به گزارش ایرنا، بسیاری از افراد جامعه، اعتیاد را پدیده‌ای زشت، خانمان سوز و مردانه قلمداد می‌کنند اما امروزه به دلیل تغییرات فرهنگی و اجتماعی با زنانه‌شدن اعتیاد در جامعه مواجه هستیم.
جامعه شناسان معتقدند، با مدرن شدن جوامع و افزایش شهرنشینی، آسیب‌های اجتماعی متعددی از جمله اعتیاد به عنوان مادر آسیب‌ها، گریبانگیر قشرهای مختلف جامعه شده است که زنان نیز از این پدیده مستثنی نیستند.
به گفته کارشناسان بهزیستی، آسیب شناسی اجتماعی زنان یکی از موضوعات بحث برانگیز در جوامع کنونی است و اعتیاد و گرایش به مواد مخدر، یکی از بحران‌های اصلی در جوامع محلی و شهری از جمله در استان قزوین به شمار می‌رود.
طبق گزارش این مسوولان، آمار دقیقی از زنان معتاد در استان قزوین وجود ندارد ولی میانگین سنی افرادی که به مراکز ترک اعتیاد قزوین مراجعه می‌کنند بین ۳۰ تا ۴۰ سال است.
زنانی که در گذشته نه چندان دور زیر چتر حمایتی خانواده‌ها قرار داشتند حالا به دلیل افزایش مشارکت اجتماعی، تغییرات فرهنگی و مدرن شدن، دارا بودن تحصیلات عالیه، اشتغال یا فقر به خاطر نبود حمایت‌های خانوادگی و اجتماعی به سمت مواد مخدر کشیده می‌شوند.
اگرچه اعتیاد در مردان به بنیان خانواده آسیب‌های جبران ناپذیری وارد می‌کند، اما باید بپذیریم که نقش مادری و همسری زنان در خانواده موجب می‌شود تا قربانیان اصلی اعتیاد زنان، کودکان بی‌دفاع باشند.
از سوی دیگر، فروپاشی بنیان خانواده شاید اولین تاثیر اعتیاد در زنان باشد که تبعات آن همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی خانواده‌های درگیر را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.
زنان معتاد قربانی اعتیاد پدر، همسر و نزدیکانشان هستند
معاون پیشگیری اداره کل بهزیستی استان قزوین با بیان اینکه زنگ خطر اعتیاد در جامعه به صدا درآمده است، گفت: زنان معتاد بیشتر قربانی اعتیاد پدر، همسر و نزدیکان خود هستند.
زهرا غلامرضایی افزود: گرایش زنان به اعتیاد، علت‌های متفاوتی دارد ولی واضح است زنان در مساله اعتیاد در نقش قربانی هستند.
وی اظهار داشت: عمدتا یکی از افراد اصلی زندگی زنان معتاد مانند پدر یا همسر معتاد بوده که در پی آن به نوعی تمایل یا اجبار به مصرف مواد مخدر در آنها فراهم شده است و غالبا زنان معتاد از خانواده‌های پر آسیب و در معرض آسیب‌های اجتماعی هستند.
غلامرضایی ادامه داد: اغلب زنانی که مصرف کننده مواد مخدر هستند، از مناطق محروم شهر و حاشیه‌نشین هستند و فقر اقتصادی و فرهنگی و نداشتن تعامل موثر بین اعضای خانواده موجب حس طرد شدگی از سمت خانواده و شکل گیری و تداوم اعتیاد در این زنان شده است.
مرکز ترک اعتیاد ساحل امن به زنان معتاد در قزوین خدمات رسانی می‌کند
معاون پیشگیری بهزیستی استان قزوین گفت: این سازمان به منظور خدمت رسانی به معتادان و درمان و کاهش آسیب‌های ناشی از اعتیاد، یک مرکز ترک اعتیاد ویژه بانوان معتاد را در قزوین از سال ۹۶ راه اندازی کرده است.
وی اضافه کرد: هدف از راه اندازی و تاسیس این مرکز، ارائه خدمات درمانی به زنان معتاد است و از این رو هم معتادان درمان اجباری و هم بیماران با میل خود در این مرکز پذیرش می‌شوند و هر کدام از این افراد روند و دوره درمان خاص خود را براساس شاخص‌های بالینی دوره بیماری و نوع مواد مصرفی سپری می‌کنند.
غلامرضایی اظهار داشت: کادر درمانی مرکز متشکل از روانشناس بالینی، پزشک، مددکار اجتماعی، یاور و نیروهای خدماتی است و طول دوره درمان این بیماران بستگی به شاخص‌های بالینی بیمار و اینکه دستور قضایی داشته باشد از ۲۸ روز تا سه ماه متفاوت است.
این مسوول تصریح کرد: اگرچه بهزیستی یک سازمان حمایتی است ولی در راستای پیشگیری اولیه که بحث آگاه سازی و آموزش باشد وظیفه دارد.
وی اضافه کرد: این دستگاه در پیشگیری ثانویه برای ارائه خدمات درمانی، بازتوانی و بازگرداندن افراد به زندگی عادی نقش ایفا می‌کند و خدمات توانبخشی را در هر سه سطح معاونت‌های مختلف سازمان براساس شرح وظایف ذاتی خود ارائه می‌دهد.
معتادان درمان شده در قزوین بازتوانی می‌شوند
معاون پیشگیری بهریستی استان قزوین با ببان اینکه معتادان درمان شده بازتوانی می‌شوند، افزود: این سازمان در بحث درمان، کاهش و بازتوانی در دفتر اعتیاد به بانوان آسیب دیده خدمات رسانی می‌کند و از طریق مرکز ترک اعتیاد به صورت خدمات پرهیزمدار به بیمار بدون هیچ گونه ایجاد وابستگی به دارو خدمات می‌دهد.
معاون پیشگیری اداره کل بهزیستی استان قزوین خاطرنشان کرد: در این مرکز به دنبال سم زدایی بیمار، خدمات مقابله با وسوسه‌های فردی در برابر مواد مخدر آموزش داده می‌شود و بعد از آن، افراد وارد مراکز توانمندسازی می‌شوند.
وی اضافه کرد: در این بخش بانوان آسیب دیده اجتماعی که به نوعی بهبود یافته‌اند تحت مراقبت‌های اشتغال و حرفه آموزی قرار می‌گیرند تا به جامعه بازگشت داده شوند.
غلامرضایی افزود: تمام تلاش ما در مراکز ترک اعتیاد برای این است که افراد بیمار را با ارائه خدمات درمانی به سمت بهبودی کامل هدایت کنیم و آنها را به زندگی عادی اجتماعی بازگردانیم.
وی میانگین سنی افراد مراجع کننده به مراکز ترک اعتیاد و بازتوانی را به طور میانگین ۳۰ تا ۴۰ ساله عنوان کرد و افزود: افرادی هستند که در این چند سال ارایه خدمات درمانی، نتایج خوبی گرفتند و توانستند با توانمندسازی و حرفه آموزی به شرایط زندگی عادی بازگردند.
غلامرضایی یادآور شد: در استان قزوین یک مرکز شبانه روزی ویژه بانوان معتاد و کارتن خواب و مرکز توانمندسازی زنان بهبود یافته راه اندازی شده است و این افراد می‌توانند بین چهار تا ۶ ماه در این مرکز اقامت رایگان داشته باشند و بعد از حرفه آموزی و توانمندی مالی به زندگی اجتماعی خود برگردند.
زنان معتاد نمی‌توانند ستون محکمی برای خانواده باشند
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری قزوین با بیان اینکه امروزه با پدیده‌ای نوظهور به نام زنانه شدن اعتیاد در جامعه روبه رو هستیم، گفت: زنان معتاد نمی‌توانند ستون محکمی برای خانواده باشند.
صدیقه ربیعی افزود: اعتیاد، آثاری مخرب و خانمان‌سوزی برپیکره جامعه خواهد گذاشت و فرقی نمی‌کند در جامعه زنان یا مردان اتفاق بیفتد چون تبعات بسیار منفی را به دنبال دارد.
وی اظهار داشت: اعتیاد به مواد مخدر در بین مردان بیشتر از زنان بوده، اما در ۱۰ سال اخیر، اعتیاد زنان به علل مختلف نمایان‌تر شده است.
ربیعی با بیان اینکه وقتی اعتیاد در جامعه گسترش یابد آسیب‌های جبران ناپذیری را به بار می‌آورد، افزود: از جمله پیامدهای تلخ و ناگواری که می‌توان در حوزه زنان به آن اشاره کرد از بین رفتن فرصت ازدواج دختران معتاد، طرد از سوی خانواده، فروپاشی نهاد خانواده و فقدان ایفای نقش مادری است که تبعات اجتماعی فراوانی را با خود به همراه دارد.
این مسوول با مقایسه تبعات اجتماعی اعتیاد در حوزه زنان و مردان، ادامه داد: زمانی که اعتیاد در حوزه زنان اتفاق می‌افتد آنها تبعات اجتماعی بدتری را نسبت به مردان تجربه خواهند کرد چون پیامدهای اعتیاد زنان سنگین‌تر و جبران ناپذیرتر است و به دلیل غیر قابل پذیرش بودن مساله اعتیاد زنان در جامعه این افراد دچار انزوا و انواع آسیب‌های اجتماعی، اقتصادی و نابرابری می‌شوند.
ربیعی گفت: اگر چه اعتیاد در هر قشری، یک پدیده ناگوار است ولی زنان و مادران در فرهنگ و ادبیات جامعه ایرانی از قداست بیشتری برخوردارند و اگر کجرویی در آنها اتفاق بیفتد نسبت به مردان دردناکتر خواهد بود.
مخفی کردن اعتیاد زنان چاره کار نیست
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری قزوین گفت: اعتیاد زنان به دلیل نقش‌های متعدد آنها از جمله نقش مادری، همسری و خواهری و تاثیری که در بقا و داوم خانواده برعهده دارند، آسیب‌های اجتماعی بسیار ناگوارتر و تاثیرات منفی شدیدتری درپی دارد.
وی افزود: باید به بحث زنانه شدن اعتیاد به عنوان یک معضل اجتماعی که اهمیت ویژه‌ای دارد نگاه کنیم و بکوشیم این معضل را با تدابیری اساسی در جامعه کنترل و مهار کنیم.
ربیعی اضافه کرد: اگر می‌خواهیم آسیب‌های که ناشی از اعتیاد زنان است را کم کنیم در گام اول باید اعتیاد زنان در جامعه دیده شود، چون نمی‌توان در جامعه با باور نداشتن اعتیاد زنان برای آن درمان ایجاد کرد بنابراین باید این موضوع را بپذیریم و تلاش کنیم این معضل را حل کنیم.
وی تصریح کرد: در این مسیر باید با استفاده از نظر کارشناسان، تبعات کج روی‌های اجتماعی نظیر اعتیاد را در بین زنان بازگو کنیم و سیاست‌های پیشگیرانه داشته باشیم و در کنار این اقدامات برای درمان زنان درگیر شده نیز راهکارهایی علمی و تخصصی بیندیشیم.
ربیعی ادامه داد: تلاش ما این است که امکانات لازم را به زنانی که مبتلا به این بیماری هستند ارائه دهیم تا توانمند شوند و بعد از بهبودی به زندگی عادی بازگردند و در این مسیر از ظرفیت نهادها و دستگاه‌های همراه کمک خواهیم گرفت.
اعتیاد زنان، ثمره ناکامی در جامعه است
پژهشگر و جامعه شناس قزوینی با بیان اینکه اعتیاد زنان ثمره ناکامی آنان در جامعه است، گفت: اعتیاد در زنان، عوارض خطرناک تری نسبت به مردان در پی خواهد داشت و بنیان خانواده را دچار تزلزل می‌کند.
نازنین دلنواز با بیان اینکه عوامل متعدی در زنانه شدن اعتیاد موثر است و فقط نمی‌توان به یک عامل در بروز این پدیده اشاره کرد، افزود: همیشه مجموعه‌ای از عوامل در بروز آسیب‌های اجتماعی دخیل هستند که اگر از عوامل فردی و روانی در بروز اعتیاد در میان زنان بگذریم می‌توانیم به عوامل ساختی جامعه و آنچه از درون جامعه و در سطح کلان مسیر را برای اعتیاد زنان فراهم می‌کند، اشاره کنیم.
وی با اشاره به نظریه ساخت اجتماعی رابرت مرتون نظریه پرداز آمریکایی، اظهار داشت: ۲ عنصر اصلی از لحاظ بروز کژرفتاری‌های اجتماعی وجود دارد، یکی اهداف و مقاصدی که جامعه تعریف می‌کند و دیگری راه‌هایی است که برای رسیدن به این اهداف و آرمان‌ها وجود دارد و جامعه با فشاری که می‌آورد اهداف را در فرد نهادینه می‌کند ولی مسیرها و روش‌ها و امکانات را برای رسیدن به این اهداف فراهم نمی‌سازد.
این محقق قزوینی ادامه داد: با توجه به این موضوع، فرد به روش‌هایی روی می‌آورد که از نظر جامعه کج رفتاری نامیده می‌شود و زنانه تر شدن اعتیاد نیز از همین مقوله و در همین بستر مفهومی قابل توضیح است.
وی تاکید کرد: زنان از پستوی خانه‌ها بیرون آمده‌اند و برای آینده خود اهداف و چشم اندازی دارند که به طرق مختلف خانواده، مدرسه، دوستان، رسانه و فضای مجازی از کودکی آموخته‌اند اما در جامعه جنسیت زده‌ای چون ایران لزوما امکان رسیدن به آن را ندارند یا مسیرهای مشکلی را برای دستیابی به آن باید طی کنند.
دلنواز با اشاره به عوامل زنانه شدن اعتیاد، اضافه کرد: از هم گسیختگی‌های خانوادگی ناشی از تعارض‌ها و فاصله‌های میان اهداف و مسیرهای دسترسی به آنها،ایجاد فاصله میان پایگاه اقتصادی و اجتماعی زنان با پایگاه اقتصادی و اجتماعی آرمانی آنها، رشد فردگرایی و کاهش وابستگی‌های اجتماعی همه می‌تواند از جمله عوامل موثر بر زنانه شدن اعتیاد باشد.
این جامعه شناس تصریح کرد: در یک چرخه دایمی، زنان به داشتن اهدافی تشویق می‌شوند که فراتر از امکانات و شرایط موجود است و در عمل رویکردهای فرهنگی و اجتماعی جامعه مانع از دستیابی به آن اهداف می‌شود.
دلنواز خاطرنشان کرد: در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که در زمینه‌های علمی و تحصیلی، تبعیض‌های جنسیتی در دانشگاه‌ها عملا دستیابی به اهداف زنان را با چالش جدی مواجه کرده است و در زمینه‌های اقتصادی نیز عملا سقف شیشه‌ای مانع از دستیابی زنان به درجات مدیریتی می‌شود و در زمینه‌های فردی و اجتماعی نیز برخی موانع دیگر وجود دارد.
وی تصریح کرد: همچنین شکست‌های پی در پی زنانه در مسیر حرکت به سوی اهداف بدون هیچ گونه حمایت‌های خانوادگی، فردی و روانشناختی مناسب برای زنان یا به صورت حداقلی، روند اعتیاد زنان را شدت و سرعت بخشیده است.
این پژوهشگر قزوینی تاکید کرد: شاید باید زنانه شدن اعتیاد را در مسیر زنانه شدن شکست‌های فردی و اجتماعی تعریف کرد و همچنین به این نکته توجه کرد که زنان در معرض انواع آسیب‌های اجتماعی مانند خشونت‌های روانی، فیزیکی و جنسی در مسیر رشد خود چه در کوچه و خیابان، چه در محل کار و زندگی و چه در درون خانواده مواجه هستند.
دلنواز ادامه داد: این آسیب‌ها اگرچه در نهادهای اجتماعی اتفاق می‌افتد اما بروز فردی دارد و منجر به مسائل و مشکلات روحی و روانی گسترده‌ای در زنان می‌شود که می‌تواند منجر به کج رفتاری آنها در بروز اعتیاد شود.
وی اضافه کرد: حال اگر به اعتیاد زنان از منظر ساختی نگاه کنیم یا از منظر آسیب‌های اجتماعی و جنسیتی، اعتیاد در سطح فردی بروز پیدا می‌کند اما راهکار رفع آن قطعا از بالا و از سوی ساختارهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی امکان پذیر است.
این جامعه شناس یادآور شد: یکی از این راهکارها مانع اجرای سیاست‌های تبعیض آمیز است که می‌تواند سر زندگی و اعتماد را به زنان برگردانده و امکان حرکت در مسیر اهداف را فراهم کند.
