همشهری آنلاین - مجید جباری: پیش‌بینی‌ها درست از آب درآمد و آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع به‌دلیل افزایش باران‌های بهاری و تراکم پوشش‌های گیاهی بار دیگر آغاز شد. در هفته اخیر ده‌ها هکتار از جنگل‌ها و مراتع به دلایل مختلفی طعمه حریق شد و در آتش سوخت. یگان حفاظت منابع طبیعی کشور اما با برگزاری رزمایش‌های سراسری از یک‌ماه پیش خود را آماده مقابله با آتش‌سوزی جنگل و مرتع کرده و با مشارکت دانش‌آموزان، همیاران و مردم محلی تلاش دارد حریق منابع طبیعی را کاهش دهد و با آتش‌سوزی‌هایی که سالانه صدها هکتار از جنگل‌ها و مراتع را خاکستر می‌کند، مقابله کند.
سرهنگ علی ملکی آهنگران، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور کمتر از یک سال است یگانی را فرماندهی می‌کند که حافظ با ارزش‌ترین دارایی ایران یعنی جنگل، مرتع و طبیعت است. او ۵۱سال دارد و در روزهای تعطیل که با خانواده برای گردش و تفریح در طبیعت حضور دارد هم حفاظت از جنگل و مدارا با طبیعت را به مردم یادآوری می‌کند و حتی در برخی مانورهای آمادگی و عملیات اطفای حریق حضور پیدا کرده است.
برگزاری مانورهای سراسری مقابله با آتش، تجهیز برخی استان‌های بحرانی در زمینه آتش‌سوزی جنگل و مرتع و همچنین کمک‌گرفتن از هوش مصنوعی برای رصد جنگل‌ها ازجمله اقدامات مهمی است که ملکی آهنگران در دستور کار قرار داده است.
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور هفته گذشته ساعتی مهمان همشهری بود و با او درباره برنامه‌ها و اولویت‌های مقابله با آتش گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:
آتش‌سوزی عرصه‌های طبیعی با توجه به افزایش بارندگی‌ها، امسال آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع به نسبت سال قبل چه تغییری کرده است؟
در فصل حریق منابع طبیعی هستیم و آتش‌سوزی جنگل و مرتع در مناطق بحرانی شروع شده است. امسال بارندگی خوبی داشتیم و همین عامل تراکم پوشش‌های گیاهی را افزایش داده و پوشش گیاهی مراتع و جنگل‌ها با توجه به گرمای هوا خشک شده است. پوشش‌های گیاهی خشک به‌عنوان ماده سوختنی در طبیعت افزایش یافته و با کوچکترین عامل شعله ور می‌شود. اما درباره آمار مقایسه حریق ۲ماه امسال در مقایسه با ۲ماه نخست سال۱۴۰۲، تعداد آتش‌سوزی‌ها ۳۵درصد و مساحت آتش‌سوزی ۲۲درصد کاهش یافته است.
دلیل کاهش آتش‌سوزی عرصه‌های منابع طبیعی در ۲ماه نخست امسال چیست؟
آمادگی پرسنل، حضور به موقع در صحنه وجلوگیری از گسترش آتش یکی از دلایل است و عامل دوم هم بارندگی‌هایی بود که در فاصله زمانی ۳-۲روز یک‌بار بارید و مانع خشکیدن گیاهان شد. البته بارش‌های بهاری همانطور که پیش‌تر گفتم مثل شمشیر دولبه است و می‌تواند با افزایش تراکم پوشش‌های گیاهی و در ادامه با گرم‌تر شدن هوا و خشک شدن پوشش‌ها یک ضلع حریق را فراهم کند.
عمده‌ترین دلایل وقوع و تشدید حریق در منابع طبیعی چیست؟
محافظت و رصد اراضی تحت حفاظت منابع طبیعی ایران اعم از جنگل، مرتع و بیابان با وسعت ۱۳۵میلیون هکتار، نیاز به حفاظت دارد. از مهم‌ترین عامل حفاظت، پیشگیری و اطفای حریق است. برای پیگیری و اطفای حریق باید بتوانیم اراضی ملی را تحت نظر داشته باشیم و رصد کنیم. اگر برای هر ۱۰هزار هکتار یک نیرو درنظر بگیریم، برای حفاظت، باید ۱۴هزار نیرو داشته باشیم اما ۶هزارو۴۵نیرو داریم. ضمن اینکه حفاظت از ۱۳۵میلیون هکتارعرصه‌های طبیعی با نیروی انسانی امکان‌پذیر نیست. در کشورهای دیگر، خیلی وقت است که تجهیزات و فناوری به کمک محافظت از جنگل‌ها ومراتع آمده و نیروی انسانی به تنهایی از منابع طبیعی حفاظت نمی‌کند. به این ترتیب، وقتی عرصه به این وسعت به خوبی رصد نمی‌شود، حریق در لحظات اول دیده نمی‌شود و گسترش می‌یابد.
چه اقدامی برای تجهیز یگان حفاظت به فناوری‌های روز صورت گرفته است؟
نخستین تجهیزات رصد عرصه‌ها نصب دوربین در جنگل و مرتع در فواصل مشخص است. در این صورت به محض مشاهده دود می‌توانیم به سرعت در محل حاضر شویم و در همان لحظات اول آتش را کنترل و اطفا کنیم. در حال حاضر روزانه بیش از ۱۷۰۰واحد گشتی در عرصه‌ها مشغول گشت‌زنی و رصد هستند که این کار علاوه بر اینکه کارآمد نیست، بلکه نیروها را فرسوده می‌کند.
چه تعداد دوربین برای رصد عرصه‌های طبیعی کشور نیاز است؟
رصد عرصه‌های منابع طبیعی حداقل ۵۰۰دوربین می‌خواهد. البته به لحاظ اعتباری همه این تعداد را نمی‌توان در یک سال خریداری کرد. بنابراین طرحی را نوشتیم که مصوبه سازمان برنامه و بودجه را هم گرفته و قرار است طی ۵سال یعنی سالانه ۱۰۰دوربین خریداری و در مناطق مختلف نصب شود.
بسیاری از کشورها جنگل‌ها و مراتع را با تجهیزاتی مثل پهپاد و ریزپرنده رصد می‌کنند. با توجه به اینکه ایران یکی از کشورهای توانمند در ساخت پهپاد است، برنامه‌ای برای استفاده از این تجهیزات برای رصد جنگل‌ها دارید؟
در بسیاری از کشورها، مناطق مختلفی از جنگل و مرتع به حسگرهای دود و حرارت نصب شده و این حسگرها از طریق ریزپرنده‌هایی که بدون دخالت انسان در مناطق گشت‌زنی می‌کنند، کنترل می‌شوند و به محض اینکه کوچکترین دود یا گرمای غیرعادی را تشخیص دهند، به ریزپرنده‌ها مخابره می‌کنند. ریزپرنده‌ها، مختصات و نقطه دقیق محل را به پهپادهای بزرگ‌تر مجهز به مواد اطفای حریق اطلاع می‌دهند و آتش احتمالی در لحظه خاموش می‌شود. جلسات مختلفی با سازمان مدیریت بحران و شرکت‌های دانش‌بنیان برگزار کرده‌ایم. اگر به سمت استفاده از فناوری نرویم، قطعا دچار مشکل می‌شویم. این موضوع برنامه‌ریزی شده و در دستور کار قرار گرفته است. حتی بنا داریم از هوش مصنوعی هم در این زمینه استفاده کنیم. همکارانم مطالعات اولیه را انجام داده‌اند و امیدواریم در آینده نزدیک بتوانیم از تجربه موفق دیگر کشورها برای محافظت از عرصه‌های طبیعی استفاه کنیم.
در حال حاضر کدام مناطق با ریزپرنده‌ها رصد و کنترل می‌شوند؟
در بحث ریزپرنده‌ها ۱۱پهپاد فانتوم ۴خریداری کردیم و به استان‌هایی که بیشترین حریق را دارند تحویل دادیم. ریزپرنده‌ها به غیراز استان‌های زاگرس‌نشین که بیشترین مناطق بحرانی حریق را دارند، به استان‌های حاشیه جنگل‌های هیرکانی که به‌دلیل تراکم بالا رصد کردن آن بسیار دشور است، تحویل شد. با این حال نیاز ما به این تجهیزات خیلی بیشتر است و امیدواریم به‌زودی هر ۵منطقه رویشی کشور با استفاده از ریزپرنده‌ها و پهپادها رصد و کنترل شوند.
افزایش ۳۵۳ درصدی آتش سوزی در طبیعت ایران | بیشترین آتش سوزی جنگل در چه ساعاتی رخ می دهد؟ | ۹۵ درصد حریق ها عامل انسانی دارد
آمادگی سراسری برای مقابله با حریق جنگل و مرتع | آتش زدن مزارع تخلف و قابل پیگرد است | موارد مهمی که مردم باید در طبیعت رعایت کنند
یگان حفاظت درمورد سایر تجهیزات اطفای حریق چه کمبودهایی دارد؟
موضوع اصلی در این زمینه، تحرک است. مثلا اگر آتش‌سوزی در مناطق کوهستانی و ارتفاعات رخ دهد، امکاناتی نیاز است تا نیروها، آب و تجهیزات به سرعت به منطقه برسند. مثل خودروهای شاسی بلند و موتورسیکلت؛ در این زمینه کمبودهایی داریم که در حال رایزنی برای خرید تعدادی از خودروها هستیم. همچنین هلی‌کوپتر و هواپیما برای جابه‌جایی نیرو برای اطفای حریق نیاز ضروری است. متأسفانه هواپیمای اطفای حریق در کشور وجود ندارد اما با نیروهای مسلح تفاهم کردیم که اگر نیاز شد هلی‌کوپتر بفرستند که این کار انجام می‌شود. با توجه به اینکه بالگردها مخصوص اطفای حریق نیستند، کارآمدی چندانی ندارند اما برای جابه‌جایی نیرو بسیار مؤثر است.
مردم محلی و همیاران طبیعت هم در عملیات اطفای حریق منابع طبیعی نقش دارند؟
بله. با وجود امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی، به‌طور قطع نیازمند کمک‌های مردمی برای اطفای حریق هستیم، بنابراین اقداماتی همچون فعال‌سازی ستادهای پیشگیری و اطفای حریق، اجرای رزمایش‌ها در استان و شهرستان‌ها و آموزش همیاران طبیعت در دستور کار است. همچنین طبق تبصره ماده۴۷ قانون حفاظت و بهره‌برداری، به کمک‌های همه مسئولان کشوری و لشکری و مشارکت‌های مردمی نیاز داریم. اکنون بیش از ۴۶۰ هزار همیار طبیعت در ۳ سطح مروج، محافظ و دانش‌آموز در کشور داریم که آموزش‌های لازم را می‌بینند و در حفاظت از منابع طبیعی مشارکت می‌کنند. دربرخی آتش‌سوزی‌ها اگر مردم نبودند، آتش به مناطق بیشتری سرایت می‌کرد. بنابراین جا دارد از مشارکت فعال مردم برای کمک به نیروهای یگان حفاظت تشکر و قدردانی کنم.
شخصا در عملیات اطفای حریق حضور داشتید؟
بله. در آتش‌سوزی جنگل‌های تنکابن که سال گذشته رخ داد، از نزدیک در عملیات اطفای حریق حضور داشتم. ضمن اینکه در سال‌جاری شخصا در رزمایش مقابله با حریق در استان فارس حضور پیدا کردم و از نزدیک در جریان نقاط ضعف و قوت یگان حفاظت در عملیات مقابله با آتش قرار گرفتم.
به‌عنوان فرمانده یگان حفاظت از منابع طبیعی چه توصیه‌ای به مردم دارید؟
متأسفانه تعداد زیادی از حریق‌ها به‌دلیل سوزاندن کاه و کلش برجا مانده از کشاورزی در اراضی زراعی است. این کار تخلف است و پیگرد قانونی دارد چرا که می‌تواند به دیگر عرصه‌های مجاور سرایت کند و ضمن اتفاقات ناگوار هزینه‌های زیادی برای طبیعت دربر دارد. آتش‌زدن بقایای کشاورزی در زمین‌ها به لحاظ علمی در دنیا مردود شده است. افرادی که زمین‌ها را برای ازبین‌بردن کاه و کلش آتش می‌زنند زیان‌هایی را به اراضی کشاورزی وارد می‌کنند و غنای خاک و عناصر لازم در خاک را برای کشت‌های بعدی از بین می‌برند و موجب فرسایش خاک می‌شوند. از مردم درخواست می‌کنم از روشن کردن آتش در طبیعت پرهیز کنند و درصورتی که آتش روشن کردند، حتما در محیطی محصور و محدود باشد و قبل از ترک محل حتما از خاموش بودن آتش یقین حاصل کنند. همچنین طبیعت گردان و افرادی که برای تفرج، گردش و... به طبیعت می‌روند، از انداختن اشیای شفاف مثل فلزات صیقلی و بطری‌های شیشه‌ای که مانند ذره‌بین عمل می‌کنند و باعث وقوع حریق می‌شوند، جدا پرهیز کنند.
