عصرایران ؛ رضا غبیشاوی - مراسم تسلیت گویی مقامات خارجی برای درگذشت سیدابراهیم رئیسی و حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه عصر روز چهارشنبه در تهران برگزار شد.
در این باره می توان به این نکات اشاره داشت:
برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی ایران، پیکر مقامات ایرانی برای ساعت های طولانی در مکانی جدا از مراسم تشییع، برای ادای احترام مقامات خارجی قرار داده شدند. مراسم در سالن اجلاس سران کنفرانس اسلامی در ولنجک تهران برگزار شد.
در کشورهای اسلامی دو شیوه وجود دارد. در شیوه اول جنازه را به سرعت دفن می‌کنند و سپس در مراسمی جداگانه میزبان مقامات خارجی برای دریافت تسلیت می شوند. اگر مقامات خارجی بخواهند می توانند در مراسم تشییع حاضر باشند اما معمولا مراسم تدفین به صورت داخلی یا خصوصی انجام می شود. در کشورهای جنوب خلیج فارس این گونه است و آن را براساس سنت اسلامی می دانند که توصیه به دفن سریع میت دارد.
مراسم رسمی ادای احترام و اعلام تسلیت مقامات خارجی برای درگذشت رئیسی رئیس جمهوری و هیات همراه او
در شیوه دوم اما جنازه مقام یا مقامات برای ادای احترام مقامات خارجی در مکانی جداگانه قرار می گیرد. برای مثال می توان به مورد مرگ حافظ اسد رئیس جمهوری سوریه اشاره کرد. او در سال 2000 ( 24 سال قبل) درگذشت و جنازه اش را سالن جداگانه ای قرار دادند تا مقامات خارجی در مقابل آن، ادای احترام کنند. در سال 79 از ایران، سیدمحمد خاتمی رئیس جمهوری با همراهی فرمانده کل سپاه (سردار صفوی) به دمشق رفت و به جنازه حافظ اسد ادای احترام کردند.
به هنگام درگذشت جلال طالبانی رئیس جمهوری عراق در مهر 96 نیز این اتفاق افتاد. جنازه او از آلمان به سلیمانیه کردستان عراق منتقل شد و در فرودگاه این شهر، قرار داده شد تا مقامات خارجی به آن ادای احترام کنند. از ایران هم محمدجواد ظریف وزیر خارجه وقت شرکت کرد. این مراسم در اوج تنش میان کردستان عراق و بغداد وکشورهای همسایه یعنی ترکیه و ایران برگزار شد. تنش بر سر برگزاری همه پرسی استقلال کردستان عراق بود که با مخالفت دولت مرکزی عراق و کشورهای منطقه برگزار شد.
ملک حسین پادشاه اردن هم به هنگام درگذشت در سال 77 چنین بود و جنازه اش را در سالن جداگانه ای برای ادای احترام مقامات خارجی قرار دادند.
با این حال معمولا در کشورهای غیراسلامی و به ویژه مسیحی متداول است که جنازه را برای ساعت های طولانی و حتی چند روز قرار می دهند تا دیگران، به آن ادای احترام کنند. از جمله ملکه بریتانیا که بعد از درگذشت جنازه اش برای چند روز در کلیسا قرار داده شد تا شاهد ادای احترام و نگاه اخر مراجعه کنندگان باشد.
برخی میهمانان و مقامات خارجی که برای تسلیت گویی به تهران امدند قابل توجه بودند.
قیس سعید رئیس جمهوری جنجالی تونس به تهران سفر کرد. این اولین سفر یک رئیس جمهوری تونس به تهران بعد از انقلاب 57 است. تا سال 2011 زین العابدین بن علی رئیس جمهوری دیکتاتور تونس قدرت را در دست داشت و با تهران میانه خوبی نداشت. بعد از سرنگونی در بهار عربی، این کشور بی ثبات شد و چند رئیس جمهوری و نخست وزیر بر سرکار آمدند تا اینکه قیس سعید که به رفتار و گفتار جنجالی و خبرساز مشهور است در انتخابات عمومی پیروز شد اما با فرمانی پارلمان و دولت منتخب را برکنار و خود دولت تشکیل داد.
با اینکه روابط دیپلماتیک ایران و بحرین قطع است اما وزیر خارجه بحرین (عبداللطیف الزیانی) برای تسلیت گویی به تهران آمد در حالی که سفارتخانه های دو کشور در پایتخت های یکدیگر تعطیل هستند. این نخستین سفر یک وزیر خارجه بحرین به تهران بعد از 13 سال است. قبل از سفر، پادشاه و ولیعهد بحرین هم با وجود نبود روابط، درگذشت رئیسی و حسین امیرعبداللهیان را تسلیت گفته بودند.
بحرین در سال 94 و به دنبال حمله به سفارت سعودی در تهران، در حمایت از ریاض، روابط با ایران را قطع کرد و همچنان این وضعیت ادامه دارد.سفر قبلی یک وزیر خارجه بحرین به ایران مربوط به حضور در نشست سران عدم تعهد در تهران در سال 91 است. آن سفر در اوج تنش میان کشور انجام شد اما روابط دو کشور قطع نشده بود.
این سفر جدید می تواند نشانه ای از تلاش برای برقراری روابط دو کشور است. پیش از این هم هیاتی از مجلس ایران برای حضور در نشست بین المللی به منامه سفر کرد. بعد از عادی سازی روابط ایران و عربستان سعودی در اسفند 1401، مقامات ایران و بحرین علیه یکدیگر موضع گیری شدید نداشتند اما هنوز روابط برقرار نشده است. بعد از عادی سازی روابط ایران - سعودی، همه کشورهایی که در حمایت از ریاض ، رابطه با ایران را قطع کرده بودند (سودان، جیبوتی، مالدیو و جمهوری قمر / کومور) دوباره برقرار کردند و تنها بحرین مانده است گرچه خبرهای غیر رسمی است از وجود لاش‌های تلاش‌های میانجی‌گری‌هایی برای ادی‌سازی روابط ایران و منامه وجود دارد
غایب بزرگ مراسم تهران، بشار اسد رئیس جمهوری سوریه بود.
بخشی از قاعده حضور مقامات خارجی در مراسم های تسلیت گویی کشورهای دیگر، ناشی از پاسخ متقابل و متناسب است. یعنی کشورها در حالت عادی، دیدارهای دریافتی را پس می دهند.
همانگونه که در بالا اشاره شد به هنگام مرگ رئیس جمهوری سوریه حافظ اسد در سال 79 از ایران در سطح رئیس جمهوری (سید محمد خاتمی) در برنامه تسلیت گویی مشارکت داشت اما سوریه به ارسال نخست وزیر اکتفا کرد و شخص بشار اسد رئیس جمهوری سوریه نیامد. این در حالی ایران و سوریه در منطقه، نزدیک ترین روابط بایکدیگر را دارند. به عنوان نشانه ای از روابط نزدیک میان دو طرف می توان به این نکته اشاره کرد که بیشترین تعداد نظامیان ایرانی در قالب "مستشاران نظامی" (مشاوران نظامی) در سوریه حضور دارند.
با اینکه به هنگام درگذشت رئیس جمهوری ونزوئلا (چاوز) در سال محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری به این کشور سفر و در مراسم او حاضر شد اما ونزوئلا در حادثه مشابه در سطح بسیار پایین یعنی وزیر کشور شرکت کرد.
احمدی نژاد در اسفند 91 با سفر به ونزوئلا در تشییع جنازه چاوز شرکت کرد.
احمدی نژاد در اسفند 91 با سفر به ونزوئلا در تشییع جنازه چاوز شرکت کرد. این مراسم با حرکت دست گره کرده احمدی نژاد بر تابوت چاوز، بوسه احمدی نژاد بر تابوت چاوز و در پایان با اقدام مادر چاوز در آغوش گرفتن احمدی نژاد در حالی که او اشک می ریخت، جنجالی شد.
با این حال برای مراسم رئیسی در تهران، نه تنها "نیکلاس مادور" رئیس جمهوری ونزوئلا به تهران نیامد بلکه خبری از معاون رئیس جمهوری یا وزیر خارجه هم نشد.
هیات سعودی به ریاست فرستاده پادشاه این کشور و حضور وزیر خارجه
عربستان سعودی برای تسلیت درگذشت سید ابراهیم رئیسی هیاتی را به ریاست فرستاده ویژه و با حضور وزیر امور خارجه ارسال کرد. این در حالی است که ایران در دو نوبت به هنگام درگذشت دو پادشاه اخیر سعودی یعنی ملک فهد و ملک عبدالله به اعزام وزیر خارجه (صالحی و ظریف) اکتفا کرد.
در نتیجه می‌توان گفت عربستان سعودی فراتر از پاسخ متقابل واکنش نشان داده است.
ایران و عربستان سعودی بعد از 7 سال قطع روابط در اسفند 1401 ، توافق برای ازسرگیری روابط را اعلام کردند. این اتفاق با میانجی گری چین رخ داد.
هیات امارات به ریاست وزیر خارجه
امارات و کویت نیز برای مراسم رئیسی وزیر خارجه خود را اعزام کردند. این پاسخ متقابل بود چرا که ایران هم به هنگام درگذشت رئیس دولت امارات و دو امیر کویت به اعزام وزیر خارجه اقدام کرد. از قطر هم شیخ تمیم امیر کشور آمد که نشانه ای از سطح بالای روابط میان تهران - دوحه است.
هیئت بلندپایه ای از دولت طالبان / امارت اسلامی افغانستان برای حضور در مراسم بزرگداشت رئیسی به تهران آمد.
با وجود اینکه دولت ایران به مانند سایر کشورهای جهان دولت طالبان / امارت اسلامی افغانستان را به رسمیت نمی‌شناسد با این حال روابط همه جانبه میان دو طرف وجود دارد و سفارت افغانستان در تهران در اختیار فرستاده دولت طالبان است گرچه همچنان پرچم جمهوری اسلامی افغانستان بر فراز سفارت افغانستان در تهران است و همه اسناد و مدارک صادر شده با نام و نشان جمهوری اسلامی افغانستان است.
از طرف دولت طالبان / امارت اسلامی افغانستان، معاون نخست وزیر (ملاغنی برادر) و وزیر خارجه (امیرخان متقی) در مراسم رئیسی شرکت کردند.
از کشورهای عضو اتحادیه اروپا در این مراسم، نماینده یا فرستاده ای دیده نشد. البته وزیر دولت صربستان و هیاتی از بوسنی به مراسم امدند اما هیچ کدام عضو اتحادیه اروپا نیستند.
در این مراسم، نماینده ای از طرف دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) دیده نشد. دولت فلسطین به ریاست محمود عباس مستقر در شهر رام الله کرانه باختری است و از سوی دولت ایران مورد شناسایی قرار گرفته است. سفارت فلسطین در تهران نیز در اختیار سفیر این دولت فلسطین است. محمود عباس قبل از این با صدور بیانیه ای، ضمن تسلیت درگذشت رئیسی، با دولت و مردم ایران ابراز همدردی کرده بود.
اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس
در مقابل، از حماس دو هیات حضور داشتند. هیات نخست به رهبری اسماعیل هنیه رئیس دفترسیاسی حماس (رهبر حماس در خارج از غزه) و هیات دوم به رهبری خلیل الحیه از سران سیاسی حماس. همچنین رهبران گروه های فلسطینی از جمله جنبش خلق برای آزادی فلسطین نیز به این مراسم آمدند.
در مراسم از مجموعه ۸ فرد جان باخته در حادثه بالگرد، تنها پیکر سه نفر (سیدابراهیم رئیسی رئیس جمهوری، حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه و سردار موسوی رئیس واحد حفاظت ریاست جمهوری ) قرار داده شد. تابوت بقیه افراد از جمله آل هاشم امام جمعه تبریز، مالک رحمتی استاندار آذربایجان شرقی و سه عضو کادر پرواز قرار داده نشد. احتمالا به این دلیل که در همان روز در شهرهای خود، مراسم تشییع و تدفین آنها برگزار شد.
هیات ایرانی که در محل سالن کنفرانس اسلامی، از مقامات خارجی استقبال و تسلیت آنها را دریافت کرد هیاتی چهار نفره به ریاست محمد مخبر سرپرست مقام ریاست جمهوری است. اعضای هیات به ترتیب اینگونه ایستاده بودند: محمد مخبر سرپرست مقام ریاست جمهوری، منصوری معاون اجرایی رئیس جمهوری، علی باقری کنی معاون سرپرست وزارت خارجه و محمد جمشیدی معاون امور سیاسی دفتر رئیس جمهوری.
مخبر نیز در وقت دوم استقبال، برای دیدار با مقامات ارشد دیگر کشورها، صف استقبال را ترک کرد تا منصوری معاون اجرایی رئیس جمهوری نفر اول هیات مستقبلین باشد.
