گوگل و فیسبوک جای جنرال الکترونیک، اکزون موبایل، جنرال موتور و کوکاکولا را بگیرد، ممکن نبود!

حالا اقتصاد دیجیتال به راحتی از مرزهای چند شرکت غول آسای مبتنی بر صنعت دیجیتال عبور کرده تا جایی که “کلاس شواب” بنیان‌گذار و مدیر اجرایی انجمن اقتصاد جهانی در کتاب “انقلاب صنعتی چهارم” از ظهور این اقتصاد در کنار  کنار سه انقلاب صنعتی و اقتصادی قرن نوزدهم به عنوان “انقلاب چهارم اقتصادی” در قرن بیستم یاد می کند.

انقلاب اقتصادی چهارم متاثر از ذات تکنولوژی خیلی سریع اتفاق افتاد، از پیداش کامپیوترها و جریان اقتصادی کم نظیر پیرامون آن تا اختراع غول اینترنت، موبایل های هوشمند یا  کوچ جهانی حقیقی به جهان صفر و یک!

توسعه سنسورهای کوچک، ظهور بازارهای مالی مبتنی بر دیجیتال، هوش مصنوعی و در یک کلام، فراگیر شدن صنعت دیجیتال عملا زندگی نوع بشر را دستخوش تغییرات اساسی کرد و جهان دیجیتال خود را به زندگی همه ما تحمیل کرد.

در واقع هر وقت دیدید که کارهای روزمره و قدیمی خود را در بستر تکنولوژی های دیحیتالی انجام می دهید، در واقع شما نیز وارد چرخه اعجاب انگیز دیجیتالی شدن، یعنی انقلاب دیجیتال، تحول دیجیتال و حالا اقتصاد دیجیتال شده اید.

اما ماجرا به اینجا ختم نمی شود، اگر فکر میکنید جهان امروز عجیب است و به میزان اشباع دیجیتالی شده، سخت در اشتباهید، ماجرا عجیب تر هم خواهد شد. اینبار دیجیتالی شدن در مرحله ای به مراتب ترسناک تر قرار دارد. متاورس، رویای دیرینه شیفتگان تکنولوژی در حال بلعیدن جهان است.

بلعیدن جهان تعبیر اغراق آمیزی نیست، روزی که برای خرید از فروشگاه، یک جلسه کاری، قدم زدن در شهر یا شرکت در یک دورهمی دوستانه از عینک های واقعیت مجازی استفاده کردید، بلعیده شدن را بیشتر احساس خواهید کرد.

در عصر تولد هوش های مصنوعی اعجاب آور، احتمالا بخشی از شغل ها و اقتصادی که انقلاب چهارم به جهان هدیه داده است، در کمترین زمان حذف و البته حوزه های تخصصی تر و مشاغل جدید تری ایجاد خواهد کرد. این یعنی سرعت تغییرات دیجیتالی، خود اقتصاد دیجیتال را هم به سرعت دچار تغییرات می کند.

ورود دیوانه وار نرم افزارها و تراشه ها به زندگی ما پیام مشخصی دارد، دیگر کار از موبایل ها، خانه ها یا ماشین های هوشمند گذشته است، چندین شرکت بزرگ جهانی در حال استفاده از فناوری دیجیتال برای بهبود برخی بیماری های عصبی، حرکتی یا قوی تر کردن انسان ها هستند.

مثلا مرد شماره یک این روزهای جهان دیجیتال یعنی مدیرعامل شرکت تسلا و … میگوید به دنبال ساخت و جاگذاری تراشه ای در ذهن انسان هاست که بتوانند بدون آموزش به زبان های مختلف سخن بگویند! بلی همه چیز عجیب تر و ترسناک تر می شود.

آمار دقیقی از تعداد شغل های مبتنی بر فناوری دیجیتال در دست نیست، اما هوش مصنوعی معتقد است که در سالهای نه چندان دور یک سوم شاغلین جمعیت کره زمین از اقتصاد دیجیتال بهره مند خواهند شد.

فرآیندهای ساده ای چون ماهیت بازارها، ماهیت و طراحی محصولات، چرخه تولید محصولات یا فروش و تحویل محصولات همه و همه در چرخه دیجیتالی شدن دچار تغییر شده اند.

مسئله قابل تامل دیگر که سیاست مداران و رهبران جهان با آن رو به رو هستند، مقوله شکاف دیجیتالی است، بر اساس گزارش ها سهم اقتصاد دیجیتال و دیجیتالی شدن کشورهای توسعه یافته بسیار بیشتر از سایر کشورهاست که این مسئله موجب ایجاد شکاف دیجیتالی در میان کشورها شده است. برای مثال درآمد کشوری مثل ژاپن تنها از بخش فروش اطلاعات دیجیتالی از اقتصاد بسیاری از کشورهای دیگر بزرگتر و بیشتر است.

بخشی از این شکاف دیجیتالی متوجه کم کاری دولت ها و کمرنگ بودن ظهور شرکت های دیجیتالی است، اما بخش عمده ای از آن به دلیل دیجیتالی نشدن اجتماعی آن کشورها است.

به طور مثال براساس یک پژوهش در سال 2019، میزان دیجیتالی شدن کشورهای توسع یافته 83 درصد با نفوذ اینترنت به میزان 81% است، در حالی که کشورهای آفرقایی با 45 درصد توسعه شبکه اینترنت تنها 20 درصد دیجیتالی شده اند. این میزان در کشورهای آسیایی در توسعه 60 درصدی شبکه اینترنت 40 درصد اعلام شده است.

بر اساس یک پژوهش دیگر، رشد دیجیتالی شدن کشورها با میزان نفوذ اینترنت پر سرعت و میزان بهره مندی مردم از آن سرویس ها ارتباط مستقیم دارد.

آمارهای منتشر شده غیر قطعی حاکی از آن است که از سال 2021 تقریبا چیزی کمتر از 4 میلیارد نفر از مردم جهان یعنی نصف کرده زمین به اینترنت پرسرعت دسترسی دارند، کشورهای حوزه اتحادیه اروپا در  سال 2017، برنامه ای برای دیجیتالی شدن سریع تر تدوین کردند که بر مبنای آن تا سال 2020 هر خانواده ساکن در این محدوده بتوانند به اینترنت حداقل 30 مگابیات بر ثانیه دسترسی داشته باشند در حالی که حداقل 30 درصد مردم اینترنت 100 مگابایت در اختیار داشته باشند. برنامه مدونی که به افزایش شکاف دیجیتالی شدن در میان کشورهای اتحادیه اروپا و دیگر کشورها کمک کرد.

جالب اینجاست که بر خلاف سایر حوزه ها، افزایش شکاف دیجیتالی به نفع اقتصاد دیجیتال نیست، شرکت های بزرگ حوزه فناوری دیجیتال در جهان به دنبال افزایش ضریب نفوذ اینترنت در جهان هستند. راهبردی که نمیخواهد هیچ نقطه از جهان از جهت دسترسی به اینترنت خاموش بماند.

دو پروژه ساب مرین(تولید و اجرای کابلهای فیبرنوری برای اتصال آمریکا به هنگ کنگ) و بک بون (ارائه اینترنت هوایی با استفاده از پهبادها به مناطقی از آفریقا یا آمریکای جنوبی) یا پروژه عظیم استارلینک برای ارائه اینترنت ماهواره ای به نقاط مختلف جهان، عزم جدی این شرکت های قرتمند به کاهش شکاف دیجیتالی و افزایش سرعت دیجیتالی شدن مناطق مختلف جهان را نشان میدهد که البته راهبردی برای افزایش درآمد و ایجاد بازارهای جدید برای آنها است.

برای مثال ارزش تجارت کالا در پلتفرمی مثل علی بابا از سال 2012، سالیانه 30 درصد و گاها تا 80 درصد رشد داشته است، یا بر اساس یک پژوهش دانشگاهی تا سال 2021، بیش از 50 میلیون شرکت در جهان در زیر مجموعه پلتفرم های شرکت متا رشد کرده اند.

همچنین بر اساس اعلام پلتفرم دیجی کالا در ایران در سال 1400، بیش از 150 هزار فروشنده در قالب این پلتفرم کسب درآمد میکنند.

از سوی دیگر، رشد اقتصاد دیجیتالی رابطه مستقیمی با افزایش سرمایه گذاری خارجی دارد، برای مثال سهم عظیمی از سهام شرکت های تکنولوژی واقع در S&P500 متعلق به کشورهای عربی، چینی یا هندی است.

بازار کار نیز از دیگر حوزه هایی است که دچار تحول دیجیتالی شده است، 56 درصد آگهی های شغلی در سال 2018 متوجه متخصصان حوزه فناوری های دیجیتال بوده است. افزایش چشم گیر  آگهی های شغلی مرتبط با حوزه های امنیت شبکه، طراحی شبکه، متاورس، برنامه نویسی، ارز دیجیتال و … در سال 2024 در همه کشورهای جهان از جمله کشور خودمان کاملا مشهود است.

رقابت شدید کشورهای جهان برای برخورداری سهم بیشتری از اقتصاد دیجیتال از سالها قبل آغاز شده، پژهشگران معتقدند قدم نخست دیجیتالی شدن کشورها و جامعه ها از سوی دولت ها برداشته می شود، ایجاد زیرساخت دسترسی به اینترنت پرسرعت نقطه آغاز توسعه یافتگی اقتصادی و دیجیتالی است.

به طور مثال برخی کشورهای جنوب شرقی آسیا که فاقد زیرساخت های صنعتی یا منابع خدادادی هستند، در دو دهه گذشته با همه گیری سریع دیجیتالی شدن، به توسعه اقتصادی دست یافته اند.

خوشبختانه در کشور ما نیز از سالها قبل شرکت مخابرات ایران با احساس نیاز و شناخت کافی ازسیر تغییرات جهانی، توسعه شبکه ارزشمند فیبرنوری را در مناطق مختلف کشور آغاز کرده است.

نهایتا جهانی شدن اقتصاد دیجیتال از مدت ها پیش اتفاق افتاده و با سرعت در حال پیشرفت است، مسئولیت شرکت مخابرات ایران و جامعه مخابراتی جهان به عنوان متولی اصلی ایجاد زیرساخت های دیجیتالی شدن “جهان نو- جهانی صفر و یک”  بسیار سنگین و مستلزم حمایتی ملی است.

منبع: میللت‌سسی