خبر خوب برای تجار ایرانی؛افتتاح کریدور ریلی از ایران به افغانستان تا چین و اروپا

ابوالفضل خدائی: خط راه آهن خواف - هرات یکی از طرحهای مهم در سطح ملی و منطقه ای و بسترساز تقویت جایگاه ترانزیت و توسعه مراودات بین ایران و افغانستان است. از همین رو اتصال ریلی خواف به هرات در کنار ساخت راه‌آهن چابهار ـ  زاهدان  ـ مشهد در مسیر کریدور جنوب به شمال می تواند نویدبخش توسعه و رونق اقتصادی منطقه باشد که بهره‌برداری از آن بستر مناسبی را برای شکوفایی هرچه بیشتر ارتباطات بین‌المللی فراهم می‌کند. با آغاز عبور قطار از روی ریل‌های راه آهن خواف - هرات خاطرات جاده ابریشم بار دیگر از شهر آسیاب‌های بادی در خواف تا شهر تاریخی هرات بیشتر شده و افغانستان از طریق اتصال به دریای عمان و خلیج فارس در جنوب ایران و اتصال از طریق غرب ایران به عراق و ترکیه به اروپا وصل خواهد شد. قرار است بیستم آذرماه سه قطعه از ۴ قطعه راه آهن خواف ـ هرات یکی از خطوط بین المللی خط آهن ایران با دستور رئیس جمهور به بهره برداری برسد. برای بررسی دیگر زوایای پراهمیت و جایگاه ویژه این خط ریلی خبرگزاری خبرآنلاین با اکبر خدائی رئیس اداره همکاری های منطقه ای انرژی و حمل و نقل وزارت امور خارجه گفتگویی داشته که مشروح آن را در ادامه می خوانید:

اثرات راه آهن خواف – هرات در توسعه روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور، نقش آن در ترانزیت و توسعه منطقه ای و ارتقای نقش ژئوپلیتیک آن کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟

یکی از اهداف راهبردی جمهوری اسلامی ایران توسعه کیفی و کمی روابط با کشورهای همسایه می باشد و در این مسیر کشورمان رهیافت کاملا روشن و بدون نوسانی را طی سالیان طولانی داشته است. نگاهی به سیر روابط با همسایگان موید این مطلب است. در راستای این راهبرد کشورمان به فراخور سطح و ماهیت روابط  ابزارهای مختلفی را برای توسعه همکاری ها استفاده میکند. همانگونه که استحضار دارید کشور افغانستان به علت درگیریهای داخلی از دستیابی به توسعه متناسب با منطقه بازداشته شده است. جمهوری اسلامی ایران در چارچوب سیاستهای راهبردی خود، کمک به توسعه  زیرساختهای افغانستان را نوعی کمک به صلح و ثبات منطقه ای و رفاه مردم افغانستان تلقی می کند و در این مسیر از هیچ  تلاشی کوتاهی نکرده است.

در عین حال باید توجه کنیم که توسعه مقوله ای است که اگر  منطقه ای شود عمیقتر و پایدار تر می شود و توسعه نایافتگی یک جامعه آثار مخربی بر عرصه های امنیتی ، اجتماعی و سیاسی آن جامعه و جوامع همجوار می گذارد. امروزه این اراده در سطح بین المللی وجود دارد که افغانستان باید از بحران ناشی از عدم توسعه خارج شود. از این رو جمهوری سلامی ایران نه تنها با اختصاص منابع مالی ملی خود بر این اراده تاکید کرده، بلکه از ظرفیت دیپلماتیک خود برای هدایت منابع مالی بین المللی با هدف توسعه زیربناهای  افغانستان اهتمام داشته است. همچنین باعنایت به عضویت افغانستان در سازمان همکاری اقتصادی (اکو) همکاریهای بسیاری نیز در این قالب درحال پیگیری می باشد که شرح مفصلی دارد.

کمک به توسعه زیرساختهای حمل و نقلی افغانستان نیز در این چارچوب قابل تحلیل است و برای مثال در سالهای گذشته علاوه بر کمکهای توسعه ای در حوزه های مختلف، کشورمان مسیر جاده ای تایباد- هرات را نیز احداث کرده است که هم اکنون یکی از شاهراه های اقتصادی افغانستان است.

احداث مسیر ریلی خواف – هرات نیز یکی دیگر از کمکهای زیرساختی بسیار راهبردی جمهوری اسلامی ایران به مردم افغانستان است و این مسیر ریلی در واقع افغانستان را از طریق راه آهن استاندارد (35/14)  به اقصی نقاط اروپا متصل خواهد نمود. این اتفاق دستاورد مهمی برای کشور افغانستان است که رسما وارد جرگه کشورهای دارای راه آهن با استاندارد اروپایی می شود و براحتی می تواند از طریق کشورمان کالاهای خود را بصورت حمل یکسره  به سمت اروپا و اقیانوس هند و خلیج فارس روانه کند.

لازم است تاکید کنم که توسعه ترانزیت ریلی و جاده ای در افغانستان یک منبع درآمدی پایدار برای افغانستان ایجاد خواهد کرد و این صنعت می تواند به ایجاد توازن تجاری این کشور با طرفهای تجاری کمک کند. لذا یکی از اقدامات مهمی که دولت افغانستان می تواند برای استفاده از مزایای ترانزیت انجام دهد ساخت و تکمیل مسیرهای ترانزیتی و بویژه ارتباط ریلی هرات – مزارشریف – شیرخان بندر می باشد.  

بدیهی است این مسیر ریلی در عین کمک به توسعه افغانستان، موقعیت ژئوپلیتیک آن کشور را نیز ارتقا خواهد داد و منافع راهبردی برای دو کشور و منطقه در بر دارد. اصولا توسعه ارتباطات یا همان (Connectivity) یکی از ابزارهای قدرت می باشد. هر کشوری که دارای بیشترین ارتباط با محیط اطراف خود باشد طبیعتا دارای قدرت بیشتری خواهد بود.

راه آهن خواف – هرات چگونه می تواند بر شکوفایی و موقعیت تجاری افغانستان در ارتباط با شرق آسیا و خاورمیانه و اروپا تاثیرگذار باشد؟

افغانستان دارای موقعیت جغرافیایی مهمی برای ارتباط شرق و غرب می باشد که البته استفاده بهینه از این موقعیت مستلزم دور اندیشی، برنامه ریزی و حرکت در مسیر این برنامه هاست. کشور افغانستان در مسیر اتصال کشور چین با اروپا قرار داشته و موقعیت مناسبی برای قرار گرفتن در زنجیره تامین جهانی و قرار گرفتن در مسیر توسعه دارد. اگر دقت فرمایید کشورهای بسیاری از جمله چین، ایران، ترکیه و همه کشورهای اروپایی دارای زیرساخت ریلی استاندارد (35/14یا اروپایی) هستند.  به نظر می رسد استمرار خط ریلی استاندارد از طریق افغانستان به سمت چین می تواند مسیر تجارت و ترانزیت را به سمت این کشور سوق دهد. البته این موضوع در چارچوب کریدور ریلی KTAI (قرقیزستان- تاجیکستان- افغانستان - ایران) مورد توجه قرار گرفته است. همچنین با احداث خطوط استاندارد (35/14) کالاهای صادراتی افغانستان براحتی به بنادر ایران بویژه چابهار و بندر عباس گسیل خواهند شد و همینطور کالاهای وارداتی این کشور براحتی از بنادر یاد شده به افغانستان حمل می شوند و این امر هزینه های توسعه ای افغانستان را بصورت خودکار کاهش خواهد داد.

 تاثیر توسعه خطوط ریلی در پیشرفت و ایجاد ظرفیت برای صنایع ریلی کشور در منطقه را چگونه ارزیابی می کنید: 

با توجه به  تاکیدهای بسیار در سیاستهای راهبردی حوزه حمل و نقل بر توسعه زیرساختهای ریلی، امکانات فراوانی چه از سوی بخش دولتی و چه بخش خصوصی بوجود آمده است و این اتفاق توان صادرات مهندسی کشور در این حوزه را بسیار ارتقا داده است. هم اکنون تنها کشوری که در منطقه دارای صنایع تولیدی پیشرفته ریلی می باشد، جمهوری اسلامی ایران است. کشور ما با سرمایه گذاری فراوان در حوزه های مختلف ریلی هم اکنون ظرفیتهای بسیار خوبی را ایجاد کرده و بدیهی است ما می توانیم از این پتانسیل برای توسعه ریلی کشورهای منطقه نیز استفاده کنیم. هم اکنون شرکتهای پرتوانی در کشور هستند که می توانند کلیه پروژه های ریلی را با قیمتهای بسیار رقابتی و با کیفیت بالا در بازارهای خارجی و همسایه اجرا نمایند. بدیهی است توسعه خطوط ریلی در کشورهای همسایه بازار خوبی برای شرکتهای ایرانی خواهد بود و کشورهای همسایه ما می توانند برای توسعه زیرساخت ریلی از این ظرفیت استفاده کنند. در عین حال این نوع همکاری، علی الخصوص برای کشوری مثل افغانستان نیز بسیار سودآور خواهد بود و با عنایت به همزبانی و قرابتهای فرهنگی، زمینه انتقال دانش و تجربه به آن کشور  نیز به آسانی فراهم خواهد شد.   

بهره برداری از راه آهن خواف – هرات چه تاثیری در وضعیت حمل و نقل ریلی منطقه بویژه ترانزیت بار غرب به شرق آسیا و کشورهای همسایه خواهد داشت؟

همانگونه که قبلا گفتم هدف اولیه از ساخت راه آهن خواف – هرات توسعه و تعمیق روابط با کشور افغانستان و ارتقای روابط تجاری دوجانبه با آن کشور است. استفاده از این مسیر برای ترانزیت بار به کشورهای ثالث (چین یا آسیای میانه) مستلزم تکمیل حلقه های بعدی یعنی مسیر هرات – تا مزار شریف و شیرخان بندر است که امیدواریم بزودی اجرایی شود. البته ما هم اکنون زیرساختهای ریلی مناسبی با کشورهای آسیای میانه ایجاد کرده ایم و از طریق دو مسیر سرخس و اینچه برون از طریق ترکمنستان به کشورهای آسیای میانه ارتباط داریم و در صدد توسعه این همکاری ها هستیم.
در واقع مسیر خواف- هرات گام اول ارتباط با چین و کشورهای آسیای میانه بویژه ازبکستان و تاجیکستان از طریق افغانستان می باشد. با عنایت به اینکه مسیر ریلی چابهار – زاهدان -  مشهد نیز در شرق کشورمان در حال ساخت می باشد در صورت احداث مسیر هرات – مزار شریف – شیرخان بندر این کشورها براحتی و در مسیری امن به اقیانوس هند متصل خواهند شد و این دستاورد بزرگی برای توسعه منطقه ای خواهد بود. ارتباط ریلی بندر چابهار به افغانستان دارای مزایای فراوانی از جمله در زمینه های توسعه ترانزیت، بهبود کیفیت کالاهای مورد مبادله، افزایش رقابت پذیری، کاهش هزینه‌ها و به تبع آن افزایش بهره وری و در عین حال توسعه صنعت ریلی برای آن کشور خواهد بود.
پیش بینی شده است که این مسیر ریلی بتواند چیزی حدود سه میلیون تن صادرات و واردات و نزدیک به ۱.۸ میلیون تن ترازیت را با وضعیت فعلی بخود جذب کند. البته با عنایت به یکسره بودن مبدا و مقصد و نوع بارهای ریلی نیز زمان حمل و نقل بسیار کمتر از مسیر جاده ای خواهد بود.

تاثیر راه آهن بندر چابهار- زاهدان بر راه آهن خواف – هرات و کریدورهای شرق و شمال – جنوب را چگونه ارزیابی می کنید؟

همانگونه که در جریان هستید، ریل گذاری مسیر راه آهن چابهار – زاهدان اخیرا شروع شد و با اتصال چابهار به شبکه ریلی کشور، کریدور شرقی کشور عملیاتی خواهد شد. این راه آهن، انتقال کالا از این بندر راهبردی اقیانوسی کشورمان به آسیای میانه، افغانستان، ترکیه، و بنادر شمالی و روسیه را امکانپذیر خواهد نمود. در واقع  بندر چابهار موقعیت راه آهن خواف – هرات را ارتقا خواهد داد و با افزایش سرعت و کاهش هزینه های حمل و نقلی کمک بسیار بزرگی به کشور افغانستان خواهد نمود.  هم اکنون بارها به مقصد افغانستان بوسیله کامیون از بندر چابهار حمل  می شود و طبیعتا حمل جاده ای هزینه های بالایی را بر مصرف کننده نهایی تحمیل می کند، ولی در حمل  و نقل ریلی هم هزینه ها کاهش خواهد یافت و هم حجم آن افزایش پیدا می کند و در عین حال خطرات ناشی از تردد کامیونها نیز کمتر خواهد شد. در عین حال با عنایت به پیشرفت قابل توجه در ساخت راه آهن رشت – بندر انزلی، امیدواریم ارتباط ریلی بنادر جنوبی کشور با بنادر شمالی بزودی ایجاد شده و بخش مهمی از کریدور شمال – جنوب که آرزویی چندین دهه ای در کشورمان است محقق گردد. این دو اتفاق مهم یعنی ساخت مسیر چابهار – زاهدان و رشت – بندر انزلی تحول راهبردی در ایجاد مسیر ارتباطی اقیانوس هند با روسیه و اروپا خواهد بود.

 الزامات حضور در بازارهای حمل و نقل منطقه ای، مشکلات، راهکارها، فرصتها و تهدیدها را مختصرا بیان بفرمایید:

بیش از پانصد میلیون نفر جمعیت در کشورهای منطقه زندگی می کنند و این جمعیت فرصت بسیار خوبی برای توسعه زیرساختهای حمل و نقل ریلی و جاده ای مناسب به منظور تسهیل تجارت هستند. تجارت منطقه ای پتانسیل فراوانی را برای تعامل و توسعه بازارها برای همه کشورهای منطقه ایجاد می کند و در نهایت موجد همگامی و همکاری در توسعه متقابل کشورها خواهد شد. به نظر می رسد هنوز کشورها آشنایی دقیقی از توانمندیهای همدیگر در حوزه های مختلف اقتصادی ندارند و در این شرایط بازاریابی تخصصی اهمیت پیدا می کند. ضروریست ما از بازاریابی عام و کلی نگر به سمت بازاریابی و بازارسازی تخصصی حرکت کنیم تا بتوانیم با شناسایی بازارهای هدف، کالا و خدمات تخصصی خود را به آن سمت هدایت کنیم. لازم است اشاره نمایم که اتفاق مهمی که در سالهای اخیر در منطقه افتاده و آن افزایش بازیگران حوزه حمل و نقل ترانزیتی میباشد. در گذشته کشور ما یکی از کلیدیترین بازیگران حوزه ترانزیت بود ولی با گذشت زمان و توسعه مسیرهای موازی کشورهای بیشتری به این حوزه وارد شده و نقش آفرینی جدی آغاز کرده اند. ما برای حفظ جایگاه و ارتقای آن باید تلاش دوچندان داشته باشیم و این امر مستلزم تعامل بخشهای دولتی و خصوصی و هم افزایی می باشد. رقابت و همکاری در بازار ترانزیت هم اکنون چند بعدی و بسیار پیچیده شده است و ما نیازمند هشیاری بسیاری هستیم و یکی از راهکارها برای حفظ بازار ترانزیت تعامل و هم افزایی بین دولت و بخش خصوصی توانمند می باشد. 

لازم است  تاکید کنم که در شرایط حاضر ما علاوه بر بهینه سازی مستمر رویه های اداری و گمرکی ترازیت و حمل و نقل باید مسیرهای مهم و راهبردی کشور بویژه مسیر ریلی رشت – انزلی، رشت – آستارا، مسیر ریلی چابهار – زاهدان و سایر مسیرهای ارتباطی ریلی با همسایگان را  با سرعت و جدیت بیشتری پیگیری و تکمیل نموده و جایگاه ترانزیتی خود را تثبیت سازیم.  همچنین توجه لازم به توسعه مسیرهای ارتباطی جاده ای و ارتقای کیفی آنها داشته باشیم.  توسعه تجارت و بازارهای صادراتی قطعا مستلزم زیرساخت با کیفیت می باشد و در صورت کوتاهی در این  امر فرصتهای مهمی را از دست خواهیم داد.

نکته مهم دیگری که باید عرض کنم ضرورت توجه به توسعه و تکمیل کریدورهای مختلف حمل و نقلی در شمال، شرق و غرب کشورمان می باشند که هر کدام به نحوی بخشی از بارهای ترانزیتی منطقه را بسوی خود جذب می کنند و بواقع رقبای مسیرهای ایرانی هستند. برخی کریدورهای منطقه ای به گونه ای طراحی شده اند که مسیرهای کشورمان در آن عامدانه نادیده گرفته شده اند.

در پایان لازم است بر این مطلب تاکید کنم که موفقیت در حوزه ترانزیت و حفظ و ارتقای نقش کشورمان در بازار حمل و نقل مستلزم همسویی، همکاری و هم افزایی کلیه ارکان تاثیرگذار در این حوزه است و بدون وحدت نظر و عمل امکان موفقیت بسیار سخت خواهد بود. برای دستیابی به اهداف ترانزیتی علاوه بر توسعه زیرساختهای سخت افزاری همانند جاده و ریل و بندر و فرودگاه، باید رویه های اداری و گمرکی نیز بصورت مستمر بهینه و بروز شوند و تا حد امکان باید از فنآوری های هوشمند برای تسهیل فرآیندهای ترانزیتی بویژه در مرزها و گمرکات برای حذف رفتار های سلیقه ای استفاده شود.

در پایان لازم می دانم از همه دست اندرکاران ستادی و میدانی به ویژه از وزارت راه و شهرسازی و پیگیری های سفارت جمهوری اسلامی ایران در افغانستان که در ساخت این مسیر ریلی تلاش نموده اند تقدیر نمایم و برای دولت و مردم عزیز افغانستان سعادتمندی و بهروزی آرزو کنم. والسلام علیکم

>>> بیشتر بخوانید:
نقش راه آهن خواف – هرات در تعمیق پیوند ایران و افغانستان
ایران باید مانند کنفرانس بن در افغانستان صلح را احیا کند/حضور نظامیان آمریکا برای محاصره چین است
ایران از توافق اخیر در افغانستان استقبال کرد

310311