سوزاندن بقایای گیاهی محصولات کشاورزی، خصوصاً سوزاندن کاه و کلش گندم بعد از برداشت محصول معضل بزرگی برای کشاورزی و محیط زیست است، هرچند سال‌های اخیر با اطلاع‌رسانی‌هایی که توسط کارشناسان جهاد کشاورزی گلستان صورت گرفته، آتش زدن بقایای محصول به خصوص گندم تا حد زیادی در استان گلستان کاهش یافته اما هنوز هم کشاورزان زیادی هستند که پس از برداشت محصول با دست خود کاه و کلش باقی مانده در مزارع را آتش می‌زنند.
سوزندان کاه و کلش باقیمانده پس از برداشت گندم در زمین‌های کشاورزی آتش خود خواسته‌ای بوده که به واسطه تبعیت از یک باور غلط سرمایه‌ها را برباد داده است.
بسیاری از کشاورزان پس از آنکه محصول گندم و جو خود را برداشت می‌کنند، ساقه‌های باقیمانده گیاهان را آتش می‌زنند و به تصور اینکه زمین را با هزینه‌ای ناچیز و زمانی کوتاه برای کشت بعدی آماده می‌کنند.
هرچند به گفته کشاورزان این اقدام آنها به منظور از بین بردن علف‌های هرز باقیمانده و آماده‌سازی هرچه سریع‌تر زمین‌ها برای کشت دوم است، اما به دلیل ناآگاهی کشاورزان از مضرات و سرمایه سوزی‌هایی که به دنبال دارد، انجام می‌شود.
این روش مرسوم و البته اشتباه که از قدیم تا به امروز بوده به صورت علمی هم اثبات شده که عوارض جبران ناپذیر آتش زدن کاه و کلش برای کشاورزان به دلیل آسیب زدن به ساختار خاک و نامرغوبی محصولات بعدی را همراه دارد.
نابودی موجودات مفید خاک و از بین رفتن حاصلخیزی خاک
رئیس اداره فناوری‌های مکانیزه جهادکشاورزی گلستان در خصوص مضرات آتش زدن بقایای گیاه در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: با آتش زدن بقایای گیاه شک حرارتی به خاک وارد شده و تمامی موجودات مفید موجود در خاک که به احیا و حاصلخیزی خاک کمک می‌کنند، نابود می‌شوند.
مریم برزنونی با اشاره به اینکه دمای بالای حاصل از آتش زدن خاک، مواد مفید خاک را اکسید کرده و باعث سفتی خاک می‌شود به همین دلیل خاک ظرفیت نگهداری رطوبت را از دست می‌دهد، گفت: مجموعه این عوامل و نداشتن پوشش گیاهی موجب تبخیر و تعرق خاک و فرسایش خاک می‌شود.
استفاده بیشتر از کودهای شیمیایی و شوری خاک
وی توضیح داد: آتش زدن و عریانی خاک موجب از بین رفتن حاصل خیزی خاک خواهد شد و کشاورزان برای جبران آن در سال‌های آینده مجبور به روی آوردن به سمت مصرف بیشتر کودهای شیمیایی می‌شوند و مصرف بیشتر کودهای شیمیایی در دراز مدت سبب شوری خاک و لم یزرع شدن آن خواهد شد.
رئیس اداره فناوری‌های مکانیزه جهادکشاورزی گلستان با بیان اینکه خاک‌های عریان و عاری از پوشش گیاهی بر اثر باد و باران نیز تا حدودی دچار فرسایش آبی و بادی می‌شود، افزود: طبق ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی و ماده ۴۵ قانون حفظ و احیا اراضی زراعی و جنگلی آتش زدن بقایای گیاه جرم انگاری شده است.
کشت حفاظتی جایگزین مناسب آتش زدن بقایای گیاه
وی کشاورزی حفاظتی را راهکار مؤثر و مفید برای جایگزینی آتش زدن بقایای گیاه برشمرد و گفت: در روش کشت حفاظتی کشاورزان با کارنده‌های کشت مستقیم محصول دوم خود را بر روی اراضی با کاه و کلش باقی مانده از محصول قبل کشت می‌کنند.
برزنونی با اشاره به اینکه امسال عملکرد گندم در استان گلستان رشد قابل توجهی داشته و به تبع آن کاه و کلش باقی مانده از بقایای محصول نیز قابل توجه است، گفت: به کشاورزان توصیه می‌شود کاه و کلش باقی مانده محصول را جمع‌آوری کرده تا در زمان مناسب برای مصرف دام، صنایع کمپوست و کاغذسازی از آن بهره‌گیری شود.
رئیس اداره فناوری‌های مکانیزه جهادکشاورزی گلستان تصریح کرد: متأسفانه دیده شده برخی از کشاورزانی که اراضی دیم داشته و هیچ نیازی برای آتش زدن و خالی کردن زمین از کاه و کلش ندارند باز هم اقدام به آتش زدن مزارع خود می‌کنند در صورتی که اگر کاه و کلش را در اراضی خود باقی بگذارند به مرور جذب خاک شده و مانند فرشی از تبخیر رطوبت خاک جلوگیری می‌کند.
حفظ رطوبت خاک مهمترین دلیل نگه داشتن کاه و کلش
مدیر کل منابع طبیعی گلستان در گفت و گو با خبرنگاران گفت: آتش زدن بقایای گیاه سبب از بین رفتن مواد آلی خاک، آلودگی زیست محیطی، کاهش حاصلخیزی و نفوذپذیری خاک و افزایش سله‌بندی خاک می‌شود در حالی که مهمترین اثر نگه داشتن کاه و کلش در زمین‌های زراعی حفظ رطوبت خاک است.
حمید سلامتی ادامه داد: کاه و کلش باقی مانده از گیاهان موجب کاهش تبخیر و درجه حرارت محیط می‌شود و نور را به سمت ریشه گیاه منعکس می‌کند و به این ترتیب نور به ریشه گیاه می‌رسد.
سلامتی بالا رفتن درجه حرارت خاک را عامل تغذیه نامناسب ریشه گیاه دانست و افزود: زمانی که درجه حرارت خاک بالای ۲۵ درجه شود، فعالیت میکروبی خاک کاهش یافته و ریشه گیاه تغذیه مناسبی نخواهد داشت.
خطر آتش سوزی مراتع طبیعی با آتش زدن بقایای گیاه
مدیر کل منابع طبیعی گلستان با اشاره به اینکه آتش زدن بقایای محصولات به لحاظ قانونی جرم است، گفت: در گلستان ۶ هزار و ۵۰۰ کیلومتر مرز مشترک میان اراضی کشاورزی و منابع طبیعی وجود دارد که این موضوع خطرات آتش زدن بقایای کشاورزی را دو چندان می‌کند.
بر اساس این گزارش، با توجه به مشکلات بسیار زیاد به وجود آمده از آتش زدن بقایای محصولات و خسارات جبران ناپذیر آن از مسئولان تقاضا می‌شود با نگاهی ویژه به این موضوع روش‌های قابل قبول و به صرفه‌ای برای کشاورزان ایجاد کنند و از کشاورزان زحمتکش نیز انتظار می‌رود برای سلامت همنوعان خود و همچنین حفظ چرخه طبیعی حیات گیاهان، حیوانات و خاک روش‌های دیگر را جایگزین این روش نامناسب کنند.
انتهای پیام
