قزوین یکی از استان‌های با ظرفیت بالا در حوزه کارآفرینی است و خوشبختانه از نظر تئوری و عملی ایده پردازان و فعالان خوبی را درون خود جای داده است؛ اما همیشه این سوال مطرح می‌شود که چرا مشکلات کارآفرینی کماکان به قوت خود باقی مانده است؟
مسائل و موانع موجود پیش روی کارآفرینان موضوع تازه‌ای نیست و طبق اظهارات فعالان این عرصه، از سال‌ها پیش تاکنون این مشکلات و موانع، گریبان یکایک کارآفرینان را گرفته است؛ در مورد کارآفرینی اظهار نظرات متعددی بیان می‌شود، خیلی از مسؤولان و نمایندگان مجلس در نشست‌های مختلف از آن سخن می‌گویند.
به عنوان مثال آذرماه سال جاری بود که رضا گروسی مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی قزوین در سیزدهمین جشنواره امتنان از جامعه کار و تولید استان گفته بود که این استان دارای ۱۰۱ کارآفرین فعال بوده و ۲۰۰ میلیارد ریال برای حمایت از کارآفرینان واقعی اختصاص یافته است؛ بهمن ماه سال جاری نیز فاطمه محمدبیگی نماینده مردم قزوین، البرز و آبیک در مجلس شورای اسلامی در نشست با اعضای کانون زنان بازرگان استان بیان کرده بود که کارآفرینان و تولیدکنندگان را می توان از فرماندهان جنگ اقتصادی دانست.
اما آیا این اظهارنظرها واقعا در میدان عمل و کف جامعه نیز توانسته گره از امورات کارآفرینان باز کند؟ استان قزوین تا چه اندازه توانسته بسترها و فضای کافی را برای کارآفرینی فراهم کند؟ نمایندگان و مسؤولان استان تا چه اندازه از شعارزدگی به سمت عمل گرایی گام برداشته و به این مهم اهتمام دارند ؟
برای پاسخ به این پرسش‌ها و بررسی وضعیتی کلی از نمای کارآفرینی در استان قزوین به سراغ چهار تن از صاحب نظران و فعالان این حوزه رفتیم تا از کم و کیف موضوع اطلاعات بیشتری کسب کنیم:
در نظر قانون هیچ تفاوتی بین یک کارآفرین و بنگاه بزرگ اقتصادی وجود ندارد
یک کارآفرین زن که در حوزه تولیدات صنعتی توانسته برای ۵۰ نفر نیروی مرد و ۶۲ نفر زن اشتغالزایی کند، به خبرنگار ایرنا گفت: امروزه کارآفرینی در اقتصاد رقابتی و مبتنی بر بازار، دارای اثر کلیدی بوده و با توجه به نقش موثر کارآفرینی در دنیا، دیدگاه کشور نیز نسبت به آن رشد کرده است.
زهرا بابایی فرد افزود: اگرچه همه درصدد این هستند که کارآفرینی را توسعه داده و بیکاری را حذف کنند، اما متاسفانه کارآفرینان کشور و استان قزوین با موانع ضد انگیزشی، قانونی و محیطی دست به گریبان هستند.
وی اضافه کرد: مسؤولان استان قزوین همگی نگاه ویژه به کارآفرینی دارند و از هیچ کوششی در این حوزه دریغ نمی‌کنند، اما متاسفانه در کارآفرینی قوانین دست و پاگیر و سختی وجود دارد که دست مسئولان و کارآفرینان را بسته و این فعالان حوزه اقتصادی کماکان با مساعدت و نگاه ویژه با کلی مشکلات عدیده روبه رو هستند .
بابایی فرد: متاسفانه به دلیل هزینه بر بودن نیروی کار متاهل، کارآفرینان معمولا به جذب نیروهای مجرد اقدام می‌کنند که یک فاجعه است؛ درحالی که اگر تسهیلات و قوانین حمایتی برای جذب نیروهای متاهل در نظر گرفته شود، افراد متاهل در اولویت قرار می‌گیرند.بابایی فرد با بیان اینکه بستر سازی مناسبی برای کارآفرینی در کشور وجود ندارد، اظهار داشت: اگر خوب موضوعات حوزه کارآفرینی را وارسی کنید، می‌بینید که تفاوتی بین قوانین کارآفرینی در حوزه بنگاههای کوچک (SME) با بنگاه های بزرگ وجود ندارد و برای همه آنها به صورت یکسان عمل می شود؛ به عنوان مثال در قوانین کار، امور اجتماعی و غیره تفاوتی بین بنگاه اقتصادی کوچک و بزرگ لحاظ نمی‌شود.
این زن فعال در حوزه صنعت با ارائه راهکار برای برون از این معضلات بیان داشت: اعطای تسهیلات با نرخ بهره بسیار کم برای کارآفرینان، معافیت‌های مالیاتی برای چند سال اول شروع کار، معافیت های بیمه ای برای اشتغال هر فرد جذب شده جدید و حمایت‌های ویژه در پرداخت حقوق و مزایا مثل قانون کار سایر کشورها که حق اولاد توسط دولت پرداخت می‌شود، از جمله مواردی است که حجم مشکلات را از دوش کارآفرینان برمی‌دارد.
بابایی فرد خاطرنشان کرد: متاسفانه به دلیل هزینه بر بودن نیروی کار متاهل، کارفرمایان به جذب نیروهای مجرد اقدام می‌کنند که یک فاجعه است؛ درحالی که اگر تسهیلات حمایتی برای جذب نیروهای متاهل در نظر گرفته شود، افراد متاهل در اولویت قرار می‌گیرند.
وی ادامه داد: لازم است که بروکراسی اداری (کاغذبازی) را کاهش داده و ارتباطات بین سازمان‌ها را افزایش دهیم، مثلا بروکراسی ثبت شرکت از چند هفته و چند ماه را به ۲ ساعت مثل سایر کشورها برسانیم.
مشکل کارآفرینی یکی دوتا نیست؛ بارها گفتیم و همچنان به قوت خود باقی است
سید مرتضی ابراهیمی یکی از فعالان صنعت چوب در قزوین به خبرنگار ایرنا گفت: مشکل کارآفرینی فقط مربوط به یک ارگان و نهاد نیست و متاسفانه در همه نهادهای متولی شاهد موانع متعددی در حوزه کارآفرینی هستیم.
وی افزود: از قانون و قانونگذاران گرفته تا دولت و عوامل اجرایی هیچکدام آنچنان که باید به مسئله کارآفرینی توجه نمی‌کنند و همه چیز در حد شعارهای زیبا خلاصه می‌شود؛ به عنوان مثال کارآفرین برای دریافت مجوز ابتدا دست به گریبان مسؤول یا مدیر دولتی می‌شود، بعدها مشخص می‌شود که قانون ایراد دارد و دست کارمند دولت بسته است، سپس می‌بینید که یکسری قوانین هم وجود داشته که اصلا اجرایی نشده و خلاصه اینکه هیچ کس وضعیت کارآفرین را درک نمی‌کند.
ابراهیمی: کارآفرین برای دریافت مجوز ابتدا دست به گریبان مسؤول یا مدیر دولتی می‌شود، بعدها مشخص می‌شود که قانون ایراد دارد و دست کارمند دولت بسته است.
ابراهیمی به مشکل همسر خود در زمینه تولیدات خانگی در حوزه فرآورده‌های پروتئینی اشاره کرد و گفت: همسر بنده سوسیس و کالباس خانگی درست می‌کند، برای توسعه کسب و کار خود نیازمند تسهیلات مشاغل خانگی بود که ابتدا باید مجوزها لازم را کسب می‌کرد؛ وقتی برای دریافت مجوز اقدام کرد، معلوم شد که اصلا رسته تولید سوسیس و کالباس خانگی در لیست مشاغل خانگی وجود ندارد و این درحالی است که سازمان بهداشت پروانه بهداشتی لازم را صادر کرده بود.
این کارآفرین با بیان اینکه آفریدن کارها با دشواری و سختی صورت می‌گیرد، اظهار داشت: کارآفرینی فقط هنگامی که به ثمر نشسته باشد مورد توجه همگان قرار دارد و هیچ کس نمی‌داند کارآفرین برای دستیابی به این نقطه تا چه اندازه مشقت و سختی را متحمل شده است.
وی خاطرنشان کرد: در شرایطی که دولت با تنگناهای اقتصادی متعدد روبرو است و جذب نیروی کار نیز عملا غیرممکن به نظر می‌رسد، باید حمایت‌های قانونی بیشتری در این حوزه لحاظ کرد و اجازه نداد کارآفرینی هم از رونق بیافتد.
اشتغال پایدار با شعار به وجود نمی‌آید، نمایندگان و مسؤولان استان قزوین پیگیر باشند
مدرس دانشگاه و کارشناس حوزه تکنولوژی علوم و تحقیقات در قزوین به خبرنگار ایرنا گفت: لازمه کارآفرینی در یک اقتصاد دانش بنیان و پایدار، ابتدا تربیت انسان‌های ریسک پذیر است که موانع را فرصتی برای ابراز ایده و خلاقیت دانسته و درآن مسیر گام بردارند.
یحیی صمدی مقدم افزود: در مرحله بعدی باید با شفافیت قوانین و ایجاد ارتباط موثر با کارآفرینان در راستای حمایت از آنها گام برداشت که نیاز است مسئولان اجرایی و اقتصادی استان قزوین به صورت ویژه به آن توجه کنند.
وی با بیان اینکه اشتغال پایدار با شعار بوجود نمی آید، اضافه کرد: بی شک تعریف درست اهداف و فرآیندهای اشتغال و تسهیل نمودن اجرایی آن با پیگیری نمایندگان در سطح ملی و استانی تاثیر گذار خواهد بود و منجر به حمایت از کارآفرینان و توسعه اشتغال می‌شود.
صمدی مقدم: با شفافیت قوانین و ایجاد ارتباط موثر با کارآفرینان در راستای حمایت از آنها گام برداشت که نیاز است مسئولان اجرایی و اقتصادی استان قزوین به صورت ویژه به آن توجه کنند.
صمدی مقدم یکی دیگر از مولفه‌های مهم در حوزه کارآفرینی را فراهم آوری بسترها و زیرساخت های مناسب در انتقال و خلق تکنولوژی دانست و گفت: با نگاه و رویکردهای علمی همیشه می‌توان قطار توسعه و اشتغال را در ریل درست خود قرار داد و به سر منزل مقصود رساند.
این مدرس دانشگاه بیان داشت: اگر به سیاست های کلی نظام در چشم انداز ۱۴۰۴ و همچنین سند توسعه ایرانی و اسلامی پیشرفت که در مهر ۹۷ ابلاغ شد توجه کنیم، بدون شک باید همه انرژی سیاستگذاری و قانونگذاری و اجرایی و نظارتی با یکدیگر هم راستا شوند و به تسهیل امور اشتغال و کارآفرینی بپردازند.
صمدی مقدم خاطرنشان کرد: ایران از نظر پتانسیل اجرایی و توسعه اقتصادی سرآمد خاورمیانه بوده و پس از آن قزوین یکی از استان‌های توسعه یافته محسوب می‌شود که اگر شاخص های عملکردی مثبت و متوازن در بخش های مختلف را ایجاد کنیم، در آینده می تواند شاهد رشد روزافزون کارآفرینی و اشتغال در میان جمعیت نیروی انسانی این استان باشیم.
ورود افراد غیرمتخصص و اظهارنظرهای غیرحرفه‌ای در حوزه کارآفرینی
پژوهشگر و کارشناس حوزه کارآفرینی در استان قزوین در پاسخ به این سوال که آیا حرف زدن از کارآفرینی در استان قزوین به رونق این حوزه منجر شده است یا خیر، اظهار داشت: همین مدام صحبت کردن‌ها و ورود افراد غیرمتخصص به این حوزه و اظهارنظرهای غیرحرفه‌ای، کار را برای کارآفرینان سخت کرده است.
مرضیه بختیاری تصریح کرد: شاید بین رشته ای بودن کارآفرینی باعث این مشکل شده که هر فردی در هر جایگاه و تخصص، گذری هم بر کارآفرینی و علم کارآفرینی می زند که البته انتظار می رود مدیران ارشد استان برای تدریس و مشاوره و خدمات دیگر از نیروهای زبده و متخصص استفاده کنند.
وی در ادامه بیان داشت: کارآفرینی ارتباط بسیار نزدیکی با سیاستگذاری، قانون، نهادها، مدیران و حمایت‌های آنها دارد و به نظر من مدیران استان قزوین فارغ از سیاسی بازی‌ها، ارتباطات، جناح بندی‌ها و روابط و شبکه‌های غیررسمی باید پذیرای کارآفرینان باشند.
به گفته این مدرس دانشگاه در حوزه کارفرینی با اینکه تخصیص بودجه و توجه به حوزه کارآفرینی در سال‌های اخیر بیشتر شده است، اما مدیریت و الویت بندی‌ها در این حوزه همچنان ضعف دارد که باید در این خصوص اقدامات بیشتری را در دستور کار قرار داد.
بختیاری در توضیح این سوال که استان قزوین تا چه میزان در حوزه کارآفرینی از شعارزدگی به سمت عمل گرایی گام برداشته است، گفت: اگرچه کارهای بسیاری در استان قزوین انجام شده و فعالیت‌های بسیار تاثیرگذاری را شاهد هستیم، اما انتظار می‌رود خدمتگزاران این حوزه همراه کارآفرینان و نقش آفرینان باشند. و مسیرها را هموار کنند.
این پژوهشگر و مدرس دانشگاه گفت : قزوین از معدود استان‌هایی است که به لحاظ سرمایه انسانی و قابلیت‌های فردی در حوزه کارآفرینی بسیار غنی است که البته اشاره من در توصیف واژه «غنی» متفاوت از تفکر غالب افراد است.
بختیاری: بیشتر مواقع کارآفرینان توقع حمایت مالی ندارند ولی زمانی که به یک مسوول مستقیم، دغدغه ای را مطرح می‌کنند، شاید اگر آن مسوول نیم ساعت از وقتش را در اختیار کارآفرین قرار دهد؛ مشکل تعداد کثیری از افراد حل می‌کند.بختیاری ادامه داد: کارآفرینی به لحاظ تئوری یکی از حوزه‌های نوظهور بوده و نخبگان و فارغ التحصیلان این علم بسیار معدود هستند، اما با توجه به این که در چند سال گذشته دانشگاه آزاد اسلامی قزوین این رشته را در مقطع دکتری تخصصی تعریف کرد و دروس آن نیز با بهترین کیفیت آموزشی ارائه شد، ناگهان شاهد پرورش نخبگان در این رشته دانشگاهی بودیم و این پتانسیل همچنان رو به رشد است.
وی سپس بر نقش اثرگذار دانشگاه‌ها تاکید کرد و گفت: اگر مدیران فعلی دانشگاه با برنامه ریزی‌های که در چشم انداز کوتاه مدت و بلند مدت تبیین کرده‌اند، رشته کارآفرینی را توسعه دهند، شاهد رونق و ارتقاء بیش از پیش این حوزه و نقش آفرینی فعال کارآفرینان تحصیلکرده وخبره در استان قزوین خواهیم بود.
بختیاری خاطرنشان کرد: بیشتر مواقع کارآفرینان توقع حمایت مالی ندارند ولی زمانی که به یک مسوول مستقیم، دغدغه ای را مطرح می‌کنند، شاید اگر آن مسوول نیم ساعت از وقتش را در اختیار کارآفرین قرار دهد؛ مشکل تعداد کثیری از افراد حل می کند و اتفاقات بسیار خوبی نیز به لحاظ اقتصادی در استان رقم می‌خورد، اما در واقعیت گاهی مشاهده می‌شود این استقبال از طرف مسؤولان وجود ندارد.
این پژوهشگر یادآور شد: حضور یک مسؤول در مراسم افتتاحیه یک مجموعه و یا کلنگ زنی یک پروژه کسب و کار چقدر می‌تواند ارزشمند باشد؟ درحالی که همراهی کردن با کارآفرینان علاوه بر دلگرمی این افراد به هموار شدن مسیر و تسهیل امور منجر خواهد شد که نفع آن در نهایت توسعه جامعه است.
نیم نگاه: با توجه به اظهارنظرات کارشناسان و فعالان این حوزه لازم است که امورات کارآفرینان و مطالبات آنها در قالب تشکل و صنف پیگیری شود تا از انفرادی کردن مشکلات کارآفرینان جلوگیری شود.
اگر مسائل و مشکلات قدیمی و یکسان کارآفرینی در یک فرآیند منسجم و بر اساس شخصیتی حقوقی و نه حقیقی پیش برود، به طور حتم اثربخشی بیشتری داشته و زودتر به نتیجه می‌رسد.
نشست‌های منظم با مسؤولان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی از مهم ترین مسائلی است که نماینده کارآفرینان باید در دستور کار قرار دهد و نتیجه آن را به اطلاع افکار عمومی برساند.
