محمد گرچه یکی از مصالح فروشان این شهر بود اما به یاد تمام خوبی‌ها و احترام شغل پدرش ادامه راه نمک فروشی را پیشه می‌کند، او همچنان آفتاب نزده درب حجره را باز و اسپند را دود می‌کند.
حلب روغن قدیمی را از کنار بر می‌دارد و روبرویم می‌گذارد، برای نشستن دستی به زانو می‌گیرد، با کشیدن آهی و گفتن جوانی کجایی که یادش بخیر خنده‌ای می‌کند، محاسنش را در همین حرفه سفید کرده است.
محمد بامداد که اکنون ۵۵ سالگی خود را سپری می‌کند به ایسنا، گفت: تقریباً بیش از ۵۰ سالی می‌شود که در حجره پدرم با فروختن نمک، با روزی حلال، چرخ زندگی خود را می‌چرخانم.
وی با بیان اینکه نخواستم بعد از فوت پدرم کارش به فراموشی سپرده شود، افزود: نمک فروشی به عنوان یکی از مشاغل قدیمی از نیاکان ما به یادگار مانده است، گرچه روزگاری پدر بزرگم به دلیل کهولت سن و ناتوانی نمی‌توانست برای حجره نمک تهیه کند به سفال فروشی روی آورد اما زمانی که پدرم، این شغل را به دست گرفت در کنار سفال‌فروشی بیشتر وقت خودش را به نمک فروشی اختصاص داد.
او ادامه داد: از همان قدیم مشتریان زیادی داشته و اکنون هم که من شغل پدرم را ادامه می‌دهم بسیاری از همان دوستان برای خرید نمک به این حجره مراجعه می‌کنند.
گویی بازار نمک فروشی دیگر رمق سال‌های گذشته را ندارد، گرچه تهیه و حمل نمک سخت شده ولی قیمتش نسبت به اجناس دیگر پایین تراست.
این نمک فروش افزود: گرچه نمک‌های بسیاری برای شهر و روستاهای مختلف تأمین می‌کردیم ولی بردسکن چون نزدیک کویر است خودشان نمک تهیه می‌کردند.
بامداد با بیان اینکه نمک‌های کُلبی را از کویر بردسکن، منطقه یونسی مرندیز، طبس و قم و سنگ نمک را از معادن نیشابور و سمنان تأمین می‌کنیم، افزود: زمانی که پدرم ماشین داشت برای آوردن نمک به کویر بردسکن می‌رفتیم، کار در این کویر سختی خودش را داشت و نمک‌ها را بار می‌کردیم می‌آوردیم.
وی عنوان کرد: نمک‌هایی که از کویر جمع‌آوری می‌کنند نمک کُلبی، حلوایی و جدیداً به نام دریا نام‌گذاری کرده‌اند، این نمک در اصل از دریا نیست و در گذشته از دریاچه ارومیه که نمک خوبی داشته به دست می‌آمد ولی چون عناصرش بیشتر از حد مجاز شده مصرفش دیگر خوب نیست.
این نمک فروش گفت: نمک کویر و یا همان کلبی را داخل فرغون می‌ریختند و فشار می‌دادند تا به صورت سنگ درآید تا حمل آن راحت‌تر باشد، در واقع مانند قالب می‌شد.
وی افزود: کویر نمک مثل دریاچه آب است، نمک‌ها را وقتی از آب بیرون می‌آوردند در قالب‌ها می‌ریختند و باید یک روز بماند سپس آن‌ها را ایستاده می‌گذاشتند تا طرف دیگر آن خشک شود.
بامداد اظهار کرد: چون با ماشین نمی‌توانستیم داخل کویر برویم و حدود ۳۰ تا ۴۰ متر فاصله نمک‌ها با ماشین بود نمک‌های ۵ تا ۱۰ کیلویی را با دست می‌آوردیم و بار می‌کردیم.
وی گفت: در گذشته افراد زیادی نمک جمع می‌کردند ولی الان چون ماشین دارها خودشان به کویر می‌روند و نمک جمع می‌کنند تعدادشان به سه نفر رسیده است، حتی دولت بخشی از کویر را به پیمانکار داده و ماشین‌ها باید هزینه ورود و برداشت نمک را پرداخت کنند.
این حجره دار تصریح کرد: در کویر بردسکن وقتی بارندگی نیست گردوخاک زیاد می‌شود و نمک‌ها را خاک می‌گیرد، در اردیبهشت کویر فقط آب دارد و خرداد به مرور آب که پایین می‌رود کویر سفید می‌شود.
وی زمان مناسب برای تهیه نمک از کویر را از تیرماه تا شهریور دانست و گفت: بعد از آن با شروع بادها گرد وخاک روی نمک‌ها را می‌گیرد و چون خاکی می‌شوند قابل استفاده نیست.
بامداد با اشاره به اینکه کویر گرمای خاص خودش را دارد و الان برای نگاه کردن به کویر می‌روم، گفت: در کویر یونسی حدود ۵ سانتی‌متر نمک روی هم جمع می‌شود که با درست کردن حوضچه‌ها شب‌ها پر آب می‌شود و در هوای گرم این آب‌ها تبخیر و نمک باقی می‌ماند و این نمک‌ها را فقط از سحر تا ساعت‌های ۸ صبح می‌توانند جمع کنند، در سمت بردسکن قال موری (گودال‌های یک متری برای جمع شدن آب) درست می‌کنند که نمک از داخل آن جوشیده، بالا می‌آید و خشک می‌شود.
وی افزود: چون بسیاری از نقاط کویر مثل باتلاق است در زمان حمل نمک باید کویر را به خوبی بشناسیم، چون زمانی ماشین در باتلاق گیر می‌کرد و پای پیاده خود را باید به روستاها می‌رساندیم تا با کمک روستاییان و تراکتور ماشین را از باتلاق بیرون آوریم به همین دلیل زمان دو تا سه شب آنجا می‌ماندیم.
وی با اشاره به اینکه قالب‌های نمک در طبس را چون داخل فرغون درست می‌کنند تمیزتر و سفیدتر هستند، افزود: دو سال قبل که در منطقه کمبود بارندگی بود و نمک‌ها خاکی بود نمی‌توانستیم از کویر نمک برداشت کنیم. وقتی کاهش بارندگی داریم نمک رنگش خاکی می‌شود به همین دلیل از منطقه قم تهیه می‌کردیم چون هرچه بارندگی بیشتر باشد نمک سفیدتر تولید می‌شود.
بامداد گفت: سنگ‌های نمک را که از معدن با کامیون برایمان می‌آوردند با سنگ‌شکن آن‌ها را خورد و آسیاب می‌کردیم تا نمک سفیدی به دست آید که بیشتر برای نانوایی‌ها استفاده می‌شود.
وی افزود: طی سال‌های اخیر سنگ‌های نمک را به کارخانه‌ها می‌برند و با کاهش آنزیم‌های آن به صورت نمک‌های بسته‌بندی یددار به بازار عرضه می‌شود در صورتی که نمک کلبی و همان دریایی و نمک سنگ طبیعی بسیار بهتر از این بستهبندیها است.
بامداد عنوان کرد: مواد شیمیایی که به نمک‌های بسته‌بندی اضافه می‌کنند به‌گونه‌ای است که نمی‌توان برای نگهداری پوست گوسفند و یا مشک ماست استفاده کرد چون خیلی زود آن‌ها را خراب می‌کند حال فکر کنید با بدن ما چه می‌کنند. ولی نمک کلبی این‌گونه نیست و آن‌ها را خراب نمی‌کند.
وی گفت: سنگ نمک حالت اسیدی دارد و نمک حلوایی و کلبی بهتر و شور است به همین دلیل بیشتر در مصرف رعایت می‌کنیم ولی نمک‌های بسته‌بندی را به دلیل کم بودن شوری بیشتر استفاده می‌کنیم.
وی اظهار کرد: بعضی افراد چون قیمت نمک سنگ یک‌سوم نمک کلبی بوده و نمک سفیدتر و مشتری‌پسندتری دارد سنگ نمک را با نمک کلبی مخلوط کرده و به نام کلبی به فروش می‌رسانند.
بامداد عنوان کرد: در گذشته آسیاب داشتیم و نمک‌های سنگ را با کامیون برایمان می‌آوردند و بیشتر برای خوراکی، پوست گوسفند و حالت سنگی را برای دام استفاده می‌کردیم.
وی عنوان کرد: در تمام شغل‌ها حتی شغل‌هایی که قدیمی هستند، مشکلات خیلی زود نمایان می‌شوند؛ یکی از مشکلاتی که در این شغل وجود دارد افرادی هستند که به تازگی به این شغل روی آورده‌اند و برای فروش ارزان‌تر نمک‌ها را با یکدیگر مخلوط می‌کنند در صورتی که بسیاری را دارند با مشکل مواجه می‌کنند.
این حجره دار قدیمی گفت: این وضعیت موجب شده بازار سنگ‌هایی که این روزها به سختی از دل کویر به دست می‌آیند کساد باشد.
انتهای پیام
