به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، خلیل زاده پژوهشگر و کارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری با بیان اینکه صد‌ها تجربه در ادوار مختلف نشان داده که هرجا مشارکت مردم باشد، پیچیده‌ترین و دشوارترین طرح‌ها نیز با موفقیت اجرا می‌شود، اظهار داشت: آبخیزداری یکی از اموری است که بدون مشارکت مردم، اجرا شدنی نیست و در ایران نیز، از همان ابتدای مطرح شدن به عنوان یک نیاز اولویت دار، بر پایه مشارکت و همکاری مردم پایه گذاری شده بود، اما به مرور و به دلایل مختلف، این طرح مهم به سمت کار با پیمانکاران مشخص پیش رفت.
وی با تاکید بر اینکه برای آبخیزداری در هر حال لازم است به مسیر مردمی سازی باز گردیم، افزود: مشارکت مردم نه تنها به مرمت اراضی و منابع لطمه دیده کمک می‌کند، بلکه از اساس، به عنوان یک عامل بازدارنده و محافظ، مانع از بروز آسیب به مراتع، آب و خاک و سایر عرصه‌های منابع طبیعی شده و از تخریب پیشگیری می‌کند.
خلیل زاده روش هزینه کردن اعتبارات مالی تخصیص داده شده را یکی از عوامل سوق دادن آبخیزداری به سمت پیمانکاری عنوان کرد و گفت: با برنامه ریزی برای صرف بودجه های اختصاص یافته، فضا برای فعالیت پیمانکاری باز شد و به مرور توجه به مشارکت مردم، به حاشیه رفت.
وی افزود: یک عامل بسیار مهم دیگر در کاهش نقش مردم در آبخیزداری، عدم موفقیت در اقناع مردم و جلب همکاری آنها بود و حتی در جلب اعتماد مردم و آگاه ساختن آنها از فواید آبخیزداری نیز موفق نبودیم.
خلیل زاده آبخیزداری را امری زیربنایی خواند و گفت: راه حفاظت از آب و خاک و منابع طبیعی، فقط احداث سازه نیست، اما با اولویت یافتن کار پیمانکاری، طبیعتا احداث سازه در اولویت طرح‌های اجرایی قرار می‌گیرد و اکنون میبینیم که گاهی کار‌های زیربنایی با هزینه به مراتب کمتر، رها شده و احداث سازه با هزینه‌های مختلف مد نظر قرار می‌گیرد.
این کارشناس منابع طبیعی با بیان اینکه در اموری مانند مدیریت چرا یا بذر پاشی نقش مردم مهم و بی بدیل است، تصریح کرد: اکنون در اغلب مناطق مردم محلی نیز در این کار‌ها مشارکتی ندارند و احساس مسئولیت نمی‌کنند.
وی توجه کاذب به موضوع مالکیت اراضی را از دیگر عوامل کاهش مشارکت مردم در آبخیزداری عنوان کرد و افزود: متاسفانه با ضعف در فرهنگسازی، موضوع مالکیت اراضی و منابع پر رنگ شده و به اشتباه، دولت و حاکمیت به عنوان مالک منابع تلقی می‌شود و مردم که در اصل مالکان و صاحبان اصلی منابع طبیعی هستند، به کنار رفته و تبعا احساس مسئولیت مردمی نیز کمرنگ می‌شود.
خلیل زاده با بیان اینکه اهمیت آبخیزداری در اسناد بالادستی آشکار است، افزود: در قوانین بالادستی از جمله احکام دائمی برنامه‌های توسعه، به مردمی سازی آبخیزداری تاکید شده، اما در مراحل بعدی و اجرایی این موضوع جدی گرفته نمی‌شود.
وی افزود: گاهی در برنامه‌های توسعه تشویق‌ها و حمایت‌هایی در این زمینه لحاظ می شود، اما در مرحله اجرا، عواملی مانند بی تجربه بودن تشکل‌های مردمی و تعاونی‌های محلی و روستایی و منسجم نبودن ساختار آنها، باعث بروز اشکالاتی می‌شود.
این کارشناس منابع طبیعی استفاده از تجربیات کشور‌های دیگر در آبخیزداری را راهی برای اتخاذ تصمیمات مناسب خواند و گفت: در کشوری مانند هند این امور تجربه شده و توفیقات چشمگیری نیز داشته اند، اما باید توجه داشت که با وجود چندین دهه فعالیت در این مسیر، هنوز هم به موفقیت کامل نرسیده اند، با وجود این، به دلیل اهمیت موضوع و آثار مثبت و طولانی مدتی که به همراه دارد، همچنان موضوع تکیه بر ظرفیت‌های مردمی در حفظ منابع طبیعی با جدیت پیگیری می‌شود.
خلیل زاده با اشاره به توفیق گروه‌های جهادی و برخی از تشکل‌های مردم نهاد در فعالیت‌های عمرانی و خدماتی، اظهار داشت: میبینیم که اردو‌ها و گروه‌های جهادی و فعالیت‌های موسساتی که خیرین تاسیس کرده اند، موفق عمل می‌کنند و می‌توانند الگوی مناسبی برای افزایش مشارکت مردم در آبخیزداری باشند.
وی افزود: گروه‌های جهادی و تشکل‌های مردم نهاد، به دلیل حضور میدانی و کسب اطلاعات واقعی از مشکلات، کمبود‌ها و ظریفیت‌های منطقه و مهمتر از همه، توفیق در جلب اعتماد مردم محلی هر قدمی که بر می‌دارند، در مسیری با هدف مشخص و به سوی موفقیت است.
خلیل زاده تصریح کرد: با آگاهی دادن به مردم و جلب اعتماد آنها، مسئولیت پذیری نیز پررنگ می‌شود و خود آنها به عنوان مالک و صاحب اصلی منابع طبیعی با جدیت از آن محافظت می‌کنند.
